Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu Tunngavinga

Naunaipkainiq uumunnga Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu Tunngavinga 2020-2025

Naittuq

Qilamiuqtumik hivulliqpaamilu hilaup aadlangurninnga piliqtuq uumani nunaryuaptikni Ukiuqtaqtungani, pipkaidjutiyuq avatiptiknut aadlanguqtiriyuq ukiuqtaqtungani avatinga1. Unalu, qanurittaakhaa nunamikni aaniaqtailininnga unalu aulapkaitjutikhanik uumani Kaanataup Ukiuqtaqtungani ayurnaqtuqlu, qilamiuqtuqaqtumik, atayunik ihumaaluutigiyauyut ihariagiyuq nutaanik ihuarhidjutikhanik. Qanurittaakhaa ihariagiyuq ittunik, maniliqinirmut ihuaqtuq, ikayuutauyumik ihuarhidjutikhanik – ihuarhidjutikhanik qangaraaluknitamik ihuaqtuq piliurhimayuq naptuyumik tunngavinganik nutaamik ilihimaniq.

POLAR ikayurniaqtait ukiuqtaqtungani nunallaangit ihumaliuriamikni taimaa piliuqtillugu hivunikhamik talvani aaniangittut nakuuyumiklu piyuq, taimailiuqtumik, POLAR tuniniaqtuq ikayuutauyumik nunaryuaptikni. Ukunuuna Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu (S&T) Tunngavinga 2020-2025, POLAR atauttimuuqtittiniaqtuq aadlatqiiknik katimayut ayuittiaqtunik piliurniaqtut akhuurutauyumik-pipkaidjutiyuq ilihimaniq ihuarhiyait qilamiuqtuqaqtauyuq ihariagiyait Ukiuqtaqtuqmiutat ilitariyait.

Tamna S&T Tunngavinga naunaiqtauyuq ukunannga POLAR-kut Hivunikhamut Ihumaliurniq piliuqtaalu avatinga iniqtirutinganut ihumaliurniq aadlamit piliuqtauniaqtut ukunannga POLAR havaqatigiiktamiknillu. Tamna iniqtirutinganut ihumaliurut naunaiqniaqtait angiyumik pilugu qanuqtut POLAR havaqatigiikniaqtut ukununnga Nunaqaqqaarhimayut, hunavaluknik ihivriuqtut unalu ayuittiarniqmut ayuittiaqtut piliuriami nutaaq ilihimaniq qilamiuqtumik ihariagiyauyuq taimaa kangirhigiami hungiutigiamilu qilamiuqtumik aadlanguliqtuq Ukiuqtaqtungani. POLAR akhuuqtuq utiffaariami una nutaaq ilihimaniq ukiuqtaqtungani nunallaangit unalu ihumaliuqtiuyut tuuliiqhimaittumik. Tamna Tunngavinga ihuarhaqhimayuq hapkununnga:

  • Naunaipkaidjut: Tuniyuq naittumik Tunngavinganit
  • Iluaninngani, aktikkulaanga iniqtirninngalu: Qinirhiayuq pipkaidjutiyunik piliurninnganit Tunngavinganit, aktikkulaanga, uqaqtaillu qanuqtut nutaat ilihimaniq aadlamit piliuqtauniaqtuq ihuarhaqhimayuqlu ukununnga Nunaqaqqaarhimayut havaqatigiingit
  • Tamna Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu Tunngavinga: Naunaiyaqtaa S&T Tunngavinga ukunuuna pingahuuyut tikinnahuaqtangit piyunullu ihumagilluaqtauyunut.

