Ukiuqtaqtumi Qauyihimanuarviat: Aqhaliat Kangiqhipkaidjutit Atautimiitut 4-mi

Uqautauyut

Avatikhanut Aallannguqpallianingit Kitikmeot Nunangani uataanit Nunavut unalu Ulukhaqtuuq nunangani kivataanit Nunatsiami
Iqalukpit uvani aallannguqpallianingit qulvahiktumi
Imarmiutaujut Anngutikhat uvani aallannguqpalliajut Ukiuqtaqtuq Tarjungit
Tuktut – Uummanmi tigliktuq Maniqqami
Kangiqhihimajangit atuliqtangit haffumani hilaup aallannguqpallianingit niqikhailliuqtunut Qulaviktumi Nunaqaqaaqhimajunut Nunaliit
Naunaitkut titiqqat

Minarilugu

Inuinnaqtun

Inuktitut

Qaplunaatun

Uiviitun

Polar Knowledge Canada

For media inquiries, contact:
communications@polar-polaire.gc.ca

Avatikhanut Aallannguqpallianingit Kitikmeot Nunangani uataanit Nunavut unalu Ulukhaqtuuq nunangani kivataanit Nunatsiami

Naitumik Uqauhiq

Piqaqtuq amihunik aktuqniginik takuyauyunik kituniliqaa Kanatamiut Ukiuktaqtuani aalaguqniganit avatauyumi qanuriniganik. Uunakpalianiga qilainaup inugiakhivalianiganit Ukiuqtaqtumi uunakpaliajutauyuq qilamitqiyamik humiliqaa Nunaqyuami, atuqtauqataliqhunilu hilaluqnigit humiliqaaa Ukiuqtaqtumi. Nalunaqhivaliavlunilu hila, manirainaqmi ikulaaqniginik, uyalukniganiklu anuqip piqhiqnikmiklu nahuruyauyut hatqiqniginik, aktuqniqaqtunik ukiuktaqtumi nunagiyauyunik. Hilap uunaqniga qanuriliurutauyuq tamainit Ukiuktaqtumi inuuyunik, uumayuniklu nautialu nautiaguinaqniginik, hunauliqat kuukat taqyuilu hikuvalianiginik hikuiqniginiklu, ivyuniganiklu taqyumi hikup nunaplu qiqumanigani. Kanatamiuni Ukiuktaqtumi nunagiyauyut uunakpaliayut ukiumiluaq. Nipaluknigit aktuqniqaqtut tuktunik umikmakniklu, hikuiyaitilugit niqikhaqhiuriamikni. Aputiqaqniga naitqiyauliqtuq. Nunap qiqumaniga auktuqpaliayuq mahaktiqpaliavlutiklu. Ukiuktaqtumi nautiat aalaguliqtut naunaqtumik, ilagini nunani hilap aalaguqniga nauvigitqiyait, uqpivaluit amigaiqpaliayut, nauninuilu amigaiqpaliayut. Kiguani, napaaqtuqaqniga tikitpalianiaqtuq Ukiuktaqtumut. Taqyumi immaq aalaguliqtuq amigaiqpaliavlutik immariknigit hiuravaluilu auktuqniginit, aktuqniqaqtulu una taqyumi uumayunik kumarunuanit iqaluknut taqyumilu aguyakhat. Hilaqyuami taqyup immaqaqniga mikitqiyauniaqtuq Kanatamiut Ukiuktaqtuani ihumagikpata atpahikhut nunat qigiqtani humiliqaa hilaqyuami. Ukiuqtaqtumi Tayumi Hiku auktuqpaliayuq, una aktuqniqaqtuq aanigitaagani hikumi aulaarutini.

Piqaqtuq huli ilituriyaagani aktuqniginik hilap aalaguqpalianiganit avatauyumi Kanatamiut Ukiuktaqtuani. Naunairutiluaq ila nipaluktut, uunaqniganik, nautiat aalaguqniginik amigaitqiyalu takuyaulaaqtut, naunaiyaqtaulutik amiriyaulutiklu. Amirivaalirutikhat, tamanik nunagiyauyumi nunamilu, ihariagiyauyut ukua naunairutit iliturijutigigiyaaptikni avatauyumik qanuqlu aalaguqpalianiganik ukiuni. Amirijutit pipkainiaqtut hivuniqhijutinik ikayuriagani kagiqhijutiptiknik iliturijutauluaqtunik, pipkaivagiaptikni iluingaumayunik kiujutinik apiqutinik nunami ihumagiyauyunik. Nunanik naunaiyaiyit havaqatiqariaqaqtut Nunaqaqaqtut Qauyimayainik tigumiaqtinik kagiqhitiariagani ukua iliturijutauluaqtuq.

Kagiqhivaaliriagani avatauyuq aktuqtauniganit hilap aalaguqniganit ilaliutiyaaganilu Nunaqaqaqtut Qauyimayainik Naunaiyautilu Qavlunaanit, Ihuaqhaiyit hatqiqtitihimayut ukuniga siksinik Hatqiqpaliayunik Atuqtakhanik:

Ihuaqhailutik ilituqhautini ikayuqtiriigutinik ukiuktaqtumi inugiyaini ihumagiyaqaqtunik nunagiyauyumit ilituqhautinik ihariagiyauyunik, qauyimayauyuniklu avanmut atuqtiniginik qauyimayauyuniklu hanajutinik tamaini pijutauyunik avatauyuq aalaguqniganik ilituqhaunmi nunami.
Ihuaqhaqniginik nutaat avatauyumik iliturijutauyut Nunaqaqaqtut ihumaqhuutainik tigumiaqtit. Ilaqalaaqtut iliturijutinik ihuaqhaqtainik Nunaqaqaqtut Qauyimayainik tigumiaqtit naunaiyaiyilu kavlunaanit ilaulaatut ilituqhautimi. Iliturijutit ihuaqhaqtaulaaqtut nunani nunagiyauyunilu ihariagiyainit.
Iniqhilutik Nunagiyauyumit Amirijutini hulijutinik hivituyumik ikayuutiqaqlutik pijutauyunik ayuruirutinik nunagiyauyumi katitirijutauvlunilu ajikiinik, atuinaqtunik, takujutautiaqtuniklu avatauyumik iliturijutinik.
Hanalutik atuqtakhainik Inuit inulramiit ilauyaagani amirijutini havaani aturiaganilu ilituqhautini piqutinik ilihaqniqmilu ihuaqutinik pivaliayaagani nanminik inulramiqnit havaariyainik (ajikuta, 44-mi).
Ihuaqhailutik atuqtakhanik nalautaarutinik qanuq hilap aalaguqniganik aktuqniqaqniaqmagaa atuni nutaqatiriit, ikayuriagani ihuaqhaqnigini.
Ihuaqhailutik ihuaqhautinik avanmut atuqtitaagani hivuniqhijutit qahaktunik inuknut ayuqnaituniklu aturiagani.

Uqatiaqniga: Avatiliqijutinik aalaguqniginik amirijutit atuqtut

Hivuniqhijutnik titirauyaaq takuupkaiyuq kagiqhitiaqnaqtunik atuqnik avatiliqinikut amirijutinik. Haumikhiani qulaani kikligani titiraq taijuhiqaqtuq” Kanataup Ukiuqtaqtuani avatigiya amiriyauvaktuq amihunit inuknit atuqhutik amihunik ihuaqutinik, tamakmik nunami taqyumilu.” Aaliuyumi piksaqaqtuq tikmiaqmik titiraqaqhuni “tikmiaq”-mik, haniani titiraqaqtuq “hilaliqiyut havakviinik” piksaqaqhuni ilitaqhijunmik hilaliqivikmik havakviuyumi, piksamiklu qilainaqtuguuqtumik tikmilaaqtunuamiklu titiraqaqtumik “qilainaqtuguuqtunik UAV-niklu”. Ataani piksaqaqtuq manirainaqmik tuktuqaqtumik, kuukanik aputuqaqtuniklu qimiaqyuknik. Haumikhiani inuk titirauyaaq haniani ikuutarutit nunamik ilitaqhijutimik pijutauyunik ilituqtakhanik nunap qiqumaniganik. Titiraq haniani taijuhiqaqtuq”nunap qiqmaniganik amirijutinik havakviuyumik”. Taliqpiani piksaqaqtuq Inuit iglugiyainik iqalukniklu pifiliuqviknik, qinmiknik, sikiitunik iniqnirilu ilihaiyunik nutaqanik. Piksa ilitaqhijutauyuq kauyipkainignik qauyumayauyunik ukunani kiguliriini inukni igilraat inuit nunagiyaani. Taliqpiani hikumi piksa inuknik ilitaqhijutauyuq ilituqhaiyinik Inuinaqniklu aulaujivaktunik sikiitukut haniani ukua ilitaqhijutauyut ilituqhautinik hikumiklu amirijutinik. Titiraq taijuhiqaqtuq “maniqami havaktit taqyumi hikumi”. Qitiani maniqat Inuinaq agunahuaqti inulramiqlu nagiqatiriiktuk haniani timiata tuktuup. Titiraq taijuhiqaqtuq “agunahuaqtunit naunaiyagakhat". Taliqpiani agunahuaqtik piksaqaqtuq nautianik nauvaliayunik maniqami inuklu titirauyaaq ilitaqhijutauyuq ilituqhaiyit ihivriuqhiyut nautianik. Taiguakhaq haniani ukua uva “nautianik amiriviuyunik inikhanik”. Ataani, malruk innuuk iqalukhiuqtuq kukami taqyumilu atuqhutik kakivakmik iqaqhaunmiklu. Piksa qayaqmik qaagani taqyuup ataaniituq piksap maniqap. Qayaq uniaqtuq iqalukhiutimik kuvyamik iqaluqaqtumik ahiiniklu iqaluknik kitpaayunik haniani. Titiraq haniani qainap taijuhiqaqtuq “nunagiyauyuni iqalukhiurutit qainat”. Taliqpiani piksaqaqtuq qauyijunmik taqyuup natqani ilituripkaiyuq piksamiklu Kanatamiut Hikuliqutaani ilituqhaivikmik umijamik. Titiraqhimayut ataani taijuhiqaqtuq “immap iluani ilituqhautit taqyuup natqani” “ilituqhaiviilu umijat”. Ataani piksat piqaqtuq hitamanik taiguakhanik qiyuqutinuami taijuhiqaqtuq:

Qilainaqtuguuqtut: Qilainaqtuguuqtut pipkaiyut piksanik naunaipkutiniklu agiyumik nunamik kiguliriinik, takuupkaivlutik aalaguqniginik ukunani nunani.

Nuna immiqtaqivikhalu: nuna immiqtaqvikhalu amirijut nalunairutinik tamaiknik uumayunik (nautianik uumayuniklu) uumagituniklu ilagiyainik nunami.

Taqyuq tayumilu hiku: tayumik amirijutit ilaqainaqtuq atuqniginik piqutinik katitirijutinikluniit immaqnik naunaiyagakhanik.

Atuqtakhat unipkaalu: amirijutini naunaipkutit ikayuutauyut uvapvikni kagiqhiyaaptikni takuyaptiknik aalaguqniginik nalautariaganilu qanurililaaqniganik hivunikhami ikayuutauyukhanik ihumaliurutinik.

Uqatiaqniga: Avatiligiyiit Aalangugutait WG Naunaiyautainut Ikpinagutait

Tuhaagutikhait takupkaiyut ikpinagutainik unaligamik hilat avatiligiyiinut. Haumiani tuhaagutikhait titigakhimayut “Hilat aalangugutait ikpinagiliktait nunat, tahiit ovalo tagiut ilangit angiyuugaluakhuni ovalo ilaukatauyut.” Ataani piksakaktuk hilamik hikinaaktut. Kitkani hilaini piksakaktuk unakutainik naunaiyautait tugaagutikaktumik unaliktuk. Piksamit nuvuyat hilami, nipaluktuk tuktunut. Titigakhimayuk “Nipaluinaktuk apotigaluakhuni.” Tugaagutaaa piksat unakutit naunaiyautait piksami nuvuyat takugaagat nipaluniaktuk unaligaagat hilat. Talikpiani piksat hikinik tugaakhimayut ataanut ovalo takulaaktut nunami kaanganut piksat nunami ovalo hikumi kungmuuyut. Titigakhimayuk “Nunait apotaitut pilikpaktut unatkiyainik.” Ataani piksat hilami takuhimayut nunat, hikut ovalo tagiuk. Nunami kitkani piksat piksakaktut iglunik, Inunik, sikituunik ovalo piffliugutainik, takupkaiyut Inut Nunanaga. Piksait nunami titigakhimayuk “Mahaktilikpiaktuk” ovalo “nunait katainaiktut kungmuanit” tugaakhimayut piksat nunami titigakhimayuk “Hikuiyaliktut nunat ataani” ovalo katainaliktut nunat kaanganit.” Amigaitut tugaagutait takupkaiyut hikinitut kaumaagutainik ovalo unaliktuk hilat tamaat namukiak. Piksait kingiktuni kuugait kuvivaktut tagiumut. Titigakhimayuk “Makluinaliktuk kuugauyainik kuviyut tagiumut” ovalo “Aalangugutait ubluit ovalo angitjutait kuukat kuvitjutait. Piksa titigakhimayuk “makluinanik ilauliktut kuugauyamut” ovalo aalangugutait ubluit kuvivaktut ovalo angitjutait kuugait.” Tugaagutait piksami apotainik nunat tugaakhimayut tagiumut takupkaiyut kuvitjutait imait mahaktiliktumi apotait. Tugaagutait piksami unakutait naunaiyautait tugaakhimayut hilamut nunauyamut nunami ilauyut titigagutait “Amigailiktut nunauyat angiligutainik pilaaliktut.” Ovalo “Apotit mahaktiliktut kilamik” Piksat hikumi piksakaktut Ainiit ovalo “Apotaiyaliktuk kilamik”. Piksainik hikut takuliktut aininik ovalo pihimayut “Hikumit tagiumi tamaliktuk”. Tugaakhimayuk piksamit hikunik tagiumi ovalo titigakhimayuk “Imakpialiktuk kaangani hikut”. Pihimayut aalami titigakhimayuk “Ikililiktut nunauyainik nigiyakhait ititkiyainik tagiumit”. Ataani piksat kuugat kuviyut tagiumut, tagiut makluinaliktut ovalo titigakhimayuk “makluinat takuliktut nungutigutainit.” Piksait tugaakhimayut unakutit naunaiyautait ovalo piksat tagiut katitigutainik kitkanit unaliktumik hilat ovalo ataani tagiut makluit autlaktiliktut kaasiligutainik” ovalo aalangugutait tagiumi kuugait” ovalo Amigailiktuk kaangani imait kataktigutainit.” Piksat ikaluit ovalo kimilguuktiligiyiit umiak tagiumi. Ataani hitamat titigautait ukakhimayuk avatiligiiyiit ikpinagutait unaligami hilat.

Imat mahaktigutainit angililiktut kuvitjutait kuugat ovalo mikhitigutait imait naamagutainik. Nipalunit apotimut ilaani, ayokhaliktivaktut hugaanut naniyakhainik nigiyakhainut ovaluniit kaayulaigutainik.

Nuna unaliktut hilami ovalo apotaihimainaliktut ubluit mahaktilikhugit nunat ataani hikuit ovalo nunauyait amigailiktut angililikhutik unagaagat hila.

Tagiut ovalo tagiumi hikut Aalanguligutait imainik naamagutait ikpinagiyauliktut hugaavalunut tagiumi aktuligamik tagiumi nigiyakhait ilanga. Tagiumi hikuit tamaligutait ikpinaginialiktait tagiut ilaligaagamik mahaliktumit apotinit ovalo kaanganit hikuit tamaligutainut atukatagutait.

Hilat aalangugutait kiutjutait-Unaliktut nunauyait, mikhiltuk apotainik ovalo aalangugutait tagiut kuvitjutait ikpinagiliktait hugaat ihumaalugutainik takukataliktut.

Iqalukpit uvani aallannguqpallianingit qulvahiktumi

Naitumik Uqauhiq

Iqaluit atuqtauluaqpaktut Inuit ilitquhiini, niqikhaqatiaqniqmi, aaniagitaaganilu amihuni ukiuni. Ukiuktaqtumi iqalukpiit niqigiyauginaqtut humiliqaa Inuit Nunagani. Mikiyut niuvrutiqaqtut iqalukpiknik atuqtitiyut havaanik ilagini nunagiyauyuni.

Ilituqhautit takuupkaiyut taqyuup hiquata qanurinigit, uunaqnigit, taqyuqniniganik, niqigiyauyut, niqikhaqhiuqtulu ahu, aktuqniqalaatut humi ukiuqtaqtumi iqalukpiit humugauniginik taqyumi aaniaginiginiklu. Uunaqniga atuqniqaqluaqtuq ukunani. Iqalukpiit qanuriliurutiqalaaqtut uunakpalianiganit taqyumi immauyup. Naitqiyaukpat taqyuq hikuqaqniga, taqyumugauvaktut iqalukpiit taqyuliaqnariqniarunaqhivut taimainiganit hivitutqiyamiklu taqyumiulutik niriniariamikni. Inniarunaqhivut hivituutqiyamik itiniqmi immaqni, niglaumayunik atuqluarumakmata. Ahianit hinaata kitpaaniarunaqhivut itiniqmi, niglaumatqiyauyunik aturumagamik. Ahianiitumayunaqhivut hinaanit ikalruit naniani nunat uunnakpakmat. Uunatqiyanik immaqni iqalukpiit niriqatarumainaqtut. Niglaumatqiyani immaqni Ukiuktaqtumi Iqalukpiit niriqatariaqagitut. Una pijutauyunaqhiyut nuuniginik ugahiktuanut hinaata itiniqmuluniit immaqmut, niglaumatqiyanik immaqnik nugutpalianigani auyap.