Tikinnahuaqtangit

Tikinnahuaqtangit 1

Ihuarhiyuq ilihimaniq uuminnga akhuuqtumik ukiuqtaqtungani nunannga, imannga tariuqmilu avatinga iluaninngani qilamiuqtumik aadlangurninnga

Tikinnahuaqtangit 2

Angikliyuumiqtiqtuq kangirhininnga atayunik ukunanit ukiuqtaqtungani nunamikni nakurudjutingit unalu avatinganut aaniaqtailininnga

Tikinnahuaqtangit 3

Hivumuuqtiqtuq ikayuutauyumik hakugikninnganik, ilihimaninnganik unalu aulapkaitjutikhanik ihuarhidjutikhanik aadlaittumik avatinganut, inungnut qangaraaluknitanut qanurittaakhaanik Ukiuqtaqtumi

Uumuuna Ukiutaqtumi Qauyihimanuaqvia Kaanatami

Ikayuutauyumik hivuniqmi naunaiyaqtauyuq uumannga ilihimaniq unalu havaqatigiikniq

POLAR kaanataup timiqutigiyanga piliurhimayuq 2015mi uumannga Kaanatami Tununganiqpaani Qauyiharvik Maliganga havaarigiami ikayuriamilu nunamiknut ihuaqtuq nunaryuamullu akhuurutauyuq ilihimaniqmut piliurhimayuq. Tautuktuuyaqtanginnik –ikayuutauyumik hivuniqmi naunaiyaqtauyuq uumannga ilihimaniq unalu havaqatigiikniq – talvunga atayuq tikinnahuaqtamiknut, hivumuuqtiriami ihuarhigiamilu ilihimaniq ukiuqtaqtuqmiutanit hivuliqtinirmut, havaqatigiikniqmut unalu havaqatigiikniq ukiuqtaqtumi Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu.

POLAR-kut Tiliyauhimayuq ilaliutihimayuq hivumuuqtiqtuq ilihimaniq uumani Kaanataup Ukiuqtaqtungani ihuarhigiami maniliurninnganut pivikhaqautikhangit, avatinganut munarininnga qanurittaakhaaniklu inuuhingit inungnit aadlallu Kaanatamiutat. POLAR ilitariyait ilumuurutinga piliuriami ihivriuqniqmut qanurittaakhaanik tamainnit ihuarhaidjutit tuniliraangat naunaitkutanik ihariagiyauyuq ukununnga naunaiyainiqmut-ittuq ihumaliurniq, akhuuquyaillu una qanuriliurutingit. Hapkuat hulilukaarutingit iniqtiqtauyut uumannga pipkaidjutinga piliurninnganut tuniqhaininngalu ilihimaniqmik aadlanik unaryuaptikni nunagiyangit, unalu Hivuraani ukiuqtaqtup.

Ilagiyanganik Tiliyauhimayanganit, POLAR munariyakhaa hakugiktiriami Kaanataup hivuliqtininnga uuminnga Ukiuqtaqtungani ihumaaluutigiyauyut. POLAR tuniyuq Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu Pinahuarut unalu Ilihimaniq Pipkaidjutininnga Pinahuarut, aulapkaiyaalu Kaanatami Tununganiqpaani Qauyiharvik (CHARS) nayugangani Iqaluktuutiami, Nunavut.

Uumuuna CHARS nayugangani

CHARS nayugangani nunaryuaptikni-katimayunik havakvik qitqanilu munariyukhanik ihivriuqniqmut unalu ilihimaniq pipkaidjutininnga. Akhuurutauyuq tunngavik havaqatigiikniqmut Nunavuutim Kitikmeonut, tamna nayugangani tunngahuktittiyut ihivriuqtiuyut tamainnit nunaryuaptiknit havaqatigiami Kitikmeonmut ayuittiaqtut uumunnga ihuarhiyuq kangirhininnga nunanngani qanuqtullu aadlanguliqtuq.

Iluaninngani, aktikkulaanga iniqtirninngalu

Piliuqtaa iluaninngani Tunngavikhamut

Amigaittut pipkaidjutiyut pivallianinngani S&T Tunngavingani, ukuallu hilaup aadlangurninnga, nutaanguqtirniqlu, aadlangurliqtuqlu kavamatkut maliganga. Ilangit, kihimi tamaitaungittut, hapkuat pipkaidjutiyut naunaiqhimayut hamna ataani.

  • Anurip uunaqutinga Kaanataup Ukiuqtaqtungani uunaliqtuq nampanganik malruiqtuqtumik nunaryuapta nampanganit2. Hapkuat aadlangurninngit pipkaiyut inungnut, pitquhinginnut maniliqinirmullu ayurhautipkaiyuq ukununnga ukiuqtaqtungani nunallaangit Kaanatami, ukuallu pilaqutiyuq niqainnaqnut, iglukharniqmut, inungnut aaniaqtailininnga, pulaarniqmut, umiakkuurniqmut aaniqtailiniqmullu.
  • Qangannuaq hivumuuqniq Kaanatami ukunatitut Itquumanikkut Nutaanguqtiriniqlu Katimayiingit Qanuriliuqtukhat, tamna 2018 Maligangit Pimmariktumik Piyait tamna Kaanataup Kavamanga Ilauqatauninnga ukununnga Nunaqaqqaarhimayut Inungit ilitarhininngalu iniqtirninngalu uumannga Nunaqaqqaarhimayut Pilaqutingit Tunngavinga pipkaidjutiliqtuq akhuurutauyumik aadlangurninnga ilauqatauninnga ukununnga Nunaqaqqaarhimayut Inungit ikayuriamikni nutaanguqtirniqmut. Kaanatap Kavamanga atuliqtut $3.8 million3 uumani Hivunikhamut Ihumaliurniq ilitarigiami nutaamik qanuqtut ihivriuriamikni ukununnga ihivriuqniqmut Nunaqaqqaarhimayut nunallaangit hivumuuriamikni nutaanguqtirniqmut.
  • Ikayuqtaa iniqtirninnga uuminnga Ukiuqtaqtungani unalu Ukiuqtaqtungani Maligaq Tunngavinga.
  • Kaanataup Kavamanga Hunavaluknik ihivriuqniq Tautuktuuyaqtamiknik, pipkaidjutiyuq $10 billion4 manikharniq taimaa 2016mit hakugiktigiami hunavaluknik ihivriuqniq, ikayuqtuq naunaiyainiqmut-ittuq ihumaliurniq ikayurlugulu pitquhimik ihumagininnganik piliurninnganiklu Kaanatami.
  • Kaanataup Kavamanga 2018-2020 Tamainni Qanuriliurutikhanut Piyakhamik uumunnga Angmaumayuq Kavamanga “piyuq akhuuqtumik uukturahuaq aadlamit piliuriami piliuriamilu tunngavikmik ihuarhigiami pipkaidjutigiamilu qanuriliurutingit maliganganiklu kavamatkunnit.”5
  • Tamna 2018 Ukiuqtaqtungani Katimayiingit Anguritinganut Ihuarhigiami Ukiuqtaqtungani Munariyauyuq Ilauniq “pipkaidjutiyait tigumiaqtiuyut qangaraaluknitanik nunamiknillu ilihimaniq ilaugiamiknik uumani munariyauyuq hulilukaarutinik titiraqhimayuq Angirutimi.”6
  • Inuit Tapiriit Kanatami (ITK) 2018 Tamainni Inuinnait Maliganga uumunnga Ihivriuqniqmut ilitariyait “humi ittut havaqatigiikniqmut qanuriliurninnganiklu hakugiktittaaqtaa pilaqutinga nakuuninngalu uuminnga Inuit Nunangat ihivriuqniqmut Inungnut”.7
  • POLAR-kut 2018 Ukiuqtaqtungani Igluliqiit Katimaniq, piliuqtuq ikayuutauyuq uqaqatigiikniq aadlatqiimut ayuittiaqtut uumani ukiuqtaqtungani iglukhat unalu inungit, ihumagilluaqtait ilitarigiami ihuaqtut ihuarhidjutikhanik pitquyanginniklu ihuarhigiami ilitariyauyuq ayurnaqtuqlu ukiuqtaqtungani igluliqiinirmut pipkaidjutauyut.
  • Titiraqhimayumi CHARS Maligangani, Atan’nguyanga POLAR-kunnut munariyakhait tunigiami Katimayiinut angiqtakhanganik uuminnga Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu ihumaliurut 2020mi.