Aalaguqnigit niruyamiknik tukiqalaaqtuq niqikhat qahaktut ukunuga aalaguqpalianiginik. Qaganuaq uunaqpalianiga taqyumilu hiquiqpalianiga tikipkaiyuq hivuraanit iqaliknik uumayunik ajikutainik innagayat, ualiqhianilu iqalukpiit Ukiuktaqtumi immaqnut. Nunagiyauyuni ayugitut amiriyut ukuniga nutaanik tikitunik – ilagit takuhimayut niqainait iqalukpiit nirivaktut innagayanik niqait aupayaaruiqpaktut – kihiani naunaqmat huli qanuq aktuqniqaqmagaa ukiuktaqtumi Iqalukpiknik ahiiniklu ukiuktaqtumi uumayunik. Ualiqhiani Iqalukpiit nuutpaliayut ukiuktaqtumut aktiqniqaqniarunaqhiyut iqalukpiknik kitpaayunik hivuraani ilagini Ukiuqtaqtup. Kihiani, hivuraani kitpaanigit Atlantic-mit iqalukpiit qaliriigutauyuut iqalukpikni, ukualu malruuk uumayuk akitaqutautigituk ikliqaqvikhanik maniqaqpakmata aalatqiini nunagiyauyuni. Ilituqhaivaalirutit ihariagiyauyut ilitaami qanuq hivuraani Iqaluit nuutpaliayut ukiuktaqtumut aktuqniqaqmagaa iqalukpiknik.

Hikuiqnarikniga ihuaqhivaalirutauyuq qanuriniginik Ukiuktaqtumi Iqalukpiit ilagini nunani, hivitutqiyamik nirinialaaqmata taqyumi. Qanuraaluk takuukhauvaliqtunik uumayunuani halumailrut PCB-tut ikiklivaliayut Ukiuktaqtumi Iqalukpikni. Havivaluk, (Mercury), ilikut takuukhauyuq, amigailaaqtuq avatauyumi himiktuutinit uyarakhiuqniqmilu. Una ihumaaluutauyut Nunatsiavut-mi. Ilituqhautit takuupkaiyuq qanuraaluk havivaluqaqniginik taqyumugauqataqtut ukiuqtaqtumi iqalukpiit mikiyut, ataaniitut agitilaaginit piqaquyauniginit niuvigakhanik niuvrutaunigini maliruakhani. Iqalukpiit nuuyuitit taqyumut ukua ilaa kitpaaginaqtut mikiyuni tattini, agitqiyanik piqaqniaquuqtut halumailrunik.

Kagiqhivaaliriaqaqtugut pijutauyunik amigainiginik, qahakniginik, halumatiaqniginik, amigainigini naamainaqniganik Ukiuktaqtumi Iqalukpiit, taja hivunikhamilu. Hakugiktukut ajiqiinilu ikayuqtiriigutini ilituqhaiyinit, nunagiyauyunit, Nunaqaqaqtulu qauyimayainik tigumiaqtinit, piniaqtavut ukua kagiqhijutit.

Amigaitut pijutauyut qanuriliniginik atulaaqniginik, qahakniginik, iqalutiagunigit, naamainaqniginiklu Ukiuktaqtumi Iqalukpiit.

Uqatiaqniga: Ikaluit WG Ikaliviit Kangitjutait Tuhagutikhainik Ilaa

Tuhaagutikhait takuhimayait ihuakhakimayut avatiligiyiit ovalo Inuit ikpinagutainik Ukiuktaktumi Ikaliviit amigaitjutait. Takpaani haumianik tuhaagutikhait ilauyut piksanik ilanganut Ukiuktaktumi Ikaliviit ovalo Ulu. Tugaagutaa ataanguyauyuk piksait ikaluit piffiliugutait Inuit nunalaanginik. Hanianik titigakhimayuk “PCBs, DDTs, Hg”. Ataani piksakaktut ikalunik ilangit ovalo ikaluit ukhuit. Titigakhimayuk “Naamagutait ilanganut-tamaat, halumaigutainut ilanganut Ikaliviit ataaniitut ovalo ataaniitut tahapkonanga nuutitikatakhimayut tagiumi. Aupayaaktuk Ikaliviit pihimayut tagiumit nigikataktait ovalo nigiyainit. Ikaliviit angiyumik nikikaktut nigitiagutainik ukhuit omega-3mik.” Kaanganik talikpiani tuhaagutikhait titigakhimayut” Amigaitut hulihimayainit pilaagutainik, pilaaktunik, nakuutjutait ovalo naamagutait Ikaliviit.” Hamani titigakhimayut “Hilat aalanguktigutait” ovalo piksakaktut hikinimik haniani titigakhimayuit. Ataani piksait nuvuyat ovalo nipaluktut ovalo anugit. Titigakhimayut “anugit” ovalo “Nipaluit” ovalo “Unaliktut unakutait ikpinagilaaktait imait naniivianit, ilauyut mikhitigutait kuvitjutait.”

Ataani piksat nunami, hikut ovalo tagiuk. Nunami piksakaktut Inuit Nunalaat, iglukaktunik, Inukaktunik ovalo kingmiit ovalo piffit. Piksat takupkaiyut ikpinagutait Ikaliviit Nunakakaatkunut inuuhiit. Nunami piksat takuyut tahiit ovalo kuugait ovalo ikaliviit. Piksat Inunik takuyut Inuit ikalukhiulikpaktut tagiumi atukhutik ikalukhiugutainik ikakuugutit ovalo kuugaini atukhutik kakivait takulaaktut. Ilauyut pingahut Inuit katitikhimayut ikualaaktitlugit. Ilauyut Inutkutjat, nutagak ovalo anguti pilaktuk ikalunik. Piksait takupkaiyut nuutitigutainik Kauyimayainik ikaluit ovalo ikaluit atugutait imainik ovalo atugutait Inuukatigiini.

Hamani piksat nunami takuyut tagiumik hungayaaktut kinguit. Hanianik piksat ahigukhimayut hikut tagiumi kaangani titigakhimayut “Ubluit ahiguktivaktut”. Hamani titigakhimayut “Aalangugutait hilat ikpinagilaaktait ikalukhiukvikhait”. Piksat tagiumi maliit ilauyut titigagutainut “Hikut kanugitjutait”. Ataani piksat takupkaiyut nunami ikalukhiuktunik kuugainik pihimayainik “Ikaliviit ilaulaaktut Salmonut tamamik tahiinik ovalo tagiumi”. Hamani piksakaktut kayat kuvyiktuktut ikalunik ovalo titigakhimayait “Salmon pilikpaktut ilaani kuvyainik Ukiuktaktumit.” Talikpiani kitkani tuhaagutikhait piksakaktut Ikalivinik. Titigakhimayut “aalanguktigutait itiyainik imait ikilitilaaktait hugaakhiuktut pilaagutaihhik.” Titigakhimayuk “Aalanguktigutainik atugutainut” ovalo hamaniitut “Ikaliviit itimilaaktut imainik ovalo ungahiktumut tagiumut auyami ilaa, hilat aalangugutainit pilinmata.”

Talikpiani tuhaagutikhait titigakhimayut “ilautjutait kanugitumik hugaamik” ataani piksakaktut ikalunik takupkaiyut salmonik ovalo ikaluuyait pihimayainit piksait salmon kuugami nunainik ovalo aipaa tugaakhimayut piksainik mikitkiyait ikaluit. Piksat titigakhimayut “nigitjutait Ikaliviit aalanguliktut ilaa, ikaluuyait amigaititlugit” ovalo “Salmon aatjikutainik nigivaktut. Ataani piksa titigakhimayuk “Pilikpaktut Salmon amigailiktut Kanatami Ukiuktaktumi ovalo ikaluit salmonik takuhimayut.” Kitkani tuhaagutikhait piksakaktut aalatkiit ikaluvaluit; krill ovalo titigakyimayuk “Amphipods (mikiyut, kinguitut ikaluit) ikpinagiyait nigiyainik Ikaliviit nanikiak” ovalo Ikaliviit nigilikpaktut aalatkiinik hunavalunik” tugaakhimayuk krill piksait tikuakhimayut nikikhainik ikaluit tagiumit. Talikpiani ataani, piksat takuyut tagiumi piksait ikaluit kinguanik tugaakhimayut titigagutainik “Hivuliuyut kaayunavyaktumi imait ikayulaaktut Ikaliviit angilitigutainik.”

Kinguliani tuhaagutikhait ataaniitut piksait tagiumi takupkaiyut inuuhiit Ikaliviit. Haumiani titigakhimayut “Ikaliviit Inuuhitjutait” Ataani piksakaktut nunamik tahiiniklu ovalo piksait tagiut. Piksat takuyut tahiit kuugaitut takuhimayait piksait ilaututait Ikaliviit maniinit mikiyut ikaluit, angiyut ikaluit ovalo inikniit, higaihimayut. Piksat titigakhimayut “Ilangit nunakatigiit ovalo Ikaliviit tahimiilaaktut.” Hanianik piksat tahiinit kuugakaktut tagiumut. Ikaluit maniinit, iniknimut takuyait tahimi ovalo titigakhimayuk “Ukiumi tahiit” aalanik piksait aalanik ilanganut tahiit ovao titigakhimayuk ukiumi imait inuuhiit takupkaihimayut tahiit kuvilikpaktut kuugainut tagiumut. Tugaagutait piksat maniit mikhaanut mikiyut ikaluit naluuyaktut tagiumut inikniguligaagamik ovalo utilikpaktut tahianut maniliuligiaganik ovalo iniktigiaganik inuuhiit, Titigakhimayuk “Ukiakhami nuutitigutait”. Piksat Inuit hinaanik kuugat ikalukhiuktut ikalivinik. Piksat titigakhimayut “Upingaami nuutitigutait.” Tagiumi piksait ikalunik ovalo kayak Inumik kuvyiktuktut. Titigakhimayuk “tagiumit ikaliviit maniliulikpaktut ovalo ukiumi tahiinik” ovalo “Auyami tagiumi nigilyut.”

Imarmiutaujut Anngutikhat uvani aallannguqpalliajut Ukiuqtaqtuq Tarjungit

Naitumik Uqauhiq

Kanata’m Ukiuqtaqtuq tarjungit hilarjuangit hivitujuraaluk inuuhimajunit. Uvanngat mikijuraaluit nauttiat inuuhimajut hiku ataani unalu hakugikhivlutik nunat avataita iluliqaqtut nakuuqpiaqtumik hiqinirlu niqiliuqtunit, innut tallimat naahautigut uqumaidjutiqaqtut arvit qilalugat hiqumilaaqtut hikumi aniqhaariami, avatigijaat ahiqanngittuq— ajurnaqtuq, ahinut ilaqatigiikhutik nuvihimajuq munarijaujut hilaqutitigut aallatqiit haffumani tarjuq hikuanit.

Hamnauvlunilu avatingit hiqumilaaqtut hakuittullu hilaup aallannguqpallianingit. Imaatuuvluni Ukiuqtaqtuq uunarningit puqtuhilaaqtuq, tarjuq hikuliqhuni ukiakhami, hiku ahirulaaqhuni upinngalihaaqtumi, pulavlunilu ikitqijaanit tarjumi. Ajuqhautihimalaaqtangit iqalungnut unalu imarmiutaujut anngutikhat, aanniaqtailiningillu Inuit Nunaliit niqikhaanit.

Nutaaq uumajuit tikitpaliqtut. Humiliqaak qanilruani, haffuminngatut, aarluit takukhauqattanngitkaluaqtut qulvahiktumi Ukiuqtaqtumi, kihimi Inuit takukhauvaliqtangit tadja. Tahapkuat mikijut qilalugat hikumunngaujuittut ahirulaarmadjuk puqtunnak hulungit. Taimaa angmaumainnaliqtuq imaq ingilralaaqtut tununnganarmi, nanihilaaqtut nirijuktangit angujaami ajurnanngittuq. Tuugaalit, niqinnarijaujut Inuit Nunaliit, qaujimattianngittutiglu aarluit qanulikiaq iqhinanngittuuvlutik.

Uunnakpallialiqhuni imat, hivuraanit iqalut haffuminngatut Atlantiv iqalukpik unalu iqalugat takukhauvaliqhutik ilanganit Ukiuqtaqtumi. Iqalukpit takukhauvaliqtut Ukiuqtaqtumi tattiit kuukkangillu huvaniliqhutiglu tahamani. Inuit Panniqtuuq, Nunavut tautukhimajaat qilalugat uvani Kangiqtualuk niqingit aallannguqpalliavlutik uvanngat Uugaq uvanngat iqalugait. Angmaumagaangat imat, takukhauvallialiqhutik nutaamik uumajuit haffuminngatut qitiquqtujut qilalugait, minke qilalugat, unalu qilalugannuit.

Ikitqijaujuq tarjum hikua ajurnairutivagaat umiat tikigiami Ukiuqtaqtumut takivagaallu umiaqtuqtunut hilaqutitingit. Umiarjuat hangujut amigaiqpiaqpaktuq iluani Kanatamiunut Ukiuqtaqtumi uvanngat 1990 unalu 12015 mut, uvani kihiani Nunavut imangit. Umiaq kuinginnangit ihumaaluutigivagaat qilalugait tuharnaaqpakhuni nipingit tuhagakhaliraangamik ilamingnit, ingilrainnaqtut, niqikhaqhiuqtullu. Amihut hangujut ingattautivluniuk uqhurjuanut kuvijauvakhutik unalu umiat ingilrarjuaraangat, taimaa akhuuqpalliavagaat qilalugarnut.

Hapummivikhangit maligautingit, haffuminngatut Imarmiutaujut Hapummivikhangit Iningit, taimaa qajangnailaaqtangit imarmiutaujut avatikhanut ikajulaaqtangillu munarinahuarlugit niqikhaliuqtunullu havaakhaqhiuqtullu Nunaliit pijumagaangata. Pingahunit Imarmiutaujut Hapum mivikhangit Iningit iluani Kanatamiunut Ukiuqtaqtumi. Umiaqtuqtunut tulagvingit, kajumikpiaraangat (naiglilaaqhugillu umiaq ingilrarjuaqtunut), unalu nalaumattiarningit nalunaitkutigijangit taimaa ajuqhautigiliattangit ikajuutaunnaqtut hapummigianganit qilalugait aallat imarmiutaujut inuuhingit.

Ihuaqtumik Ukiuqtaqtuq imarmiutaujut hapummivikhangit kiunnaqtut ihuaqtumik kangiqhidjutikhangit qanilruanit avatikhangit akihautingillu ihuiluutaujut. Ihuaqpiaqtumik inikhangit akturiami uvuuna qaujihaqtunut ilagijaat hakugikhangit tamarmik qaujiharniq unalu Nunaqaqaaqhimajunut qaujimajangit.

Inuit inikhaliurjuaqtukhat aulapkaigiami atuqtakhangillu tukhiutigijangit Ukiuqtaqtumi imarmiutaujut hapummivikhangit maliktangit, pingahunit Imarmiutaujut Hapummivikhaq Inikhaqaqtut. Nunaliit ilihimajangit amihunit ihumaaluutiqarluaramik hapummigiami Ukiuqtaqtuq imarmiutaujut avatikhangit – inuudjuhingit ihumagijauqarmata.

Uqatiaqniga: Tayumi Uumayut Hivuniqhijutiluaq Titirauyaamik

Hivuniqhijutinik titirauyaaq takuupkaiyuq kagiqhinaqtumik taqyumi uumayut nunagiyainik aktuqniginiklu umiga nunagiyauyumik hilap aalaguqniganit, umiaqtuqtunit avatauyuqlu aalaguqniganit. Hivuniqhijutinik titirauyaaq takuupkaiyuq ilagiyaanik ukua tayumi avatauyup Nunaqaqatulu niqiqatiaqniginik inuujuhiiniklu.

Quuliuyumi haumikhiani hivuniqhijutinik titirauyai piqaqtuq piksamik hiqiniqmik hilaplu niglaumaniganik ilituqhaut haniani nalunairutauyuq uunaqpalianiganik hilap Ukiuqtaqtumi. Haniani uuma titiraaq “hilap aalaguqniga”. Ataanu piksaqaqtuq hiquptiktumik piqaluyakmik nattiqaqhuni qaagani titirauhiqlu “nugutpaliayuq hiku”. Haniani piksa Kanatamiut hikuliqutaanik hiquuptiriyuq hikunik titirauhiqlu qulaani “hikumik hiquptiriyuq”. Hiquptirijut nipaaqtuq piksaqaqhunilu uhijunmik umiaqmik titirauhiqlu qulaani taijuhiqmik “umiakut akyautit”. Tikuarutit, qulaanit umijap ataaguuqtuq immap qaaganut piqaluyaup nalunairutauyuq ilaqatiriikniginik umiakut akyautinik, hikuliqijutinik, hilaaplu aalaguqniganit aktuqniginiklu uukuniga tayumi uumayut nunagiyainik. Tuguyuktumi qaaqaqtumi naunairutauyuq itiniganik taqyuup ataanilu tamayanik uhijut umiap piksaqaqtuq napainik kaimaluriktut naunairutauyuq nipaaqniginik maliqniganit immap umijamit, ataani piqaqtuq piksanik tayumi uumayunik tuugalikniklu malruukniklu qilalugaknik, iqalukniklu aalatqiinik. Piksat nipaaqniginik malivaluit haniani taqyumi uumayut ilitaqhijutauyut nipaaqniginik qilalugat nalunairiagani ugahikniginik Iqaluit uqaqatiriiklutiklu nivyaarutimigut. Titirauhiq haniani ukua piksat taijuhiqaqtuq “ayuqnaqtuq humiiniginik Iqaluit” unalu “ayuqnaqtuq uqaqatiriigiamikni nivyaarutimigut amigainiginiklu”. Titirauhiq nipaaqnigilu tamayanik uhiyup umijap ilitaqhijutauyuq aktuniginik umijat agyaqnignik ukunani taqyumi uumayunik nunagiyainiklu. Taliqpiani ataani tamayanik uhiyup umijap piksaqaqtut qilalugaqmik qayagiyakhaniklu ilitaqhijut pigahunik nuvuqaqtumik, ataani qilalugap titiraqhimayuq imaa “tuluqhijutit”. Piksa titiraqlu ilitaqhijutauyuq aktuniginik umiaqtuqtunit tuluqhijutinik uumayunik taqyumi nunagiyauyumi.

Qitiani hivuniqhijutinik titirauyaap kaimaluriktunuaq piksaqaqhunik qilalugamik, nattiqmik tuugaaliqmiklu nalunairutauyut Ukiuqtaqtumi taqyumi uumayunik. Tikuutijutit titiqanit piksanut ilagiyaani hivuniqhijutinik titirauyaami tikuaqhiyut kaimaluriktunuamut nalunairutauyumi aalatqiinik ilagiyauyunik aktuniginik hilap aalaguqniganit, avatauyumik aalaguqniganik inuilu hulijutainik taqyumi uumayunik.

Taliqpiani hivuniqhijutinik titirauyaami kaimaluriktunuamilu piksaqaqtumik tayumi uumayunik piqaqtuq piksamik kuvyiqijutiqyuamik umiaqmik uniaqtumik iqalukhiurumik kuvyamik titirauhiqlu una “akitaqutautiyuq niqikhanik”. Titiraqaqtuq qiyuqutinuami qulaani umijap taijuhiqaqtuq “iqalukhiuqtit”. Ataani umijap piksaqaqtuq qilalugamik kuvyaqaqtumik timiani naktihimayumik titirauhiuyuqlu una “kuvyaqhimayuq”. Haumikhiani hivuniqhijutinik titirauyaami piqaqtuq piksamik ubluqhiunmik tatqiqhiunmiklu titiraqaqtumik “aalaguqniganik nuutiqnigini nuliaqniginilu”. Ataani, kaimaluriqtuqaqtuq titiraaqaqtumik CO2-mik pH-miklu titirauhiqmiklu “taqyumi taqyuqniniganik”. Titiraqnigit piksalu nalunairutayut aginiqhanik taqyuqniniganik puyuvaluknilu halumailrut qanuraaluk taqyumi aktuqniginiklu iqaluknik niqigiyainiklu tuukliqmi piksami iqalukmik kumaruqmiklu titiraqaqhuni “mikhivalianigit niriniaqvikhait nuugiaqniginiklu niqikhauliqniqmiknik”. Ataani piqaqtuq piksamik arlukmik qilalugamik ualiqhianilu iqalukpiknik titirauhiqmiklu uumiga “nutaat uumayut aaniarutilu”. Taliqpiani titirauhiq ukua PCB-nik, DDT-nik, Hg-miklu titirauhiqmilu “halumailruq” nalunairutauyut immaqmik halumaiqniganik. Piksa hiquuptiqhimayunik palastiknik titirauhiqaqtumik “mikiyut palastivaluit” nalunairutauyut halumailrunik.

Tikuaqhijut kaimaluriktunuamit piksaqaqtumik tayumi uumayunik tikuaqhiyut anmut piksamut piqaluyakmik. Qulaani piqaluyaup, piqaqtuq pigahunik titirauhiqaqtunik qiyuqutinik titiraaqaqtunik “uumayut nuutpaliayut ukiuqtaqtumut”, “inuit aaniaginigit timigiyainilu qanuriniginik” unalu “igilraat munarijutiqagiigutit aguyauyunik nugugitaagani”. Qaagani piqaluyaup piksaqaqtuq Inuinaqmik agunahuaqtimik inulramiqniklu agutaaramik nattiqmik una agunahuaqti tunihijutainik qauyimayamiknik qanuq agunahuariami kigulikhanit inuknit. Taliqpiani agunahuaqtit talvani piksa Inuinaqmik aqnamik nutaranuamik amaaqtumik igilraat amautimini. Tunuani aqnap piksa iniqniuyumik nutaqaniklu havaktuniklu sikiituqtuniklu Inuilu igluqpanuaginik qinmiinik haniani Iqaluit pifiliuqtauhimayuni nalunairutauyuq igilraat Inuit katitpakviani. Titirauhiuyuq ataani piksap taijuhiqaqtuq “Nunaqaqaqtut niqitiaginik inuujuhiiniklu”. Tikuaqtuuq piqaluyakmit tikuaqtuiyuq kaimalugiktunuamut piksaqaqtumik taqyumi uumayunik nalunairutauyumik ilauniginik ukua taqyumi uumayut Nunaqaqaqtulu niqikhaqatiaqniginik inuutiaqniqniklu.

Tuktut – Uummanmi tigliktuq Maniqqami

Naitumik Uqauhiq

Ukiuktaqtumi Nunaqaqaqtut inuit atuqhimaaginaqtut tuktunik niqigiyaagani, aanuraariyaagani, ihuaqutigiyaaganilu. Ilitquhiit takuupkaiyut uumaqatiriikniginik tuktulu ihumagitiaqhugilu ukua. Igilraat Nunaqaqaqtut agunahuaqnigini atuqtait hilagiyauyumi atuqhimaginalaatut nakuvlutiklu aulaqtiriaqvigiyaagani agiklivalianiganik munariqatiriigutinik atuqtuni. Amihuq tuktut amihuaqhuit humiliqaa ukiuktaqtumi ikiklivaliahimayut. Aalat amigainigit aulainaaquuqtut. Atauhiq, Kivaliqhianik ahiaqmi tuktut, amigaiqpaliayut.

Niqikhaqhiuqtut niriguqtuqtulu amaqutut, akhailu qiqnariktulu akhait uumajutiqaqtut maniqami taktuunik. Amigaiqpalaivaktut ikiklivaliavlutiklu amigainiginit tuktut amihuaqhuit. Ilituqhautit nurivikni Qamaniqhuami Ahiaqmilu amihuaqyuit nalunairutauyut niqikhaqhiuqtut tuqutiriluagitut nuranik ila ikitunik, ukualuaq aulaqliqtut aaniarutiqaqtuluniit pivagait. Tuktuut amihuaqhuit amigaiqpaliavaktut ikiklivaliavlutiklu inmiknik 30-nit 65- nut ukiuni. Inuit iniqnirit uqatiaqtut qanuq tuktuut ikiklivaliayut nuuniginik niqikhaqatiaqniqmut. Ikitut tuktuut nanihivaktut inikhanik uumavikhamiknik. Kiguani amigaiqpaktut naunainuit uturaagata, 20-ni ukiuni hivituniqaqtumi. Aturiami Nunaqaqaqtut qauyimayainik tikuaqhiyaagani, nunauyamut iliurariagani munariyaaganilu ukua nunat atuqniqaqtuq ikayuriagani tuktuut amigaiqpalianiginik.

Tuktuut apuqhivaktut nutaanik akhuurutinik atuqtitijutaugitunik kayumiitumikluniit amigaiqpalianiqmik, ikiklivaliajutauyuluniit. Hilap aalaguqniga, havakviuyut pivalianigit, nutauniqhalu agunahuarutit atuqtauyut ilagit ukua akhuurutit.

Kavamat piyumayut nutaanik aalatqiinik pivalianikut aturumayauyunik ilituqhariagani qanuq havaaq ilaliutiyaagani aktuqniganik atuqtunik pivaliajutinik aktuqniginiklu atulaaqtunik hivunikhami pivaliajutit. Tuktunik munarijutinik upalugaiyautit ihariagiyauyut munariyaagani tuktuut qimalatigitaagani, ila nuritilugit kiguanilu nurivikmit ilagani ukiumi. Piqaqtuq amigaitunik naunaipkutinik qanuq tuktuut pijutiqaqniginik avatigiyamikni. Amigainiqhat pihimayut nalautinik quguhiqtautinit aulaniginik ilituqhautinit. Uumayuliqiyit atuqpaktut ukuniga naunaipkutinik qaritauyami atuqtumi kagiqhiyaagani qanuq hilap pivaliajutilu aktuqniqaqniginik tuktuut amigainigini.

Agunahuaqtit Naniriaqtuqtilu Timiuyut (HTOn) upijutiqaqhimayut nugutirigitaagani tuktunik ikiklivalianigini. Umikhihimayut aliahukhutik agunahuaqtitijutinik niuvrutauniginiklu aguyauyut atautikut akmaumavlugu inuknit niqikhaqhiurutinik aguniarutinik akmaumavlugit. Munariyit katimayit kikliqaqtitiyut aguyauyunik, hatqiqhivlutik atataqnik, atuliquiyulu amigaitqiyanik aguyauyunik unipkaaqniginik. Ilavit kavamauyut atuqtitiyut tuktuunik agunahuariami aturiaqaginiqmik hivunikhami nugugitaagani ihuaqhautit pilraaqtinagit. Aalat iniqhimayut maniqami uumayuqaqviknik nunani atuqtauyunik tuktuunit ataaqtunit uumaniriyamiknilu atuqtainik. Ukua ihuaqtut apluriarutit, kihiani havakhimaariaqaqtut.

Inuit, nunagiyauyulu, Nunaqaqaqtulu qavlunaalu naunaiyautainik qauyimayut tigumiaqtit, timiuyulu kavamalu, tamaqmik takuyumayut aaniagitunik tuktuunik amihuaqyuknik. Ihumaliurutit nunat atuqniginik agunahuarutiniklu ikayulaaqtut ihuilijutilutikluniit aaniaginiginik tuktuut amihuaqyuit. Hakugiktut nugugitaagani ihuaqhautit, pivalianiq munariqatiriitigut, ihariagiyauyuq. Havaqatiriigiaqaqtugut nugutailiyaagani tuktuut amihuaqhuit nunagiyailu.

Uqatiaqniga: Tuktu WG-mi Hivuniqhijuti Titirauraq

Hivuniqhijutikhanik taiguakhaq takuupkaiyuq nalunaitumik qanuriniganik tuktut amihuaqyuit ukiuqtaqtumi Kanatami qanurilijutilu aktuqniqaqtunik tuktunik nunaqyuami. Qulaaniituq haumikhiani kikligani hivuniqhijutikhap tunungani Kanataup nunauyaani uqatiaqtut aulaviit hitamat tuktut amiguaqhuit: Ualiqhiani tuktut, Qigaup tuktuit, Qamaniqyuap tuktuit, Kivaliqhianilu Kanataup tukatut. Ilagiya, ataaqviit amihuaqhugaluit titiraqtauyulu nunauyami. Qulaani nunauyap una titirauyat “Taimani, tuktut amihuaqyuit aalaguqatainaqtut inmiknik. Nalunaqtuq qanuq nutaat ihuilijutaulaaqtut tuktuni hivunikhami. “Ukunanga atuni titirauyaqhimayunit ataaqniginik nunauyami, tikuaqhijutiqaqtuq tuktumik kaimaluriktumi nalunairutauyuq atuni hitamanik amihuaqyuit avatauyuqlu ukua amihuaqyuit nunagiyainik.

Hivuliq piksa ilitaqhijutauyuq Ualiqhiani amihuaqyuknik. Tikuarut haniani qunmugagayuq titiraqlu una “taja (amigainigit) qanurilivalianigit-amigaiqpaliayut. Piksa aputimik nautianiklu ilitaqhijutauyuk hilaap aalaguqniga ilagiyaanik titirauyaamik “atuqluaqtut hilap aalaguqniganit aktuqnigit-Upingaknahaaqniganik ukiumilu hikuvalianiganik niqikhairutivaktuk” Piksa hiquunmik ilagiyaa titirauyaap “munariyauyut aguyauyukhat ikitqiyaani malruk ukiuk atuliqtinagu” “aalalu ihuilijutit-Pivaliajutit ihumaluknarutauyuq nuriviknik Alaska-mi”

Aliuyumi, tuuklia piksa ilitaqhijutauyuq Qigaup tuktuinik. Tikuarutauyuq hanianit anmut hanmiyuq ilitaqhijutauvluni taja amigainiginik titirauyuqlu una “taja qanuriniginik-ikiklivaliayut”. Piksat apunmik, nautianik, kumaknik nipalukmiklu ilitaqhijutit hilaap aalaguqniganik ilaqaqtuq titiraqmit “hilap aalaguqniganit aktuqniriluaqtait-Uunatqiyauyuq auyami niqikhairutiyuq; kumait piyumaluaqniginik; qiqivalianigani nipaluup”. Piksa titiraqaqtumik hiquut ilaqaqtuq titiqamik uumiga “munariyauyuq aguniaqnigini aturiaqagitunik: unalu “aalat ihuilijutaulaatut hanaviuyut pivalianiginik, apqutit”.

Pigahuat piksa aaliuyumi ilitaqhijut Qamaniqyuami amihuaqyuit. Titiraq haniani tikuaqhiyuq anmut ilitaqhimut taja amigainiginik titiraqhimayuqlu ima “taja atuqtauyuq ikiklivalianiginik”. Piksat apunmik, nautianik, nipalukmiklu ilitaqhijutauyut hilap aalaguqniganik ilaqaqtuq titiqamit “hilap aalaguqniganit aktuqnignik Uunatqiyanik auyami ikiklijutauyuq niqikhanik; nauniraaluknik; qiqitpaliayunik nipaluknik. Piksa titiraqaqtumik hiquut ilaqaqtuq titiqamik uumiga “munariyauyuq aguniaqnigini namainaqtuq” unalu “aalat ihuilijutaulaatut hanaviuyut pivalianiginik, apqutit, atulaaqtut alruyaqaqviit inigiyait (pivaalirutauyuq aguyauniginik),”.

Hitamagiyaa piksa aaliuyumi ilitaqhijutauyuq Kivaliqhiani Kanataup amihuaqyuknik. Titiraq haniani tikuaqhiyuq anmut ilitaqhimut taja amigainiginik titiraqhimayuqlu ima “taja atuqtauyuq ikiklivalianiginik”. Piksat apunmik, nautianik, kumiknik, nipalukmiklu ilitaqhijutauyut hilap aalaguqniganik ilaqaqtuq titiqamit “Nipaliqpalaaqniganit auyami alagurutauyuq nautianik amigairutivlunilu kumavaluit umilrunaqhiniginik. Piksa titiraqaqtumik hiquut ilaqaqtuq titiqamik uumiga “munariyauyuq aguniaqnigini quyaginalimagitut” unalu “aalat ihuilijutaulaatut hanaviuyut pivalianiginik, apqutit, alruyaqaqviit inigiyait,”.

Haumikhiani haniani piksat ilitaqhijutauyuq hitamanik amihuaqyuknik piqaqtuq naunaipkutimik taimanit qanuriliuqniginik tuktut amigainigini tamaini hitamani amihuaqyukni. Titirauyaaq takupkaiyuq qanuq qafiuniigit tuktuut tamaini hitamani amihuaqyukni qanuriniginik ukiumit 1900-mit ublumimut takupkaivluni amihuaqyuit amigaiqniginik 1940-ni, ikiklivlutik 1960-ni, amigaifaaqhutik 1980-ni takupkaiyuqlu agiyumik ikikligiaqnignik 2000-ni. Titirauyaaq pijutiqaqtuq naunaiyautinit iniqhimayunik Nunaqaqaqtulu Qauyimayainit tikuaqtauyuni uqauhiqnit kuliuyuni titirauyaap.