POLAR-kut Ilaliutihimayuq Ilumuurutinganik: Aadlatqiinik unalu Havaqatigiikniq

POLAR iliuraqniaqtait ilihimaniq ayurhautingit uumannga piliuqtuq ilauqatauninnga aadlanullu uqarhugit naunaitkutinginnik. Una atayuq, ilihimaninnganik piyuq piliuqtaa ihumagilluarutinga uuminnga CHARS Nayugangani unalu himmautingillu ukunuuna POLAR hivumuuqtirniaqtaa ihuarhilugulu ukiuqtaqtumi ilihimaniq.

POLAR piliurniaqtaa naunaitkutimik tamainnit ihuarhaidjutit, ukuallu Nunaqaqqaarhimayut ilihimaniq, piinarialaqihimayumut ikayuutikhat tuniyut maligaliuqtiuyunut tautuktuuyaqtunik ihariagiyauyyuq ukununnga naunaiyainiqmut-ittuq ihumaliurniq.

Aktikkulaanga Tunngavinganit

Tamna Tunngavinga ilaliutiyuq aadlaittuq unalu, angikliyuumiqhimayuq inungnut hunavaluknik ihivriuqninngit tamainni Ukiuqtaqtumi. Una tunngavinga iliuraqtaa ihuaqtumik, quulitqiamik –uqariiyaqhimayumik ihumagilluaqninnga aadlaittumut hunavaluknik ihivriuqninngit nunannganut uumani CHARS nayugangani, ilihimayauyuq uuminnga CHARS Avatinganut Ihivriuqvinganik (ERA). Una ilaliutiyuq nunallaangit ukuninnga Ulukhaktok, Kugluktuk, Iqaluktuutiaq, Urhuqtuuq, Taloyoak unalu Kugaaruk.

Tamna Tunngavinga piyuq ukununnga POLAR-kut ilihimaniq piliurninnga unalu pipkaidjutininnga hulilukaarutinik. Hapkuat hulilukaarutingit ikayuqtuq piliuriami avatinganik talvani tamarmik Nunaqaqqaarhimayut ilihimaniq unalu hunavaluknik ihivriuqniq tuniyuq ihuarhigiami akhuurutauyut Ukiuqtaqtumi.

Tamna Tunngavinga ihivriuqtauniaqtuq qakunguraikpat taimaa tallimanik ukiunik naunairiami pihimmaaqtuq naunaittuq, piliurluni qanuriliurutingit ayuiqtait, ihuarhaqhimmaaqlunilu POLAR-kut qanuriliurutingit piliuriami nutaanik ilihimaniq.

Qanuqtut Tunngavinga piliuqtauyuq

Hivulliqpaami talvannga piyakhaq, POLAR piliuqtuq hivituyumik ihivriuqniq ittunik uqaqtamiknik uuminnga ukiuqtaqtungani ihivriuqniqmut hivulliutiyakhat maligangillu. POLAR ilauqatauyuq ukununnga Ukiuqtaqtuqmiutat (Nunaqaqqaarhimayut unalu ukiuqtaqtungani timiqutigiyauyut kavamatkullu, ukuallu iliiharvingit) aadlallu Kaanatamiutat ilitarigiami akhuurutaulluaqhimayuq ilihimaniqmut ayurhautingit uumani Ukiuqtaqtungani aadlaittuq, inungnut hunavaluknik ihivriuqninngit ukuallu hakugikninnganik, iqqakut, iqqakuq imanga unalu iglukhamut ilihimaninnganik pivallianiq, uuktuqtait naunaiyaqtaillu. POLAR tuhaayut akhuurutauyunik titiraqhimayuq qanuqtut nutaaq ilihimaniq iliuraqtauyukhaq aadlanullu tuhaqtipkarlugit, ukuallu akhuurutauyuq maligangit qanuriliurninngit ihumagiyauyukhat taimaa piliulirumik hunavaluknik ihivriuqniq uumani ukiuqtaqtungani iluaninngani.