Kiguliuyuq hivuniqhijutinik titirauyaami nalunairutauyuq pijutinik tuktuut amigainigini. Piksami nunamik nalunairutauyuq napaaqtuqaqniganik, maniqamik, taqyumilu hikumik piqaqtuq qafinikligiaq tuktunik titiraalu pijutaunigit aktuqniginik tuktuut amigainiginik, quliuyumi haumikhiani kikliani uuma ilagiyaani hivuniqhijutip naunaipkutip titiraguyuq “Amihuq pijutaiyut pijutiqaqtut tuktuut amigainiginik” Haniani piksa nipalukniganik tuktunut hikukut pihuktunik titiraaguyuqlu una “hila niriniaqvikhalu”. Haniani piksat ikulaaqtunik napaaqtunik taiguakhaq una “ikulaaqyuaqtut” hanianilu piksap aaniaqtuuyaaqtumik tuktuup titirauhiq una “aaniarutimit”. Piksat amaqumik, nanuqmik kikturianiklu titiraqaqtut ukuniga “kumait” “niqainaqtuqtulu”. Piksa maluknik aguniaqtuknik ilaqaqtuq titiraqmik “agunuaqniqmit”. Qitqani uuma ilagata hivuniqhijutinik titirauyaap atautimiyut tuktuut ilaqaqtuq piksanik hilap aalaguqniganik” “hanaviuyuniklu pivalianiqmik” atautimukhimayuk kaimaluriktumit titiqniganit ilitaqhijutauyauyuq malruknit aktuqniginik tuktunik. Piksat hanikaptamik tikmiaqmiklu ilaqaqtuk titiqamik “nipaaqniqmik”. Piksa nunagiyauyumik ilaqaqtuq taiguakhamit “nunaiyaqtauniginit paksalu apqunmik akianugauyuq manirainaqmi ilaqaqtut tiaguakhamik “kayumiirutauyut”. Taliqpiani kikligani hivuniqhijutip titirauyaap piqaqtuq naunaipkutimik takupkaiyumik atautimukpaliayunik aktuqniginik pijutuqaqtunik tuktuut amigainiginik. Titirauyaaq takupkaiyuq pivikhaqaqniga niriniariami tanitqiyamik ahiuniganiklu pivikhaqaqnigani qimaajutinit aguniaqtunit kumaknit; algakniqmit hikumik nunami; qaniqlitailijutinik itiriipkutinik nunami aulaviuyuni; qaniklitailijutinik tikmianik, naitqiyani titiqniginini.

Kangiqhihimajangit atuliqtangit haffumani hilaup aallannguqpallianingit niqikhailliuqtunut Qulaviktumi Nunaqaqaaqhimajunut Nunaliit

Naitumik Uqauhiq

Nunaqaqaqtut qauyimanigit inuuhiqmiknilu atuqhimayait, ilituqhaijutilu ukiuktaqtumi ihariagiyainik atuqaarumayainiklu pijutiqatiaqtut kagiqhiyaagani qanuq hilap aalaguqniga aktuqniqaqmagaa ukiuqtaqtumi niqikhaqatiaqniqmik. Una makpiraaq uqatiaqtuq qanuq hilap aalaguqniga aktuqniganik aalatqiit atuqtauyut niqikhaqatiaginiqmik tautuktainik ukiuqtaqtumi Nunaqaqaqtut inuit, hakugiktumik ilauyutiqaqtunik nunami aturumainaqtunilu niqainaqnik aularitiaraimi inuuqatiriitiariamilu. Makpiraaq ilaliutijutauyuq nalunaiqtauyunik Nunaqaqaqtut Qauyimayainik ilituqhautinilu nalunairiagani qanuq hilap uunakpalianiga avatauyuqlu aalaguqpalianiganit aktuqniqaqniganik qahakniginik, atulaaqniginik, niqitiaguniginiklu niqainait – aturiaqaqniganiklu ihuaqhariarutinik.

Aaniaqnaituq avatauyuq piqaqtuq aalatqiinik aaniarutiqagitunik nautianik uumayuniklu atuqniqatiaqtuq niqikhaqatiaqniqmi. Pijutauyut aktuqniqaqtut qahakniginik aaniaginigilu uumayut talvalu niqainaqnik, nalunavyaktut. Ajikutaa, uunakpalianiga aalagurutiyut apunmik hikuuplu qanuriniganik, ayuqhautauvaliayuq tuktut aataaqpagiagani, ihuaqhijutaulaaqtuqlu halumaniginik amigainiginiklu niqikhat qahaktut ukunuga. Piqariagani niqikhaqatiaqniqmik pijutauyariaqaqtut avanmut atuqnigiik qauyimayuayut

Hilap aalaguqniga hatqirutaulaaqtut nutaanik qayaknaqtunik, ila naluyauniginik hikup qanuriniganik, taimani aulaaqviuyunut. Ahiagurutit aulaaqvikhat ugahikhijutaulaaqtut akituutilutiklu aulaariami aguniaqvikhanut, aktuqhilutiklu qanuraaluk qanurituniklu niqainaqnik aguniaqtut agilrautiyakhainik. Una aktuqhilaaqtuq aularitiaqnigaginik aaniaginiginiklu nunagiyauyumi inuit. Qilamik aalaguqnigit qanurinigini aulaaqviuyulu ayuqhautaulaaqtuq iniqniuyunit uqauhiriyaagani inulramiqnut qauyimayamiknik ayuruiqniaqata hapiruiqniaqatalu agunahuatukhat. Hilap aalaguqniga amigairutaulaaqtuq niqigiyauyuni hiamayakniginik aaniarutit. Una taimaililaaqtuq, imaa, tikitpalianiginik nutaat kumarut – igilraat niqiliqijutut tutquqtirijutilu atuqtauyut niglaumaniganik hilap nunapluniit qiqumaniganik niqiqaqviuyaagani aturiami naunaqhikpata. Niqainaqariagani atuqtut tuniqtuyut. Pivagait ukua akhuurutit niqikhaqatiariagani agiklivalianiganit kagiqhijutinik atuni ukuniga, atuqlugit ihuaqutit naunaiyautinik Nunaqaqaqtulu qauyimayainik atautimut, pivalianiginiklu naunaitunik pigiarutinik ilaliutijutinik.

Nunagiyauyunit amirijutit kagiqhijutauluaqtut aktuqniginik hilap aalaguqniganit niqikhaqatiaqniganik. Ukiuktaqtumi Nunaqaqaqtut timigiyait ilaujutiqatiaqtut ilituqhainiqmi amirijutinilu. Tikuaqhivaktut ilituqhaijutinik apiqutinik hivuliqhuqhutiklu ilituqhautinik nunagiyauyuni. Ilagiyaani uuma makpiraap Nunaqaqaqtut Qauyimayainik Ihuaqhaiyit pipkaiyut atuliquyauyunik amirijutini. Ila, imaa, atuqniqaqtuq amirijutini havaat nalaumayaagani naunaitunik avatauyuni atuqaarumayainiklu atuni nunagiyauyup nunagiyauyunilu ayugitut ilauluariagani ihuaqhaqniganik aulapkaqniganilu havaap.

Makpiraaq atuqtuq "ihumaluknaqniginik, qanuriniginik upigiarutiniklu" takuupkaiyaagani qanuq nunagiyauyut turaaqtitiyaagani avatauyumik amirinigagut havaani naunairutinik pijutauyunik nalunavyaktut qanurilijutauyuq hilap aalaguqniganit niqainaqnik niqikhaqatiariagani. Aulaniqatiaqtut nunagiyauyuni amirijutinik havaat ukiuktaqtumi aturutiqaqtut ajikiinik qafinik ilaginik. Makpiraaq pipkaiyuq titiraqniginik ukuniga, ajikutainiklu aulaniqatiaqtut havaat. Uqaqtuqlu atulaaqtunik nunagiyauyumi amirijutinik havaani ayugitaagani ukiuktaqtumi Nunaqaqaqtut inugiyait annaqtuqniinariagani aalaguqniqmit.

Uqatiaqniga: Hilap Aalaguqniganik Hivuniqhijutinik Tirauyaaq

Hivuniqhijutinik Titirauyaaq takuupkaiyuq kagiqhitiaqnaqtumik hilap aalaguqniganik Ukiuqtatumi. Qitqani hivuniqhijutinik titirauyaap piqaqtuq piksanik naunaipkutinik, maniqamik, nauniraaluknik, piqaluyamiklu. Piksat avatiqaqtut kalanik aupayagatumik, quriiqtamik tuguyuktumiklu kaimaluriqtunik titiqniginik. Qulaani piksat piqaqtuq piksamik uunaqniganik naunaiyaunmik titiqniqmiklu tikuaqtuiyumi quunmut titiraqniganiklu taijuhiqaqtuq “Hilap aalaguqniga Aktuqniqaqtut tamainik pijutiqaqtunik Nunaqaqaqtut niqikhaqatiaqniginik inuujuhiqmiklu”. Qagani piksat maniqamik inuit titirauyaaq agunahuaqtit tautuktut ataaqtunik tuktuunik. Aaliuyumi, ilariit Nunaqaqaqtut inuit havaqatiriiktut iqaluliqiyaamikni niqikhamiknik iniqniuyulu uqaqpaliakmata qauyumayamiknik inulramiqnut inuuyunut. Piksami aputiqaqtumik maniqamik piqaqtuq piksanik iglunik inukniklu kagiqhijutinik iniqniuyunik, nutaqanik, iniqniqnik havaktuniklu iliturijutinik Inuit nunagiyaanik. Taliqpiani piksaqaqtuq piqaluyakmik hiquptiqtumik hikumik inuguaqlu sikiitukni aalatauq inuguaq hivunikhamut qiniqtuq ahiruqhimayumi hikumi. Piksa nalunairutauyuq aktuqniginik hilaap aalaguqniganit aulaaqviuyunik apqutinik.

Qulaani haumikhiani kikligani hivuniqhijutip titirauyaap piqaqtuq malruknik inuguaqnik uqaqatiriiktuknik nagiqtilugit piqaluyakmi. Titiraq ataani taijuhiqaqtuq “Nutaat taijuhiuyut ihariagiyauyut uqautigitiariagani nutaaq qanurinigit. Titiraq ataani taijuhiqaqtuq “Kiguliriinit inuknit qauyimaniq nuutauniga upitariaqaqtuq hilamit pijutiqaqtunik aalaguqniginik” Taliqpiani piqaqtuq piksanik qaniknik, amaqumik nauninuaniklu titiqniga tikuaqtuiyuq quunmut piksamut tuktumik nuraqaqtumik. Titiraq ataani taijuhiqaqtuq “Amigaijuaqnigit uumayut nautialu” Kaimaluaqtut tikuutit haniani titiqap naunairutauyuq pijutiqaqniginik uumayut nautialu. Aalatauq titiraq aaliuyumi taijuhiqaqtuq “Qanuq ihuaqhaqniaqita, ilaliutigiaqlugit aalatqiit qauyimaniriyauyut?”. Taliqpiani piqaqtuq piksanik kivgalukmik, iqalukmik tuktuvakmiklu, kaimaluriqtuni tikuutinik haniani ukua. Titiraq aaliuyumi taijuhiqaqtuq “Aalaganigit uumayut nautialu” Aalatauq titiraq aaliuyumi taijuhiqaqtuq “Naamayunik piqaqa?”

Atpaniituni haumikhiani kikligata hivunikhijutinik titirauyaami piqaqtuq piksanik naunairutinik aviktuqhimaumik iqalukmik, malruuknik nattiqnik aalirauyaqlu nirijutikhat haviqaqhuni kapuraunmiklu. Kaimaluriktut tiguarutit hanianiitut piksat. Titiraq ataani piksap aviktuqhimayup iqaluup taijuhiqaqtuq “Niqit halumatiaqnigit aaniqnainiginiklu”. Titiraq ataani piksap aalirauyap taijuhiqaqtuq “Nunagiyauyui niriyauyut niqitialu niriyauyut” titiraqlu ataani piksat nattiqnik taijuhiqaqtuq “Qanurinigit uumayut” Agitqiyaq titiraq qulaani piksat naunairutauyuq aulaniginik Iqaluit ukua Iqaluit kitpaayut, titiraqlu ataani taijuhiqaqtuq “Hiamayaknigit uumayut”. Kaimaluriktut tikauruti ilagiyait tamaita piksat. Taliqpiani piqaqtuq piksamik kasiliit puuganik maniit iltarijutaanik piqaqhuni puuqmi tikuarutauyuqlu haniani tikuaqtuiyut qunmut. Titiraq ataani taijuhiqaqtuq “Manikhaqhiurutini ayuqhautauyut.” Agitqiyaq titiraq qulaani taijuhiqaqtuq “Pilaaraluaqitigu?”

Naunaitkutit titiqqat

SmartICE nunalingni hiku munaqhainiq

Qanuq qaujiharniq, ilagijaujuq ukunanngat Inuit Qaujimajatuqangit, ikajurnaqtuq tarjuq-hiku aullaaqtunut qajangnaqqa?

Tuhagakhaujut

SmartICE katilviujuq nunaliit tamainnut Inuit Nunangat ukunanngat hiku munaqhaijangit qaujiharniq unalu qulaanngat piksaliurutinut. Ilagijaujut haffumani munaqhainirnut qaujiharniq ukunanngat Inuit tarjuq-hiku qaujimajangit pitquijangit nunamiuqatigiiktunut ilagijaangani aullaaqtunut hannaijariiqtunut hamnalu arlingnaqtut unalu kangiqhinnanngittuq hiku qanurilinganingit.
SmartICE inungnut tuhagakhaujuq ikajuqtigiiktut turaarviuvaktuq hikumik nalunaitkutarnut ikajuutikhainit tamainnut Inuit Nunangat. Hivulliutauvlunilu nunalingnit ikajuqatigiiktunut, ikajuqhutik Inuit tarjurmi-hiku qaujimajangit, Inuit ilagijaujut iluani tamaat inikhautikhangit aulattittinirnut unalu ihumaliurnikhanut.
SmartICE havaqatigiikhutik ukunanngat qulvahiktumik nanminiqutilingnit (haffuminngatut, aullaaqtittivaktut) ilittuqhainirnut qanuq hamna hiku nalunaitkutaq ikajuutikhainit naiglilaaqtut hivuuranaqtumik naiglihimajuq ulurianaqtumik iniqhimajangit haffumani hilaup aallannguqtiqtukhaq haffumani qulvahiktumik nanminirijangit aulattittinirnut.
Ajuittut aulattittinirnut havakhimajuq haffumani ikajuutikhainit unalu hivuuranaittumik haffumani nunaliit aulattittinirnut SmartICE tamainnut Qalagjuarniq -19 aanniarutaanit.

Havaatigut hivuliqtiujut

Dr. Trevor Bell, Memorial Ilinniarvigjuangat haffumani Newfoundland, tbell@mun.ca

Naunaittiariami

www.smartice.org

Nunalingni hiku munaqhainirnut

Una havaarijakhangit ilagijaujut haffumani Inuit Qaujimajangit haffumani hiku aullaaqtunut qajagijakhaat ukuninngat nutaamik nunalingni-aulattititinirnut munaqhainirnut qaujihaqtut unalu qulaanngat piksaliuqtut. SmartICE pivlutik tarjuq-hiku aullaaqtut hivuuranaittumik ilaliutigivlutik haniani ilitturnaqtumik nalunaitkutaq hiku qanurilinganingit. Atuqhugillu ikittaaqtut mihingnaqtut (SmartBUOYs), turaaqhimajut humiliqaak uvani hiku, unalu aulattittinirnutaulapkaijut mihingnaqtut (SmartQAMUTIKs), ingilravlutik sikiituukkut inikhautikhanut, uuktuutigijangit unipkaaqhutik hiku ivjujunit nunaliit.

Nunamiuqatigiit tautulaaqtangit nalunaijainiq uvani SIKU (siku.org), ikiaqqivikkuurviujuq unalu Inuit, ilaliutijaat ingilrutikhainit ikajuutikhangillu haffumani hiku hivuuranaittumik. Uvanngat nanminirijaanit qulvaihktumik havaarijauvluni najugaanit uvani Nain Mittimataliglu, SmartICE angiklijuummiqhuni 24 nit najugaanit tamainnut Inuit Nunanganit uvani ukiungani 2020-21 hiku hilaqutaanit. SmartICE havaktunit ilagijaujuq inungnut tuhagakhaujuq ikajuqtiujut (WISE) ilihautijangit havaktittijangillu inulrammiit Inuit qunnialiuqtiujut, qaujihaqtiujut qaujiharniq (takulugu Nalunaitkutq-qijuqutingit).

the description follows — SmartICE qaangani hiku ilihautikhangit haffumani qulaanit piksaliutaat numikhimajangit haffumani tarjuq-hiku ilitquhiita [piksa ilitarijaujut, SmartICE].

Nunalingni munaqhainirnut

Ikajuqtaujuq ukunanngat Ukiuqtaqtuq Qaujimajangit Kanata (POLAR), SmartICE havaqatigivagaat parnautigivluniuk ukunanngat SmartICE Nunalingni Munaqhainirnut Katimajit Mittimatalingmi kangiqhigiangani nunamiujut hiku nalunaitkutaq pijumajainnit aulapkaivlutik qaujiharniq ikajuutikhangillu kiugiangani tahapkuat pijumajainit ikaarninut-ilangani tarjuq hiku atuqtunut, uvanngat inulrammiit anguniaqtit inirninullu katimajiujut. Inmikkut tukiliutiqaqtuq Sikumiut, tukiqaqtut “inuit hikunut”.

Sikumiut munarijaujut nunamiuqatigiiktut SmartICE aulattittinirnut kihimi aulapkaihimajut nutaamik tarjuq-hiku havaarijakhainit nunalingnit. Haffuminngatut, nipiliuqhimajaat Inut Qaujimajatuqangit (IQ) hivuuranaittumik hiku aullaaqhutik ilihariangani inulrammiinut nunalingni (takulugu Nalunaitkutaq Qijuqutik).

Nunalingni hiku nunaujaliqiniq

SmartICE tukiliuqatigiikhutik piliriakhaq ilihariangani nunamiuqatigiit aulattittijut taimaa ajurnaittumik ingilragiangani hikukkut nunalingit ilagijaujut Inuit qaujimajatuqangit tautukhimajangillu ukunanngat qulaanngat piksaliuqtut. Piliriakhaq angiklijuummiqhuni ilitquhirnut haffumani POLAR’p ikajuutikhangit Mittimatalingni aulattittinirnut inuudjuhianut inmikkut-pijumalluaqtangit. Una hivulliujuq havaarijangit taimaa tarjuq-hiku nunajaunnguat aktilaangillu ikaarningillu uuktuutigijangit uvunga hiku aullaaqtunut nunalingnut.