POLAR ilaliutiyait qanurittaakhaanik pipkaidjutihimayuq ilauniq naunaitkutamik piliurninngani uumannga Ukiuqtaqtungani unalu Ukiuqtaqtungani Maligaq Tunngavinga aadlallu akhuurutauyut havaaq tamainnit Nunaqaqqaarhimayut timiqutigiyauyut, kaanatap kavamanga, avikturhimayumi kavamanga, ukiuqtaqtungani iliharvingit, kavamaungittut katimayiingit unalu tamainni timiqutigiyauyut. Tamna Tiliyauhimayut unalu pinahuarutingit aadlanik ukiuqtaqtungani timiqutigiyauyut ihumagiyauyullu.

Qanuriliurutikhat

  • Hivituyut ihivriuqniq ittunik uqaqtamiknik uumannga ukiuqtaqtungani ihivriuqniqmut hivulliutiyakhat maligallu;
  • Ilauqatauniqmut katimaniq: Katimapkaiyuq 75 timiqutigiyauyut tamainni 17 ukiuqtaqtungani nunallaangit katimatillutik;
  • Apiriyut qanuqtut ihumagiyamiknik: Piyut 380 qaritauyakkut apirhuutingit kiudjutauyut Kaanatamiutanit hivitutqiyauyuq;
  • Titiqqanik ihivriuqniq: Ihivriuqtauyut titiqqat, ukuallu qanuqtut ihumagiyamiknik uumannga Ukiuqtaqtungani unalu Ukiuqtaqtungani Maligaq Tunngavinga uqaqatigiikniq;
  • Inungnit ihivriuqtauyuq inirhimaittumit S&T Ihumaliurut: Ihivriuqtauyuq uumannga 70nit inungnit unalu timiqutigiyauyut tallimanit ukiuqtaqtunganit (Nunavut, Nunatsiaq, Yukon, Nunavik, uumanilu Nunatsiavut);
  • Naunaiyaqtauyuq uumannga Tunngavinga talvannga piyakhaq aadlamit piliurninnga uumannga iniqtirutinganut ihumaliurut.

Iniqtirutinga

“Taimaa amihut ihivriuqniqmut piyauyut Ukiuqtaqtumi, Ukiuqtaqtungani ihivriuqniqmut katimadjutikhat, apirhuutit qanuriliurutingit ilaani ihumagiyauyuq Qablunaat Nunagiyangani … unalu Ukiuqtaqtungani nunallaangit ilaani akhuuqtumik ilauyut, uqaqtauyut naunaipkaqtauyulluuniit.”

Ikaarvik Tariukkullu

Talvanngaanit hivulliqpaami ilaupkainiqmut akhuuqtunik aadlaniklu qanuqtut ihumagiyamiknik piyait, POLAR akhuuqtut aadlamit piliurninnganik iliurariami S&T Tunngavinga. Tamna havaaq ilaliutiniaqtuq Inuinnainnik, Aallainnik, Qablunaanguvyaktunik Aadlainnik unalu Ukiuqtaqtuqmiutat.

Tamna iniqtirutinganut ihumaliurut ilitariniaqtait aadlamit piliurhimayut hivulliutiyakhat, naunaiqhimayunik ihivriuqniqmut apirhuutingit, qanuqtut piyakhat unalu hulilukaarutinik hivumuuriamikni pingahuuyunut atayut tikinnahuaqtangit.

Titiraqhimayumi ihumaliurutimi, nutaaq ilihimaniq aadlamit piliuqtauniaqtuq ukunuuna atayumit ihivriuqniq ihivriuqniqmut naunaiqtamiknit amihunit ihuarhaidjutit. Talvannga piliuqtauniaqtuq tuniyaulunilu tuuliiqhimaittumik kaanatami tamainnillu piinarialaqihimayumik naunaitkutanik.

Iniqtirutinga naunaiqtauniaqtuq akhuurutauyumit maligangit naunaiqhimayut Piksangani 1.

POLAR piniaqtait qanurittaakhaanik ukunuuna: POLAR piniaqtait qanurittaakhaanik ukunuuna:

Talvunga tuniqhainiq: POLAR atuqtuq nanminingit havaktinginnik aulapkaidjutinginniklu maniknik havaqatigiigiamikni tahapkununnga aadlanut piyut tikinnahuaqtamiknik.

Akiliuhiamit ikayuutit: POLAR tuniyuq ihivriuqtiuyunut piinarialaqihimayuq uumunnga CHARS nayugangani ukununngalu ilitariyauyunit ikayuutinik POLAR havaktinginnit, unalu uumannga tunngahuktittiniq ihivriuqtiuyunit tamainnit nunaryuaptiknit havagiamikni Kitikmeot ihivriuqtinganit ihumagilluariamiknik uumunnga kangirhininnga nunannga qanuqtullu aadlanguliqtuq.

Manikmik ikayuutit: POLAR tuniyuq aittuutinginnit tuniyauyullu ikayuqtauyut ukununnga POLAR-kut tikinnahuaqtamiknik ayuittiaqtunut hilataanit piyut angmaumayumik, uuktuqtumik maniktarvikhanganik.

Munariyuq hilataanit pittaarninnganik: POLAR pipkaidjutiyuq aadlat havagiamikni uumani hivulliutiyakhat ukiuqtaqtungani inungit pigiamikni aadlanut piyut tikinnahuaqtangit piliuriami nutaanik ilihimaniq nunamiknit akhuurutauyut tamainnillu akhuurutauyuq.

POLAR akhuuqtut mikhilaariamikni ayurhautinik angikliyuumiqhugillu pivikhaqautikhat ukununnga Nunaqaqqaarhimayut nunamiknilu hivuliqtingit uumannga ikayuqtuq ayuitamiknik piliurninnganik, ikayurhugit havaamut naunaipkainiq, pipkaidjutiyuqlu Nunaqaqqaarhimayut inuulrammiingit ilihaqhimmaaqniqmik uumani Hunavaluknik ihivriuqniq, Ilihimaninnganik, Hanauyukhanik Titirauyaqtiuyuq Kihitittiiniklu (STEM) ilihaidjutingit.

Uumannga ilitariyait Nunaqaqqaarhimayut Inungit aadjikutariiktumik havaqatingit piqaqtumik ittumik piyunnautinga, ukuallu ihumaliurninnganut, POLAR naunaiqniaqtait hivuliqtiniq qanuqtut Kaanatap Kavamanga qanuriliurutingit ihivriuqniqmut, maligaq piliurninnga piyunnautingalu mihiknaqninnganit nutaanqutittiniqmut.

Piksanga 1 Akhuurutauyut maligangit atuinnaqtamikniklu naunaiyainiqmut iniqtirninnga