Una havaarijaujut hivitujuq, ihumaliuqhutik arlingnaqtuq kangiqhinnanngittunilu hiku qanurilinganingit taimaa hila aallannguqpallialirmat. Aulattittijit taimaa nunaujaliuqhutik tamainnut qaujiharniq unalu tarjuq-hiku qaujimanagit, taamna Inuit ukpiqtangit. Tarjuq-Hiku qaujimajangit atuqtauvaktut tamainnut Inuit pitquhirnut. Taimaattauq, inirniit ukpiqtangit nunaujait ilagijaujut nunalingnit ihuaqpiaqtumik.

Qulvahiktumi Auladjutikhanuq Katimavik

Minarilugu [PDF - 289 KB]

Ilitquhirijangit unalu munaqhainirnut nunaup iluani auktulaittut iluani Qurluq Nunallaangit Minnguirvik

Qanuq aallannguqtiqhimajut hamna nunaup iluani auktulaittut qanurilinganingit ihuiluutaujut Nunakkuurutikkut ATV inikhangit?

Tuhagakhaujut

Hikut ilanganit amihuujut iluani Qurluq Nunallaangit Minnguirvik inikhangit unalu najugait haffumani nunaup iluani auktulaittut hururningit haniraanit apqutinga unalu Nunakkuurut ATV inikhaq.
Minnguirvik atanngujait nunalingnit hivuliqtiujut atuqhugit nalunaitkutaq uvanngat nunaup iluani auktulaittut qaujiharniq unalu munaqhainirnut aktuqtailijakhaat apqutikkut atuqhutik Nunakkuurutit ATV iningit ihuqhijakhaat inikhautikhangit uvunga Qurluq Nunallaangit Minnguirvik Nunavunmiunut.
Ilihimajakhaat qanuq nunaup iluani auktulaittut qanurilinganingit iluani Ukiiuqtaqtuq aallannguqpallialiqtut ikajuutauniaqtut nunaliit maniliurahuaqtunut ihuarijamingnit aturaaqtakhangillu.

Havaatigut hivuliqtiujut*

Leesee Papatsie, Gary Atatahak unalu Larry Adjun haffumani Nunavut Minnguirviit unalu Inikharluangit, Nunavut Kavamangit

* Qaujiharniq parnautigiiktut: Michael Allard unalu Marc-André Ducharme, Université Laval; Stephanie Coulombe, Ukiuqtaqtuq Qaujihmajangit Kanata.
Ilitarijaujukhat: Nunavut Kavamangit Minnguirviit unalu Nunarijaujut; Nunalingni Qurluqtuq; Katimavia d’études Nordique, Université Laval; Samuel Bilodeau unalu Samuel Gagnon, Université Laval; Kugluk Nunalingni Atauttimuuqtut Upalungaijaujut unalu Munarijaat Katimajit; Qurluqtuq Anungiaqtit Timinganit; Ukiuqtaqtuq Qaujimajangit Kanata.

Hulivaktugut

Qaujihaqtit, nunamiuqatigiit inulramiit, unalu aallat nunamiuqatigiiktunut ilihaqhimajut nunaup iluani auktulaittut qanurilinganingit iluani Qurluq Nunallaangit Minnguirvik hannaijariiqhimajut munaqhaivikhangit najugaanit nipiliuriangani hivunikhanut aallannguqtirningit. Ilihaqtangit hivunigijaat qaangani nunakkut avatikhainit inikhaat apqutit unalu Nunakkuurut ATV apqutingit minnguirvik iluani kangiqhijaangani qanuq aallannguqtiqhimajut nunaup iluani auktulaittut qanurilinganingit ihuiluutaujut aturluarijaat ikaaqattaqtut nunalingni Qurluqtumi.

Humik Ilittuqhimajugut

Kigligutaanit atulihaaqtumi nanihimajaat uvanngat nunaup iluani auktulaittut qitqanit unalu nunaup iluanunngalaaqtut alrujaqtuqtuq, qaujihaqtit nalvaaqhimajut hamna maniraq tahamani puqtuhijumik hikuqaqhuni ilulia amihuujut hiku ilanganit, Taimaa nunakkuurutit qajagijaat aukturaangat, hiqumitkumi, ahirurumi taimaa angiklivalliajuq tamarmik qaffiujut aktilaangillu tahirait nunangani. Tahapkuat piliriakhat ilitturnaqtut ilitquhirnut hamna nuna uunnakpallianingit, ihuiluutaujut qaangani ajuqhautingit haffumani atuqpaktut Nunakkuurutit ATV atuqhutik.

Nunalingnit ikajuqhimajut unalu ilauqatauhimajut

Ablurvikhangit nakuuqpiaqtumik havaqatigiingnaqtut havaarijangit ilagijaat:

Nunalingni ilagijaujut

Qaujhaqtit havaqatigiiktut atauttimut ukunanngat Qurluq Nunalingnit Parnauqatigiiktunut unalu Munaqhainirnut Katimajit (CJPMC) nalunaijaivlutik qanuq qaujihaqtangit hivunikhaat munaqhaijakhaallu havaarijakhanut pivallianingit.

Qaujimajangit turaarviujuq

Inulrammiit, Nunaqaqaaqhimajut Qaujimajangit unipkaaliuqtit, unalu qaujihaqtit ilihaqatigiiktut ilauqatauvlutik inulrammiit aujiivingit, Nunavut Minnguirvit Ublunganit hulijakhautit, hulilluaqhutik.

Ilihautikhaq

Havaarijakhat hivuliqhiijut hulilluaqhutik avatikhangillu inulrammiit ilauqatauhimajut ilihaqhutik inikhautikhangit tamainnut inuudjuhingat haffumani qaujiharniq havaarijakhaq.

Ingutaaqtut kiuviniit

Qaujihaqtit pidjarikhivlutik kiuviniit angmaumavlutik nunalingni ihumaliuqtinut uvuuna unipkaaliuqhimajut kitunuliqaak inungnut naalautikkut, uqaqhutik uvunga CJPMC,unalu ilauqatauhimajut katimavlutik.

Hungmat qanurilingajukhat

Una kiuviniit uvanngat ilihaqtangit nalunaiqhimajut ihumaliuqtangit nutaami ikaarviliuqtut Nunakkuurutit ATV apqutingit Qurluqtuq Nunallaangani Minnguirvik nalunaiqtauhimajut inikhangit hiku-anginiqhautingit nunaup iluani auktulaittut unalu ilitquhiita nunaup iluani auktulaittut hiqumingningit. Una nutaaq nunakkuurutit ATV inikhangit naiglihimajuq ihuittumik ihuiluutigijangit manirarmi nunat avatiqatigiiktut. Aturaaqtakhangit nunalingnit-munaqhaijangit akhuuqtangit haniraani nutaamik Nunakkuurutit ATV inikhaat taimaa hivuuranaittukhauvluni aulattittinaqhunilu aturaaqtakhaat.

Hamna ukiuqtaqtuq hilaup uunnakpallialirmat, aallannguqtiqhugulu nunaup iluani auktulaittuq qanurilinganingit hivitujumik ihuaqutingit ilittuqhimajakhaat, hivuuranaittumik, aturaarnaqtumik qulvahikturmiunut utiqattaqtut inikhautikhangit. Una qaujiharniq ikajuutauniaqtuq kangiqhittiariangani qanuq hamna nunaup iluani auktulaittuq aallannguqpallialiqtuq nunangani, taimaa nunamiuqatigiit apquhiuqtukhaujut kativliuhimajangit tamarmik pijumajainnit aallannguqpalliajumik.

Hiku hiquvluit

Nunaup iluani auktulaittut taimaa qupilaaqhutik qaajurnaqtumik ukiumi niklaqpaiqtumi. Taimailinniqqat, imaq uvanngat upinngaami aputit auktuliraangat qupingningit iluanunngaqpakhutik, kinguani qiqivakhutik. Kiuviniit taqanga hikumi takunnarumi iluani auktulaittumi ilihimajaujuq hiku ilangani, taimaa angiklivakhutik, hivituvlutik, hitivlutik qakugunnguraangat taamna auktuumivakhuni qiqivakhunilu taimailiqattaqhutik.

Nunami, hiku ilangani takunnaqtuq taimaa hiku imujutut itpaktuq taimaa nunap ilitquhiqaqpaktuq.

Minarilugu [PDF - 253 KB]

Kanatamiujut Nahittaqtiit Tarjumi Munarijaat (CROW)

Qanuq DFO unalu Kanatamiunut Nahittaqtiit havaqatigilaaqqat atauttikkut munaqhaigiangani hivuraanut Ukiuqtaqtuq Uataanit Ikaarvinga?

Tuhagakhaujut

CROW ilaliutijangit qulvahiktumik agjaqtuinirnut unalu ihivriuqtangit ajuinningit haffumani Kanatamiunut Nahittaqtiit qaujiharnirnut uvanngat Havagviata Iqaluliqinirnut Tarjukkullu Kanatami.
Kanatamiunut Nahittaqtit havakhimajut ukiuraalungnit munaqhiivlugit tarjuq qanurilinganingit haniani Qitirmiut nunaliit munarikhaaqhutik.
Una havaakhaq ikajuutauvluni ilihautigivluniuk hilaup aallannguqtirningat unalu imarmiuttat avatiqatigiit.
Parnautigivlugit nunalingni, una havaarijaujuq pidjarikhivluni nunaqatigiingmiut ihumaatuutigijangit unalu tarjuq qanurilinganingit nalunaiqhimajaat tarjuq qaujiharniq.

Havaatigut hivuliqtiujut*

Bill Williams unalu Mike Dempsey, Iqalungnut Tarjukkullu Kanata, Havagviata Tarjukkut Qaujihaijit, Sidney, BC, Kanata turaarvigilugu bill.williams@dfo-mpo.gc.ca uvvaluuniit mike.dempsey@dfo-mpo.gc.ca haffumani havaanut uuminngaluuniit timinganit

* Ilagijaujut Qaujihaqtit: Havagviata Tarjukkut Qaujihaijut, DFO, Sidney, BC: Bill Williams, Nadja Steiner, Helen Drost, Kristina Brown; Halumajut imaq Havagviata DFO, Winnipeg, MB: Darcy McNicholl, Karen Dumnall, Tracey Loewen, Christine Michel; DFO Inuvik, NT: Jasmine Brewster, Connie Blakeston; Ilagiiqatigiiktut Aulattittiningit, Iqaluliqinirnut Atauttikkut Munaqhaijut Katimajit, Inuvik, NT: Kayla Hansen-Craik; Avatiiqijit Kanata, Kanatamiunut Hiku Ikajuutikhaq, Ottawa, ON: Stéphanie Tremblay-Therrien

Kitkuugapta

Havaqatigiiktut ilagijaujut qaujihaqtiit unalu qaujihailiqijit uvanngat Havagviata Iqaluliqijit Tarjungillu Kanata (DFO) unalu Nahittaqtiit uvanngat 1 Kanatamiunut Nahittaqti Munarijaat Ilagijangit (1CRPG). Una havaarijaujuq ikajuqtauhimajut uvanngat DFO, Ukiuqtaqtuq Qaujihaqtit Kanata (Polar), unalu Havagviata Angujaktit (DND).

Hulivaktugut

CROW hamnaujuq DFO ikajuqatigiiktut ukunanngat 1CRPG kititirahuaqhugit kigligutaanit nalunaijainiq iluani hivuraanit Ukiuqtaqtuq Uataa Ikaarvik. 1CRPG atuqhutik ihuaqtumik ingilrutikhangit parnautigijangit ukunanngat DFO kititirahuaqhutik ihivriuqhimajangit ilanganit haffumani imaq, uvanngat qaanganiittumi ataanit. Nahittaqtiit ihivriuqhimajangillu hiku aput hilingningalu. Mikijumik qaffiujut nahittarviit, Nahittaqtiit ihivriuqhijut kumaruit tarjumi tarjungillu nauhimajuttauq tarjuq iluani.

Qanuq pivaktavut

DFO parnautigijangit qaujiharniq ingilrutikhaq, ilihautikhangit, unalu ilihaqtut haffumani tarjuq nalunaitkutaq. 1CRPG parnautigijangit ikajuutikhangit haffumani Kanatamiunut Nahittaqtit ihivriuriangani tarjurmi. 1CRPG ilagiiktut ilaliutijangit hiku qaangani ajuinningit aadjigiinngittullu ihivriuqtangit ajuinikhanut kigligutaanit tarjuq munaqhaijut.

Kigligutaani munaqhainiq

Kihiani ilitturnaittuq, ukiuraalungni munarijauvaktuq tautukhugu pijumagaangat uvani Ukiuqtaqtuq ihivriuriangani aallannguqhimagiakhaat tarjuq iluani avatikhanut ihuiluutaulaaqtut iqaluk, uumajuit, inungnullu atuinnaqtangit.

Hungmat qanurilingajukhat

Ajurnaqhilaaqtuq akituuvluni aulapkariangani munarijangit tarjuq qanurilinganingit iluani Kanatamiunut Ukiuqtaqtuq. Qanilruani, tamaat tarjut qaujihaqtuqtauhimajut anginiqhaujumik hikuijalaaqtunut umiat aujami uvanngat Taaqhivalirvia uvunga Tattiarnaqtuq. CROW pidjarikhivakhuni munarijaat ihivriuqhiijullu havakhimmaarlutik uvuuna hiku-pulahimajuq tatqiqhiutaanut mikijumik havaarijangit sikiituuqhutik. Taimaa pidjarikhivlunilu tarjuq qaujiharniq atuqhugit nunamiuqatigiiktunut unalu Nunaqaqaaqhimajunut Qaujimajangit unalu ajuinningit.

Ukiuraalungmi munarijangit ikajuutauvluni ilihaivlutik hilaup aallannguqpallianingit unalu imarmiuttat avatiqatigiiktut. 1CRPG ilagiiqatigiiktut tunihimajangit nanminirijamingnit ihumaliuqtangit kigligutaanit qanurilinganingit qanuq aallannguqpallialiqtut. Hiku unalu aput uuktuutigijangit aturnaqhuni munaqhaijumik nunamiuqatigiiktunut qanurilinganingit. Ikajuutauvluni qaujihaqtiujunut ihuaqhihimagiangani kangiqhidjutaanit haffumani qilangmiujut piksaliurut tautukhimajangit munariarmi.

Uuktuutigijangit naittumik ilanganit ikaarnianut Dease Ikirahak unalu Ikirahak ikajuqhimajangit qaujihaqtit kangiqhimagiangani qanuq tarjuq imanga utiqattaqtut kaivigaangat Qitirmiut nunangani haffumani Ukiuqtaqtuq Uataa Ikaarvinga. Imat iluanunngaqtut uvanngat Kiillinngujaq Iluiliq ilagijaujut aturluarnaqtut aviktuqhimajumi angiklijuummiqtuq halumajumik imaq uvanngat ahiaq nunangani kuugait.

CTD Ingilrutit

Qaujihaqtit tautukhimalaaqtut qaliriiqhimajut uvani tarjurmi atuqhutik ingilrutikhat uuktuutigijangit qaffiujut tarjut auktuqhimajut imarmi (aulattitiniq), niklaumaningat, unalu hitingnia. Tahapkuat ingilrutingit ilaani amiakkunit mihingnautiqaqhutik uuktuutigivluniuk uumajuq unalu nauttiangit pivikhait nunguttut imarmi. Atuqhugit amihuujut ilitturvikhaq tamainnut ikirahangmi, qaujihaqtit ihivriuqhilaaqtut tarjuliqinirnut ilitturvikhaq. Tadjutiliktauq, qanuq tautukhimalaaqtut qaliriiqhimajut ilitturningit tarjuq hinaakkut.

Nunalingni-kigligutaanit qaujiharniq

Inuit inuuhimajut ilihaqhutik inikhaanut pijumajamingnit munaqhaivlutik tarjurmi atuinnaqtangit. Havaktittijuq unalu ilihautikhainit aulattittihimajangit nunalingni ilagivlutik qaujiharnirnut hulidjuhiit. Qulvahiktumi najugaanit, ihivriuqhimajangit ilittuqtaujut nunalingni tautuktunut ikajuqhutik naiglinahurlugit aullaaqtunut akikhangit hivuraanit-kigligutaanit qaujiharniq.

Minarilugu [PDF - 224 KB]

Qulvahiktumi Ukiuqtaqtuq nauttiangit unalu nunamiutaujut anialaqutitiliurniit

Qanuq ukiuqtaqtuq nunat avatiqatigiiktut imanilaaqtut uuminngaluuniit qaangiutivagaat pujum anialaqutingit?

Tuhagakhaujut

Kangiqhilugit qanuq ukiuqtaqtuq nunat avtiqatigiiktut imanijuktut unalu qaangiutivagaat pujum anialaqutingit ikajuutauvlutik qaujiharningit kangiqhigiangani ihuaqutikhangit haffumani hilaup aallannguqtirningat.
Marluk kiniupaninga niklaumaningalu aulapkaihimajangit qanuq pujum anialaqutingat kiniutivagaat uuminngaluuniit qaangiutivagaat uvanngat ukiuqtaqtuq marlungit.
Paniumajuq ukiuqtaqtuq maniraa nunait anialaqutingat hilamit, tukiqaqtuq kiniumalaaqtut nunait anialaqutingat qaangiuvlutik. Uuminngattauq, kiupajut marlut hamnaujut nunait anialaqutingit. Panitqijaujut maniraa qaangiutivagaat ikitqijaanit ihingit kiniupanirmit maniraanit.
Kinguani ilittuqhimajangit kangiqhiffuktangit qanuq amihut anialaqutingit kiniumalaaqtut uvani ukiuqtaqtuq marlungit ilihaqhimajaat uuktuutigivluniuk kinitqijaanit nunat avatiqatigiit.

Havaatigut hivuliqtiujut*

Neal Scott, Queens Ilinniarvigjuangat, Kingston, ON

Taiguarlugu tamatkiumajuq qaujiharniq kiuviniit iluani Ukiuqtaqtuq Makpiraangit.

*Ilagijaujut havaqatigiiktunut: Johann Wagner, Jacqueline K.Y. Hung, Allison Neil, unalu Neal A. Scott, Queens Ilinniarvigjuangat. Manngit maniktaaqhimajut ukunanngat NSERC, NSTP, ArcticNet, Kanata Kavamarjuangat Tarjuq Akianit Polar Ukiungani. Ikajurluaqhimajut: Polar Continental Shelf Piliriakhaq. Ilagijangillu qaujihaijut: Nunap ilitquhiingat Nunamiutaujut niqit Kanata unalu Carleton Ilinniarvigjuaq.

Qaujiharniq Nainaaqhimajuq

Qaujihaqatigiiktut ilihaqhimajaat ilaqatigiiktunut ukunanngat kiniupanirmik, nunat avatiqatigiiktunut unalu pujum anialaqutingat iluani Ukiuqtaqtuq avataita.

Uvani ilihaqtangit najurvianit uvani Cape Bounty uvani Iluiliq Qikiqtaq, NU, hamna Queens Ilinniarvigjuangat-kigligutaanit qaujihaiqatigiiktut uuktuutigijangit pujum anialaqutingit iluani nunat anialaqutingit tamainnut aallatqiingujut marlut kiniupaningit. Uvanngat panitqijaanit uvunga kinitqijaanit, najurvingit ilagijaat paniqtuq ukiuqtaqtuq maniraa, unalu kinihimajumik maniraa unalu kinitpiaqtut iviit maniraa (kiniupajut maniraq) avatiqatigiiktunut.

Havaqatigiiktut uuktuqhimajangit pingahunit pujum anialaqutingit: ihirniit imalingnit (CO²), nunap anialaqutingit (C^H4), unalu tipiqanngittuq takunnaittuq ilaurutiqaqtumik (N²O). Nuna anialaqutingat unalu tipiqanngittuq takunnaittuq ilaurutiqaqtumik, kihimi hakugiktumik uunnalaaqtut qanurilinganingit.

Kigligutaanit malrurnik ukiungani tautukhimajangit, ilihaqhimajangit nalvaaqtangit panitqijaanit maniraa kiniumajuktut nuna anialaqutingat, hamna kinitqijaanit maniraa qaangiutihimavagaat nunat anialaqutingit. Ihiit pujungit naitqijaujut panitqijauvlutik ukiuqtaqtumi maniraat.

Ukiuqtaqtuq hiku auktulaittuq marluit ilaliutilaaqtangit hivitujumik qaffiuningit hilarjuap ihingit. Nauttiat amihuujut, marlut ilaliutait (mikijunnuit uumajuit) ilagivagaat, ihumagijaulluaqtangit himmauhiqhutik ihiit uvanngat marlungat unalu anuringa.

Aallannguqtiqhimajut uvani ukiuqtaqtuq nunat avatiqatigiiktunut aktuqhimajaat hilarjuatigut uunnakpallianingit. Ukiuqtaqtuq niriugijaujuq uunnakpallianiaqtuq kiniupaniaqtuq hilaup aallannguqtirningillu. Hamna marlunga kiniupangit unalu uunnangninga ihuiluutigijaat ukiuqtaqtuq nauttiangit ilagiiktunut, hilaup uunnakpallianingit hivulliutilaaqtangit aallannguqpallialutik nauttiaq aallatqiingujut nunaup qaangani. Kangiqhigiangani qanuq aallatqiingujut nauttiat nunat avatiqatigiiktut kiniupajut qaangiutijaallu pujum anialaqutingit ikajuutauniaqtuq qaujihaqtunut ihumaliuqtangit qanuq hilaup uunnakpallianingit aallannguqtilaaqtuq.

Iluiliq Qikiqtaq Nunat Avatiqatigiiktunut

Uvani Iluiliq Qikiqtaq, hamna nuna iluani auktulaittuq ilitturnaqtuq qaliriiqhimajuq uvani 50-90 cm hitingnia, hiamitturlu nauhimajut angiklivakhutik kinguani haffumani qiqumalaaqtunmi. Pingahut aturluarnaqtuq nunamiujut ukiuqtaqtuq nunat avatiqatigiiktut tukiqaqhunilu hamna marluk kiniupaninga nauttiangillu angiklivaktut

Ukiuqtaqtuq maniraq

Paniumyuq nuna
Paniqtut ujaralingnit maniraa pulahimajuq 80 nit pusaatigut nunangani.
Nauttiaq ilagijaujut tununngat atungaujait, nauttiat, urjuit tingiujaillu.
Ilitturnaqtuq nunat avatiqatigiiktunut uvani Cape Bounty, Iluiliq Qikiqtaq.

Nuna anialaqutilik maniraa

Naulaatut marluit, haffumani pingahut santimiitastigut hitingnia, kiniupavjakhuni marlua.
Ilitturnaqtut nauttiaq ilaliutijangit urjuit, tingiujat, ivilgit nauhimajut, iviit, tipiqaqtut nauttiangillu.
Una nunat avatiqatigiit nalunanngittuq aallat ilanganit Ukiuqtaqtumi.

Kiniupajut iviit maniraa

Kinipayuq nuna
Kiniupajut marluit tallimanit santimiitauvlutik hitingnia.
Iniqpiaqhimajuq pulattiaqhimajuq nauhimajut, atungaujait ilagijaat kanguujat, viit, Iqalukhiuqtit maniraat iviit unalu ihaqutait.
Una nunat avatiqatigiit nanijauvaktut taunanngat majuqqap auktuqhimajaat hikut maniraanit.

Minarilugu [PDF - 277 KB]

Qitirmiut Tarjunga Qaujiharniq Ilittuqhaijut (K3S)

Qanuq imaup hitingningit, tagjaangit, unalu akuhimajaujut ihuiluutingit haffumani imarmiuttat avatikhangit Qitirmiut Tarjunga iluani?

Tuhagakhaujut

Una Qitirmiut Tarjua hivitujuq imarmiuttaujut avatiqatigiiktut hulijakhauvakhuni uvanngat aviktuqhimajumi kuukkhat angijaaqtuniglu tagjaarjualingnit tamainnut uvani Ukiuqtaqtuq Tarjunga.
Tarjuq hitingnia akhuurjuaqpaktuq akuvluni imaup hitingnia uvani naittuq, kajummakpakhunilu qurluarjuktuq ikirahat haffumani Qitirmiut Tarjunga, ihuiluutauvluniuk imarmiuttat avatiqatigiiktunut unalu tarjuq hikua ilitquhiita uvani aviktuqhimajumi.
Ukiumi, akuvaktut qanurilinganingit pivakhutik haalukkaarnit hiku uuminngaluuniit angmaumajut imaq ikiraharnut kangiqhijaujut ‘ukiuq putungit’.
Aujami, una aallatqiingujut tunihivakhutik nakuujumik qaangagut ikajuutauvlunilu ‘aujami maniraa’, amigaittumik tarjuq natianit nunaliit ahiittut avatiliqaqhutik nakiqtumikikaarviujut avatikhangit.

Havaatigut hivuliqtiujut

Kristina Brown, Bill Williams, Iqalungnit Tarjuliqijit Kanata, Haagviata Tarjuq Qaujihainit, Sidney, British Columbia, Kanata.* kristina.brown@dfo-mpo.gc.ca bill.williams@dfo-mpo.gc.ca

*Ilihaqvikyuaq Taqyumik Naunaiyautinik, Haagviata Tarjuq Qaujihainit, Sidney, British Columbia, Kanata.

Aalat havaami ikayuqtigiyauyut

Bodil Bluhm, Havagviata Ukiuqtaqtumi unalu Imarmiuttat Uumajuit, UiT – Ukiuqtaqtumi Ilinniarvigjuangat Norway, Tromsø, Norway, Kristina Brown, Iqalungnit Tarjungillu Kanata, Sidney, BC, Kanata, Eddy Carmack, Iqalungnit Tarjungillu Kanata, Sidney, BC, Kanata, Seth Danielson, Iliharvigjuangat Iqalungnit Tarjungillu Qaujihaijut, Ilinniarvigjuangit Alaska, Fairbanks, Alaska, USA, Mike Dempsey, Iqalungnit Tarjungillu Kanata, Sidney, BC, Kanata, Donald McLennan, Polar Qaujihaivik Kanata, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata, John Nelson, Iqalungnit Tarjungillu Kanata, Sidney, BC, Kanata, Lina Rotermund, Ilinniarvigjuangat Victoria, Victoria, BC, Kanata, Adrian Schimnowski, Ukiuqtaqtuq Qaujiharvik Tunngavia, Winnipeg, MB, Kanata. Bill Williams, Iqalungnut Tarjungillu Kanata, Tarjurnut Qaujihaijut Havagviatas, Sidney, BC, Kanata

Hulivaktugut

Qaujihaqatigiiktut uvanngat Kanatami, Amialikkan USA, unalu Norway kititiqhutik kigligutaanit nalunaijaijut qanuq imaq unalu nakuudjuhingit kaiviqattaqtut iluani Qitirmiut Tarjunga unalu qanuq ihuiluutigivagaat imarmiuttat avatiqatigiiktunut. Qaujihaijit kititiqhimajangit imaq ihivriuqhimajaat uuktuutiliqhugit uvanngat umiarjuaq R/V Martin Bergmann aujami. Ukiunganilu, qaujihaqtit ingilrutikhainit atuqhugit iluanunngaquhit tarjuq natianut ihivriuqhivlugit iluliangit imangillu iluaniittut. Tahapkuat uuktuutigijangit hivunigivluniuk naittumik unalu ikkattut ikirahait haffumani Qitirmiut Tarjungit.

Qanuq ilittuqhiijugut unalu hungmat ihumagijakhaat

Kajumiktumik tarjaaqaqtuq uvani naittumik imarmiuttanit ikirahat tamainnut Qitirmiut Tarjunga ilittuqtaujut imaup hitingningit akhuuqtittijut imaq uvunga akuniujumik qikiqtarnut. Tahapkuat tarjaalik ikajuutauvlutik akuvakhugit imaq hitingningit ilaurutait qulaanunngaqpakhutik. Hamna akuhimajangit ikajuutauvakhuni nauttiat nauvaktut unalu imarmiuttat niqikhautikhangit. Iluaniittut ikirahait, aqittut aqajait, tarjurmiuttat nauhimajut, uviluit, uumajuillu niqhiuqpagaat. Hilataanit ikirahait, hiqumilaaqtut upluriaqpaluktut mikijumik imarmiuttat kumaruit haniraanunngaqpaktut amiakkuuvlutik. Tahapkuat aujami maniraanit ihumagijauvakhugit niqhiuqtittivaktut iqalungnut nattiiniglu. Naunaittiarumaguvit qanuq aktuumilaaqtangit uumajunit nauvaktut anginiqhautaujumi Qitirmiut Tarjungit ihariagijaujut.

Ukiumi, tautuktauvaktut nunamiuqatigiingnut unalu puqtuhimajumikpiksaliurnaqtuq qilamiunit nalunaijainingat takukhaujut aallaunngittut naittumik ikirahait ilittuqtaujut haalukkaangujut hiku hikuirnarijukhunilu, taimaa hivuuranaqhiivluni aullaariami ukiumi. Tahapkuat ukiumi putuhimajut taimaa uunavjalirmat imaq, taimaa qulaaniittut akuhimagamik tarjuq hitingninganit.

Qanurittuuvluni Qitirmiut Tarjunga arlingnaqqa imarmiujunit avatikhaat?

Una Qitirmiiut Tarjunga arlingnaqpiaqtuq imarmiuttat avatikhanut iluani Ukiuqtaqtumi pingahuujut ilitquhiqaramik:

Nakuuqpiaqtumi-arlingnaqtumik-hitijuraaluk imaq

Tarjuq hitingningit tunivaktuq tarjulingnit, nakuuqpiaqtumik-arlingnaqtumik-hitijuraaluk imaq uvunga Qitirmiut Tarjunga uvanngat ikirahait iluani Kanatamiunut Ukiuqtaqtuq Qikiqtalingnit. Hiqiniittumik, tahapkuat ahivaqtaujut nakuudjuhingit ikajurnaittut nauttianut angiklijuummirnaqtumik niqhiuqpagaat haffumani niqikhaqhiuqtunut.

Halumajuq imaq iluaniittut kuukkanit

Kuukkat iluani Qitirmiut nunangani tunihivaktut angijaaqtumik halumajumik imaq iluanut Qitirmiut Tarjunga. Halumajuq imaq aqitqijaujuq uvanngat tarjulingnit imaq, iluanit kuukkait qulaaniittut.

Iniqhimaittuq imaq qurluangit iluanut hilataanullu

Una tarjuq natia iluani ikirahat haffumani Qitirmiut Tarjunga ikkatpiaqhutik (avatqunngittangit 30 miitastigut hitingnia), taimaa kinguvaqtittivlutik utiqattaqtut imaq uvanngat Qitirmiut Tarjunga aahiillu Ukiuqtaqtuq Tarjungit ikirahait.

Minarilugu [PDF - 331 KB]

Atuqattaqtangit ikummatitigut avatikhangit ihivriurnikhanut

Hamna atuqattaqtangit ikummatitigut ihuaqqa tamainnut najugaanut?

Tuhagakhaujut

POLAR hivumuurutigijangit ikajuqtakhaat qulvahikturmiut nunaliit naiglinahuarlugit atuinnaqtut haffumani uqhurjuaqtuqtut ikummatikhainit ilagijaujut.
Nunamiuqatigiit avatikhangit ihivriurningit ihumagijaujut ihumaliurianganit hamna atuqattaqtakhat ikummatitigut avatikhangit ikajurnaqtut pivallianikhanut, haffuminngatut:
- Anuri: Ukiunganit anurinut kajumingningit haffumani 3-6 miitastigut tadjaguinnaq pijumagaangat anurinut havaarijakhaq maniliurahuaqtumik ajurnaittumik ungahiktumi qulvahiktumi nunaliit.
- Hiqiniq: Hamna avatingnut qanurilingajut, ilangit inikhat ihumagijauvlutik nakuutqijaanit hiqinngup uunnagjuangat aallanit. Taimaa aulapkailaaqtangit himmauhikhaq haffumani hiqinirnut alrujaqtuqhimajuq tunngavikhaq ihuaqtuq nunalingnut.
- Nunami uunarninga: Qaujiharningaq unalu hitijumik ikuukhimajut kiuvikhangit ilagijaujut hivitujumik tamainnut havaarijakhaat akikhangit pivalliagiangani aturaaqtakhainit ikummaliqinirnut pivikhaq.

Havaatigut hivuliqtiujut

Rob Cooke, Polar Qaujihaqtuliqiniq Kanata (POLAR), info@polar.gc.ca

Iqaluktuuttiaq Avatikhaq Ihivriurnikhaq

Anuri Hakugungninga

Uvani 2014, POLAR aulapkaqhimajuq haffumani anuri nappaqhimajuq kiglianit nunalingnit uuktuutigivluniuk aturluarijangit anuri qanurilinganingit, uvani parnautigijaattauq ukunanngat Nanminirijangit Avatikhangit Kanatami (NRCan) unalu Anuri Hakugingninga Havagvia Kanata (WEICan). Una ilihaqtangit, nauhimajuq uvanngat 2014 unalu 2017 milu, takukhaujuq hamna anuri havaangit nunalingni qaujiharnaqtuq maniliurnaqhunilu havangnaqtuq. Uvani 2020 mi, POLAR unalu WEICan ihuaqhihimalaaqtut hamna ingilrutingit uvani nappaqhimajumi pilihaaqhunilu nalunaijainiq unalu qanuq ihumagijakhaat hamna hila aallannguqtirumi taimaa hunalikiaq ihuiluutauhimajuq uvani anuri kajumingningit unalu inikhangit.

Hiqinngup Hakugingnia

Qimilruriangani ihuarijamingnit haffumani hiqiniq hakugingnia haffumani Iqaluktuuttiaq, POLAR aullaqtiliqtangit hiqiniq uunnarninga munaqhaijangit parnautigivluniuk ukunanngat NRCan unalu Campbell Qaujiharniq.

POLAR unalu Kanatamiunut qaujiharniq ilaliutijangit Spectrafy havaqatigijangit uuktuqhimagiangani unalu ilittuqhailutik hiqinngup tautungnaqtumik uunnarninga qaujiharnirnut taidjutilik Hiqinirmiujuq. Una qaujiharniq akikittuq ajurnanngittuq aturiami, taimaa ihuarjuummirniaqtuq inikhautikhangit amihunit qulvahiktumit nunaliit. Atauhiq arvinilik aippaamit hamna Hiqinirmiujuq ingilrutikhaq aulapkaihimajuq ilagijaanit amihunut qulvahikturmiujut ilagijangit Kanataliuqhimajut piliriakhaq Iqaluktuuttiarmi. Una Iqaluktuuttiaq havaangit tununnganarmiujut aulapkaqhimajut avaliqanngitturlu aulattittijuq Ukiuqtaqtuq iluani.

Nunalingnit Avatikhangit Ihivriurnikhanut

POLAR ilaliutihimajut manngit ikajuutaujuq uvunga amihuujut qulvahiktumi nunaliit iniqhimagiangani mikijumik uuktuutigijangit aturaaqtakhainit hakugingningit havaarijaujukhat ikajuqtauhimajuq ukunanngat avatikhanut ihivriurningit ihumagijaujunut nunalingni-uuktuutigijangit havaarijaujukhat.

Arviat

Una Haamalat Arvianmi havaqatigihimajangit NRStor, una hakugingnia tutquumajangit kampaniujut, iliuraivlutik tamarmik anuri unalu hiqinngup munaqhainirnut ingilrutikhaq. Una nunalingni niriugijaat pivalliahimaluni anuri/hiqini/tutquumajangit akuhimajut havaarijangit naiglinahuarlugillu hamna uqhurjuaqtuqtut kaasiliiq.

Sanikiluaq

Iluani Sanikiluaq, una Qikiqtaaluk Nanminiqutingit Pivallianikhanut Timiujuq (QBDC maliinnaqtangit haffumani nunalingni ilagijaujut pukukhimagiangani humiliqaak najurvikhangit iliuraigiangani anuri nappaqtakhat qanilruani nunalingnit. Hamna kiuviniit uvanngat munaqhainirnut piliriakhaq pitquijangit QBDC pivalliagiangani hakugiktumik nanminiqutikhanut parnautikhainit ikajuqhimagiangani hivunikhanut haffumani 400-kiluvaatit hakugingnilik anurinut havaarjaujukhaq.

Imaup Hinaa Hitingnia Nalunaijainiq

Aallannguqtiqhimajuq tarjuq-hiku ilitquhiita, hamna qanurilinganingit haffumani hila aallannguqpallianingat, ilitturnaqhuni hamna hailijakhaunngittumik aturiangani imarmiuttanit hakugingnia iluani Kanatamiunut Tununnganaq. Uvanngat 24 haffumani Nunavutip 25 nunaliit tarjuq hinaanirmiittut, POLAR unalu Kanata Qaujiharvik Katimajit (NRC) atauttimi havaqatigiiktut ilittuqhaivlutik ilihariami qanuq tarjuq hitingnia hakugikkumi uvani parnaijautikhanut najugaat katilviulaaqtut ukiuraalungmi hakugingningit pijumajainnit ilangani nunaliit. NRC qanilrukkut ihivriuqhiivlutik tallimanit Nunavut nunaliit takukhaujut hamna hivitujumik ihumagijakhaat uvani qulaanit ilihaqtangit.

Minarilugu [PDF - 293 KB]

Nunavut havigaliit munaqhainirnut piliriakhaq ilitturvikhangit havaakhaq

Pivallialaaqqita aviktuqhimajumi ingilrutikhangit haffumani iqqakuurjuarnigut munaqhainiq Nunavut iluani Inuit unalu nunamiuqatigiingnirnut –aulapkaijangit angiklijuummilaaqhunilu nunamiuqatigiingnut ikajuutikhainit?

Tuhagakhaujut

Havaarilaaqtangit unalu ikajurnaqtumik turaariangani angijaaqtumik iqqakuuqhimajut munaqhainirnut uvuuna Inuit Pivallianikhanut Timiujunut.
Avatquhimajut 900 huangaijautit, 12 qattarjuit uqhurjualingnit iqqakuutaujut, amigaitpiaqtuniglu havigaliqaqtumik naqitautit ungavaqtauhimajut uvanngat maniqqanmi agjaqtauhimavlutik hivuraanut nalaumattiaqtumik igijakhaat unalu atuffaarmilaaqtangit.
Nunamiuqatigiit havaktihimajut uvanngat nunamiuqatigiingnut iniqhimajaat tamainnut havagvianit havaat tunijauvlutik avatquttumik 30 ublunganit najugaanit ilihautikhainit.
59% haffumani manngit ikajuutikhainit nunamiuqatigiingnut iluaniittuni havaktunut akiliakhangit, ingilrutingit, unalu parnautikhangillu.

Havaatigut hivuliqtiujut

Sheldon Nimchuk, Qikiqtaaluk Nanminilingnit Pivallianikhanut Timiujunut, snimchuk@qcorp.ca

Maningnit Ikajuqhimajut

Polar Qaujihaivik Kanata, Nunavut Kavamangit, Qikiqtaaluk Timiqutingit, Kakivak Katudjiqatigiit, Nunalingmiujut Kinngait. Havakhutik Ikajuqhimajut: Automotive Recyclers of Canada, Nunamiuqatigiiktut Kinngait, Qikiqtaaluk Nanminiqutilingnit Pivallianikhanut Timiujut, Nunavut Kavamangit; plusArctic Consulting Ltd., Kudlik Igluliuqtunut.

Hulivluta

Una havaakhaq hivumuurutigijaat unguvaqtittivlutik havigaliit havakhimavlutik ilihautivlutik nunamiuqatigiingnut. Havigaliit kititiqtauhimajut ilaliutaujut utuqqaujut akhaluutit, sikiituut, akhaluutirjuat, quaqarviit, uaqhiviit taimaittumik. Tamaat ilaliutiqaqhutik hivuuranaqtumik iqqakuutit. Utuqqaujut akhaluutit havigalingnit ilaurutiqaqhutik naqitautit, havigajalingnit, unalu aallatqiingujut kuvijaaqtunik uuminngat uqhurjuat kaasiliirnillu. Utuqqaujut qiqittiivit uqhurjuaqaqtut uuminngalu hilangnut hivuuranaqtunik pujulaaqtumik ilaqaqhutik. Naiglinahuarlutik havigalik iqqakuutit nutqaqtittivagaat hivuuranaqtumik iqqakuutit uvanngat halumaittumik nunat avataita.

Una havaqatigiiktut hapummivlutik avataita ahivaijaivlugillu hivuuranaqtumik pivikhait uvanngat havigalik iqqakuurvingat. Tahijaaqhugulu inuudjuhingit atuqhimmaaqpagaat kuvvingat iliuraiqattaqhugu havigalit kititiqhugit. Una havaarijangit ikajuutauvlunilu naiglijaangani pijumajainnit angijaaqtumik kuvvirvikhaat hivunngani. Taimaa naiglihimajangillu qajagijaujut nunat avataita halumainningit.

Una inikhaat turaarviugiangani angijaaqtumik iqqakuurviujut munaqhaijangit uvuuna Inuit Pivallianikhanut Timiujunut tukhiutigilaaqtangit turaarviugiangani hamna havigaliit iliuraihimajangit tautungnaqtuq tamainnut Nunavunmi nunaliit. Una havaarijangit inikhautikhangit Inuit hivuliqtigijaat turaarviujangillu.

Una havaarijaujuq hivulliutigijaujuq Inuit inikhaliurutikhaanit, hivunigivluniuk inuuttiarnigut utiqtittinirnut maniliurahuaqtut turaariangani hamna havaaq. Nunamiuqatigiiktut havaanikhutik uvuuna nunamiuqatigiiktunut iniqhimajaat tamaat maniqqami havaangit. Una havaqatigiikhimajut ilihaudjauvlutik maniqqami, angmaumavlunilu tamainnut nunamiuqatigiit. Nunamiuqatigiit ilitturjuaqhimajut avatikhainiglu munarijaangani havigalik kuvvingit munarittiaqhugu, ikajuqtaittumik aninnit havaktinit.

Hungmat ihumagijaujuq

Angijaaqtut iqqakuutit havaarilluaqtangit Nunavut iluani ajurnaqhuni, utuqqauvluni, mikivallaaqhunilu. Iniqhimaittumik maniliugait unalu akihautainnaujut hivulliutijangit tamainnut kavamanut ikajuqhimajut haffumani akihautaanit. Utuqqat havigaliit iqqakuutaujut utuqqauvallaaqhutik hamna havaangit aullaqtiliqtinnatik hamna maliguarutinut unalu munaqhainirnut havaarijaujunut. Hamna utuqqaujut iqqakuutaujut havigaliit, utuqqaujut akhaluutit, utuqqaujut qiqittiivit, igluliurvikhat pivikhait. Ikhinnainnarlugit, hivuuranaqpiaqtut ilaliutaujut hapkuninngat havigaliit qurlualaaqtut nunap qaanganut, taimaa inungnut hivuuranaqpallaarmata, halumaittut hiaminnaqhunilu nunakput, imaq anurinullu.

Una havaakhaq takunnaqhuni hamna hivunikhanut angirutaujut ukunanngat Nunavut Kavamangit unalu Aviktuqhimajumi Pivallianikhanut Timiujut iluani Qikiqtani, Qitirmiut, unalu Kivalliq Nunangani ajurnaittuq. Tahapkuat angirutaujut turaarviulaaqtut hamna utuqqaujut havigalik iliuraqtauhimajut tamainnut Nunauvnmi taimaa maniliugait nunallaanmiinnginnaqtut angiklijuummilaaqhuni ikajuutikhait Inuit nunaliingnut.

Malikhugu munaqhainirnut haffumani Qikiqtaaluk Timiqutingat, una havaaq:

Havaktittijut arvinilik Inuit Kinngaitmi malrurnik havaakhanut hilaqutitigut.
Ilaliutijangit 30 nit ublunganit havagviannit ilihautikhangit ilagijaat:
- Hivuuranaittumik hiaminnaittumik ahivaijariami hivuuranaqtumik iqqakuutit uvanngat akhaluutit unalu qiqittiivingmit.
- Havigalik iliuraivingat ingilrutikhat aulattittijut ilihautikhainit.
- Hivuuranaqtumik iqqakuutaujut ilulikhainit unalu agjaqtuinirnut ilihautikhangit.
- Aanniaqtailinirnut unalu hivuuranaititigut ilitarijauningit.
- Hiqinngup ilaurutaanit-hiamihimalaaqtangit ilaurutititgut ilitarijauniq.
Hanahimajut Nunavunmiutigut-ilihautikhainit pivikhangit makpiraaliuqhimajut Inuktitut Qablunaatitut, ilagijaat:
- Makpiraaq qanuq ahivailaaqtut hivuuranaqtumik iqqakuutaujut uvanngat havigaliit.
- Makpiraaq qanuq havigaliit nanilaulaaqtut uvani Nunavut havigaliit iliuraivingat kititiqhimalaaqtut.
- Makpiraaq qanuq pualrijaulaaqqat hivuuranaqtumik iqqakuutaujut.

Minarilugu [PDF - 228 KB]

Halumaittumik munarijauningit qaujiharningit

Huna halumaittut munarijaujunut qaujiharningit aturnaqqat Iqaluktuuttiaq iluani?

Tuhagakhaujut

Nunamiuqatigiit haffumani Kanata’p ungahuktunut qulvahiktumi nunaliit ihuaqhijumajangit haffumani halumaittumik munarijauningit uuktuutigijangit naiglijauhimajullu ukpiruhuutait haffumani uqhurjuakhat kigligutaanit ikummadjutitigut avatikhait.
Pujuum Anialailaqutaa pujut anianiit, qirnariktut puyut uvanngat uqhurjuakhat atuqtangit, unalu avatikhanut hururningit uvanngat avatingnut tatahimajut nunat iliuraqhimajut angmaumajunut ikulahimajut ihuittumik ihuilaalaqijangit kitunuliqaak aanniaqtailinirnut halumaittumik nunat niqinut avatiqatigiit.
UKIUQTAQTUQ qaujihaqhimajut amihunit halumaittumik munarijaujut unalu halumaittuq-uvungaikummatitigut kiuviniit. Una qaujimajangit tamatkiumajaat ikajuutauvluni aahiit qulvahiktumi ikajuutikhangit aallat nunaliit ihumagijaujut halumajumik ikummatitigut inikhautikhangit.

Havaatigut hivuliqtiujut

Rob Cooke, Ukiuqtaqtumi Qaujimajangit Kanata (POLAR), info@polar.gc.ca

Qaritaujakkuuqhimajut Nunalingnit Pivikhait (ACS150)

ACS150 kititiqhimajut qaujiharniit hivumuarutijaat katilviuvluni qaritaujaliqinirnut pijumajainnit haffumani 150-inuit nunalingni iluaniittumi malruk tarjukkut havigaliit. Qaujiharniit ilahimajaujut taimaa halumaittut hunavaluit iluanunngaqhugit kinguanut unalu halumajuq imaq, uunnaqutikhat, unalu ikummaliqinirnut nauhimajut hilataanirmiujut. Una qaujiharniq ilitturnaqhuni kivgautihimajaat Iqaluktuuttiarmi uvani 2014 mi, havaqatigivlugit Aturnaqtuq Pivallianiq Qaujiharniq Kanata.

Halumaittut qurluaqhimajut qaujiharningit

Halumaittut nalunaijaijut haffumani Iqaluktuuttiaq nuna hauhimajuq iniqhimajuq ihumaliuqhugit nalaumajumik halumaittut-uvunga-ikummaliurnaqtuq qaujiharniq nunalingni. Una havaaq iniqhimajaujuq parnautigivluniuk ukunanngat Concordia Ilinniarvigjuangat Havagviata Imarnut, Ikummaliqiniq unalu Aturaaqtakhanut Pivikhait. Uvani 2016 mi, havaktit uvanngat Haamalat, unalu Ilinniarjuarniq Taaktiujumajuq taidjutaa PhD ilihaqtuq Nathan Curry, haliqhuniuk malrurnik Santiqhiivluni 725 kilukulaat (1600 uqumaidjutilik) iqqakuut. Nunalingni katimavlutik uvani Inirniit Qalgianit Katimaviani iniqhutik hannaijariiqhimajumik unipkaaliuqhutik haffumani iqqakuutigut munaqhainiq. Kiudjutaujut takunnaqhuni hamna nunaliit ikajuutigilaaqqauk uvanngat iqqakuutaunikkut ilihautikhangit haffumani niqinut igitauhimajut unalu atuqtauffaarnaqtut ilihautikhait haffumani alilaaqtut qijuqutikhat, palaastiit, imigat ilulingit.

Qanilruanit Nipiliuqhimajut Kaasiliiqutitigut Pivikhat (MAGS)

Kiuviniit haffumani igijauhimajut nalunaijainiq uvanngat, POLAR parnautigijaat ukunanngat Kanatamiunut iqqakuutingit-uvunga-ikummautigilaarniq qaujiharniq ilaliutigijangit, Terragon Environmental Technologies Inc., ihivriuqhimagiangani ilittuqhailutiglu Qanilruanit Nipiliuqhimajut Kaasiliiqutitigut MAGS nunalingi Iqaluktuuttiaq iluani. Terragon aulattittivluniuk aullaqtiqhugulu pivikhangit hivunigiinnaqhugu ilihautikhangit uvunga malruk aulapkaijit nunalingnit.

Hamna havaaq aulattittijut kititiqhimajangit agjaqhiijut iqqakuut hunavaluit iluanut malruk iluliangit. Iqqakuut ikulahimajut ahiruqhutik imaatut agjannguqhuni unalu ihinga ilaqaqhuni imaliulaaqtuq unalu ilaurutinit ihirnit (kaasiliiq: ikulannaqtut). Ikulannaqtut kaasiliiq atuqtauvaktut ikulalaaqtuq piliriakhanut. Tamaat hivunigijakhaat haffumani havaanut ihivriuqhigiami hamna Qanilruanit Nipiliuqhimajut Kaasiliiqutitigut MAGS qaujiharniq qanuriliulaaqqa, maniliurnaqqa, aulattittinnaqqa uvani ungahiktumi qulvahiktumi nunalingni.

Qaujiharniq ihivriurningit

Hamna Qanilruanit Nipiliuqhimajut Kaasiliiqutitigut MAGS ilitturvikhangit aullaqtiqhuni Iqaluktuuttiarmi, POLAR aulattittiji Matt Wallace ihivriuqtaat aallatqiingujut maniliurnaqtut angmaumajut iqqakuutaujut-uvungaikummaliqinirnut qaujiharniit. Una ilagijaat ikulajunitutiqtittiniq qaujiharningit uuminngalu qanuq tutqiqhimajut aallannguqtiriami iqqakuut hunavaluit nakuunngittumik pijumajaujut hanaliurutikhanut pivikhangit uuminngaluuniit apqutinut qaangagut minguutikhangit – pivikhangit aturluarnaqtut ungahiktumi qulvahiktumi nunaliit. Kinguani tukiqattiarnaqtumik qaujihaqhutik, Wallace kiutquijangit ajurnaittumik havaarilugit ikulahimaningit ukuninngat kihiani uunaqutitigut himmautauluni taimaa pilihaaqhimalutik haffumani ungahiktumut nunalingni iqqakuutitigut – uvunga –ikummaliqiniq pivikhaq.

Ikulalaaqtunut pivikhat uunaqutitigut utiqtittijangit

Nautkaqhimajangit ukunanngat Dynamis Energy, una Uunavjaktumik Ahirulaaqtumik Pivikhangit (TOS) nakuuqpiaqtumik aulattittijangit ukunanngat North Slope Borough uvani Utqiagvik, Alaska. POLAR unalu Haamalat havaktingat aullaqhimajut Alaskamut takujaqtuivlutik hamna TOS katimaqatigivluniuk kampaningat unalu boroughmiuttat kivgaqtuijit. Taimaa nunguani hamna havaaq katilviulaaqtangit hamna iqqakuutitigut munaqhainiq kiudjuhiat haffumani Iqaluktuuttiarmiut.

Kihiani amihuuningit haffumani Utqiagvik angitqijauvluni Iqaluktuuttiarmit, aadjigiikhunilu malruk nunaliit ikajuqtauhimajut atuqhugillu haffumani TOS Nunavut iluani. Utqiagvik najugaat uvaniittuq tununngani haffumani Ukiuqtaqtumi Avvautaanit Nunaqaqaarmiutauvlutiglu inuit amihuuningit (haffuminngatut, avatquttumik 60 avvautaatigut nunamiuqatigiit Iñupiat). Iqaluktuuttiarmitut, Utqiagvik qaajurnaqtumik nunaqaqhutik, tarjukkut umiaqtuqtunit agjaqtauvakhutik piqutikhainit, anguniaqpakhutik anngutikhainit niqikhaqhiujuktut. Aadjikkutavjaktumik ikajuutauvluni ihivriurahuariangani pivikhangit tikilviulaarumik pijumajainnit Iqaluktuuttiarmiunut hapkuangujut Utqiagvik unalu Iqaluktuuttiaq aadjigiiktumik iqqakuutaujuktut ilitquhingit.

Hamna TOS uvani Utqiagvik hivitujumik naiglijauhimajut iqqakuutitigut nunap iluani. Nautkaivakhutik halumajumik anialalaqutingit unalu ikulataaqhimajut arjangit. Pivikhaittuq, kihiani, taimaa tamatkiumajangit atuqhutik uunaqutikhanut uuminngaluuniit imalingnit ilulilik nauhimajainnit, taimaa naiglilaaqtut hamna maniliurjuaqpagaat uqhurjuarnut. Nunamiungat Iqaluktuuttiaq tadja qiniqhiahimmaaqtut manikhainit iliuraigiami hamna TOS aturumajangillu iqqakuutit uunaqutingit uunaqutitikhainit uuminngaluuniit ihirnut anianilaqutingat. POLAR unalu Haamalat tamarmik pijumajaat ihumagijaujut atuqhimalugit hiaminnaittumik kaasiliirnit ikummatitikhanut uunaqutikhainit.

Minarilugu [PDF - 233 KB]

Halumaittut imaq munarijaujukhat

Qanuq ihuaqhihimaniaqqat halumaittut imat munaqhainingit ungahiktumut nunaliit?

Tuhagakhaujut

Tukhiutaujut qaujiharniq ihuaqhihimagiangani halumaittumik imaq munaqtiunirnut hivulliujaulluaqtangit haffumani UKIUQTAQTUMI tununnganarmi Nunaqaqaaqhimajunut parnautingit.
UKIUQTAQTUMI hivunigijaat ikajuqhimavlutik amihuujut ilitturvikhangit kangiqhigiangani ihuaqtumik atuqhimajaat halumaittumik imaq munarijaujut uuktuutigijangit unalu ihivriuqhimajangit ukpiqpiaqtangit qaujiharningit atuqtakhait ukiuqtaqtumi unalu qulvahiktumi nunaliit.
Atuqtaujut imaq uvanngat uaqtiqtunut aannuraanut uaqhijunut ilihimajaujut qirnarivjaktut imaq. Halumatqijaujut uvanngat qirnariktuq imaq (anaqtarnit), ilaliutauhimajut halumaittut imat uvanngat anaqtarviit, nirriviut uarvingit, unalu qallutinut akkiutingillu uarvingat. Amihuujut nunangani hilarjuarmit imaq amigainngittut, inuit atuffaaqpagaat qirnarvijaktumik imaq haffumanit anaqtarvik imaijaqtangit, imaijaqturniq, aannuraanut uaqhijut, halummaqhiijut.

Havaatigut hivuliqtiujut

Rob Cooke, Ukiuqtaqtumi Qaujimaningit Kanata (POLAR), info@polar.gc.ca

Halumaittut imaq munaqhainiq

Amihuujut ungahiktut nunaliit atuinnaqhutik imarmik agjaqhiijut halumaittumik imat kititiqtangit, naammagijaunngittuq akituvallaaqhunilu. Akhaluutit agjaqhiijut ilagijaujuttauq anuqqim halumaittumik uvanngat ihiit angiglijuummiqhutik pujum anialaqutingit uvanngat akhaluutit pujungit.

Iluani nunaliit, qirnariktut imaq unalu halumaittut imaq uvanngat iglumiuqatigiitut nanminilingnillu akuhimajut kititiqhutik iluani anaqarviit akhaluutirjuanganit unalu kuvviqtauhimajut anaqtarviit iluanit.

Qakugunnguraangat, anaqtarviit havaktauvagaat halumaittumik nakuujumik kihimi puqtuhijuq hiaminnaqhuni nunanut, nunamiujunullu imaqarvingit, unalu nirijuktait huraanut.

UKIUQTAQTUMI ikajuqtauhimajut uvanngat Ilinniarvigjuangat Winnipeg ilihaqtut ihumaliuqhutik qanuq aktigijaat halumaittumik qanittuugumik nunaliit ungahiktumi kangiqhittiariangani qanuq ihuaqtumik anaqtarviit ihuiluutaukpata haffumani anaqtarvit qurluangit kahaktaugiakhaat avatingnut unalu nirijaujuktunut anngutikhanut.

Qirnarivjaktumik imaq munaqhainiqI

Hakugikhijangit turaarviugianganit tahapkuat ajuqhautijut pivikhangit, UKIUQTAQTUMI ilittuqhiijut imaq hapummigiangani uvanngat qirnarivjaktumik imaq unalu qirnarikpiaqtut imaq munaqhainirnut qaujiharningit.

Uvani 2018, ukunanngat manngit ikajuqtauvlutik uvanngat UKIUQTAQTUMI, Terragon Avatiliqinirnut Qaujihaqtit Timiujut iliuraivlutik qirnarivjaktumik imaq munaqhainirnut qaujiharniq ilihimajaujuq WETT-G uvanngat Kanatamiujut Qulvahiktumi Ukiuqtaqtumi Qaujihaivik (CHARS) iliharvingat Iqaluktuuttiarmi.

Una qirnarivjaktuq imaqarvingat taimaa qaritaujaliqinirnut qaujihaqhimajuq, taimaa ilahimaittumik ilaurutikhanut munarijaujukhanutakhuuqpiaqtut pivallianingit. Nakuudjuhingit munarijaujukhat qirnarivjaktut imaq ilittuqhaivlutik uvanngat munarijaujut nunamiuqatigiingnut imaq, akikhangit munarigiangani qirnariktumik imaq akikhimajuq uvanngat nunamiuqatigiingnut imaq akikhangit. Una havaakhaq takukhauvakhuni maniliurahuaqtunut ikajuutaulaaqhuni atuffaarmilutik imaq uvanngat qirnarivjaktumik imaq munarijaanit.

Qirnariktuq imaq munarijaujut: Ilagijaujut alrujaqtuqhimajut Uumajuit Anaqtarniit Munarijaujut (BeAST)

Una Kanatamiujut Qaujiharvik Katimajit (NRC) pivalliahimajut anaqtarniit munarijakhaat qaujiharniq hivumuurutigijangit halummaqtirlugit qirnariktuq imaq turaaqtautinnatik anaqtarvingnut. Hamna Ilagijaujut alrujaqtuqhimajut Uumajuit Anaqtarniit Munarijaujut (BeAST) atuqpagaat kumaruit uumajuit takukhaunngittut avvautihimagiami halumaittut qurluarningit. UKIUQTAQTUMI parnautigijangit ukunanngat NRC uuktuqhimagiangani maniliurahuaqtinnatik qaujiharniq uvani CHARS ilinniarvingat.

Anaqtarniit ihivriurningit turaaqtauhimajut uvanngat Iqaluktuuttiaq uvunga NRC ihivriuqarvingat uvani Quebec mi. Qaujiharniq qaujihaqtit ihivriuqhimajaat ihivriurningit ihuaqhihimavlugillu hamna BeAST ingilrutingit, iliuraqtauhimajut uvani CHARS. Hamna 30 nit liitastigut BeAST ingilrutinga uvani CHARS mit ingilrahimaniaqtuq 12 nit tatqiqhiutigut.

Nanminirilluaqtangit uuktuutigijangit takukhauvluni atuqhugu BeAST tautungnaqtuq halumatqijaujuq uvanngat imaq halumaittuq kuvigiami iluanut anaqtarviit kuvvianut. Ihivriuffaarmigumi naammakpiarumi, NRC unalu UKIUQTAQTUMI havaqatiginiaqtut pivallialutik iliurailutiglu angijaaqtumik nunamiuqatigiiktut iglut Iqaluktuuttiarmi.

Qauyimagaluaqit?

Ilaurutik mitain, uuminngaluuniit nunamiujut ihiit, nauhimajaujut haffumanngat anaqtarniit munarijaujut piliriakhat. Hamna ihiit aktuqtaulaaqtut aturlugulu uunnakhiigiangani, uumajuit uunaqutikhangit. Aturlugit ihiit ilagijaulaaqtut maniliurahuarnirnut unalu avatikhanut hiaminnaittut qaujiharnirnut

Minarilugu [PDF - 222 KB]

Qitirmiut qalviit munaqhainirnut hivuuranaittut unalu nunamiuqatigiit-kigligutaanit tukhiutijangit

Qaffiujut qalviit iluani Qitirmiut nunangani?

Tuhagakhaujut

Una Nunavut Kavamangit unalu Kugluktuk Anguniaqtit Timiujut (HTO) havaqatigihimajut kititiqhutik hivituningit qalviit amihuuningit Qitirmiut nunangani iluani.
Qalviit nunangani iluani ilitturnaqhuni ikittuuvluni hivituningat ilitturnaqhunilu inuit angunialiqpagaat.
Ilihimajaat hivituningat haffumani qalviit amihuuningit nunangani iluani ilitturnaqhuni hivunngani aturaaqpagaat anguniaqtaat iniqhimaittumik ikajuutauniaqhuni ilittuqhailutik uvunga ihuiluutauhimajut qimilrurningit piliriakhat. Una nalunaitkutaq ikajuutaulaaqhuni ilittuqhailutik niqikhaqhiuqtut qaujiharniq tuktunut munaqtauningit.
Una havangnaqtuq qaujiharniq havaaq uvanngat Nunavut Kavamat unalu Kugluktuk HTO ilaliutigijangit hivitujumik ilihautikhangit havaktittijunut uvunga HTO katimajit. Ilitturnaqhunilu ihuaqpiaqtumik ilagiikhutik qaujiharniq havaangit ilittuqhaivlutik uumajunut munaqhiijangit.

Havaatigut hivuliqtiujut

Malik Awan, Avatiliqijit Havagvik, Nunavut Kavamangit, mawan@gov.nu.ca

Havaqatigiiktut / Ilitarijaujukhat

Kugluktuk Angoniatit Katudjiqatigiit, Anguniaqtit Timinganit Maniqqatigiiktut: Malik Awan, Nunavut Kavamata Avatiliqijit; OJ Bernhardt, Kugluktuk HTO katimaji Eric Hitkolok, Kugluktuk HTO katimaji;Perry Klengenberg, Kugluktuk HTO katimaji Jonathan Niptanatiak, Kugluktuk HTO katimaji. Maningnut ikajuqhimajut: Nunavut Kavamat Avatiliqijit; Nunavut Uumajuliqijit Katimaji (NWMB); Ukiuqtaqtumi Qaujimajangit Kanata.

Havaakhanut nainaaqhimajuq

Uvani 2018 unalu 2019, Nunavut Kavamangit uumajuliqijit havaqatigivluniuk ukunanngat Kugluktuk Angoniatit Katudjiqatigiit (Kugluktuk HTO), kangiqhijaangani hivituningit haffumani nunanganit qalvik amihuuningit. Una havaarijaujuq ikajuqhimajaat aturaaqtakhainit aviktuqhimajumi munaqhainirnut aulapkaigiangani kigligutaanit nalunaitkutaq qaffiuningit hivituningillu haffumani qalviit nunangani iluani.

Una qaujiharniq ilitturnaqtuq niqikhaqhiuqtunut qaujiharniq haffumani tuktu munaqtaujunut atuqtaulaaqhunilu aulapkaihimajuq hivunngani aturaaqtakhainit anguniaqtunut tamatkiqhimaittut ikajuutikhangillu uvunga Nunavut Avatiliqijirjuatkut Katimajit (NIRB) qimilruqtakhait piliriakhat.

Qaujihaqatigiiktut atuqpaktut hivuurananngittumik ukpiruhuutait kititiqhutik qalviit mitqungit ihivriugait uvani tununngani uataani Napaktulik Tahiq. Iliuraihimajut 154 mitqurnit- kitittijut, nirijakhaat tuktu, umingmak kanaangit, unalu tipilingnit qarjunnguanit, taimaa nalunaitkutaq ikaaqhutik maniqqami. Napaaqtunnguat pulahimajut alrujalingnit taimaa mitqua kititiriangani anngutikhanut atuqhugit. Ihivriuqhimajangit havaarivluniuk avataanit 10-ublungani havaarijangit uvanngat Qiqailruq tatqiqhiutaa atulihaaqtumi uvunga nunguani Qitiqqautijuq 2018 unalu 2019 mit. Ilitturnaqhunilu akituunngittuq munarijaanit qalvik amihuuningit maniqqami.

Qalvik

Hamna qalvik anginiqhaujut uumajuit uvanngat tiriat ilagijaujut. Kulavait uqumaidjutiqaqtut hamnaujungnaqhijut 10.5 kilukulaanut (23 uqumaidjuhinut) anguhalluit uqumaidjutiqaqhutik 15 kilukulaatigut (33 uqumaidjuhingit).

Qalvit nauttiamik niqainnarniglu nirijuktut niqikhaqhiujuktut. Kihiani hakugikpiaqhutik tuqutilaaqhutik angijaaqtumik anngutikhaq tuktunnuaq, tuktu, tuktuvak, ilaani anguvagait.

Ilagijaattauq niqikhaqhiuqpaktut angijaaqtumik anngutikhangit ukiumi, qalviit nirijuktait manniit uvanngat nunamiuttanit ivajuktut tingmianit mahungnit paunngait aujannguraangat. Qalviit ilittuqhaijut nunangani takunnaqtut naittumik hivitunianut takunnaqhutik angiklijuummiqhutik inuit angunialiqpagaat.

Kigligutaa nalunaijainiq

Kigligutaa nalunaijainiq naunaiqhimajangit ilaliutigijangit piksaliuqhimajangit qanurilingajaujut hulijauhimajut tadja. Nalunaijainiq hivunngani tautulaaqhutik uvanngat nalunaitkutaq ihimagijaujut aallannguqhimajut.

Havaami Qanurilinigit

Qaujihaqatigiiktut ilittuqhaijut nalunaijaivlutik uumani DNA uvanngat kititiqhimajangit mitqurnit nalunaijaivlutik avaliqanngittumik qalviit angutaugumi arnaugumiluuniit. Qaujihaqatigiiktut nalunaijaivlutik aadjigiiktumik qaffiujut angutaugumik arnaugumigluuniit qalviit. Nalunaiqhiijut 22 nit qalviit uvani 2018 mi, hamnaujut 11 arnauvlutik 11 angutauvlutiglu. Qulit qalviit nalunaiqtauhimajut uvani 2018 mi angujauffaarmijut uvani 2019 mi.

Una kiuviniit takukhauvlutik hamnaujut pingahut hitamaujut qalviit hamnauvlutik 1000 km². Tahapkuat kangiqhidjutingit aturnaqhunilu hamnauvlutik qalviit aimaviqaqtut qitqaniittut iluaniittut 4,000 km² ilittuqhaijit nunangani hanianiittut Napaktulik Tahiq, hamna mitquq- kititiqhimajangit napaaqtuq iliuraihimajut. Qalviit atuqhimajangit ilittuqhaihimajut aallatqiingujut, tukiqaqhunilu aallatqiingujut amihuuningit hivitungat kangiqhihimajaujut ukiunganit.

Qalvit angijaaqtumik hivunikhaqaqhutik mikijuugaluaqhutik. Uvani 2018 mi, qaujihaqatigiiktut tautukhimajut aallatqiingujut haffumani 25 km jungnaqhijut tamarmik anguhalluugumi kulavaugumiluuniit. Uvani 2019 mi, qaujihaqatigiiktut tautukhimajut anginiqhaujut amihuujut anguhalluit.

Una ilittuqhaijut ilitturnaqtuq aturluaqhimajuq atauhiujut qaujihaqatigiiktut havaangit ilittuqhainiaqtut uumajuliqijit munaqtiujut. Ilitturnaqhunilu aturnaqtut hulijakhautaujut ilaliutijakhaat arlingnaqtumik ilihautikhainit havaarijakhangillu uvunga HTO katimajit uvuuna ikajuqatigiiktunut qaujiharniq havaarijangit.

Minarilugu [PDF - 197 KB]

Page details

Date modified:: 2024-01-10