  • Aadlamit piliurninnga: Ilaliutilugit Nunaqaqqaarhimayut havaqatingit aadlamit piliuriami iniqtirutinganut ihumaliurut , ilaliutiniaqtuq ihariagiyauyunik maligangit havaqatigiigiami, hivulliutiyakhat, qanuriliurutingit pipkaidjutauyut.
  • Havaqatigiikniq: Havaqatigiiklugit ukununnga ukiuqtaqtungani unalu Nunaqaqqaarhimayut nunallaangit timiqutigiyauyullu, aadlat kavamatkunni havakvinginnut, ihivriuqvingit nanminiqaqtunullu, munarilugillu ikayuutikhat tunigiami uumunnga Tunngavinga unalu iniqtirutinganut ihumaliurut.
  • Pittaaliurninnganik: Piliurlugu pittaarninnganik nunallaanut ittut munariniq unalu ukiuqtaqtungani-pipkaidjutihimayut ihivriuqniqmut ukunani Nunaqaqqaarhimayut nunagiyamiknilu hivuliqtingit.
  • Nunagiyamikni ilauniq: Ikayurlugu nunagiyarni hivuliqtiniq ilihimaniqmik piliurninnga ihumaliurutingit, ayuirhainiq unalu ilihimaniq pipkaidjutininnga.
  • Ilihimaniq pipkaidjutininnga: Naunaiqlugu Nunaqaqqaarhimayut ilihimaniq unalu munariyauyuq naunaiyaqtanginnik piliurluni nutaamik ilihimaniq piinarialaqihimayuq tamainnut Kaanatamiutanut atuqtakhangit maligami ihumaliurniqmilu, piliurlugulu ilihimaniq hunavaluit aadlanut inungnut.
  • Nampanganik munariniq: Ikayurlugu ihuarhaqhimayut nampangit munarininnga aturlunilu atuqtaunginnaqtunik qanuriliurutinik, pittaarumi, naunairiami naunaitkutaqtiqtuq aadlamik nampanganik unalu nampanik piliuqtauyut takunnaqtut, piinariali, unalu ihuaqtumik angmainnarialik pittaarumi.

Tamna S&T Tunngavinga 2020mit-2025mut

Tamna S&T Tunngavinga ilaliutiyuq pingahunik atayut tikinnahuaqtangit piyuq qanuqtut ihumagiyamiknik katitiqtauyuq ukunuuna ukiuqtaqtungani inungnullu ilaupkainiq hulilukaarutinik.

Tikinnahuaqtangit 1

Ihuarhiyuq ilihimaniq akhuuqtumik ukiuqtaqtungani nunannga, imannga tariuqmilu avatinga iluaninngani qilamiuqtumik aadlangurninnga

Ilitariyauyuq ilihimaniq ihariagiyauyuq nunagiyamikni, avikturhimayumi tamainnilu nampangit nakuutqiamik naunaipkariami uuktuutingit itqurnarutinginniklu. Piniaruknaqhiyuq hulilukaarutinik talvani POLAR havaqatingillu ihumagiyakhait akhuurutinginnik hapkuninnga ilaliutihimayuq:

  • Katitiqtuq naunaitkutanik naunaiyainiq uumunnga nunannga, imannga tariuqmilu avatinga, ukuallu pingittuq inuuyunit ilagiyanganik ukunatitut hikunganit (qiqininnga nuna, aput tariuplu hikunga); unalu
  • Munariyuq atayullu uuktuutiniq uuminnga nunannga, imannga tariuqmilu avatinga aadlangurninnga talvani naunaitkutingit piliurhimayut.

Ihumagiyauyuq ihuaqtumik ihumagilluaqniaqtait niqainnaqnut, qanurittaakhaanik niqinik qanuriliurutingit huradjallu nunguttailiniqmut ihumaaluutigiyauyuq.

Hivumuuqniqmut uumunnga tikinnahuaqtangit pipkaidjutiniaqtuq nakuutqiamik kangirhininnga uuminnga ukiuqtaqtungani avatinga ilauqatauninngillu, ilitarininnganiklu akhuurutauyut huradjat ihivriuqtakhanginnik munariyakhanginniklu.

Tikinnahuaqtangit 2

Angitiyuumiqtiqtuq kangirhininnga ukiuqtaqtungani nunamikni nakurudjutingit avatinganut aaniaqtailininaga

Ilitariyauyuq Ukiuqtaqtuqmiutat ikayuqtauniaqtuq nakuutqiamit kangirhininnga qanuqtut aadlangurninngit avatingani ayurhaqtipkaiyuq niqikhamut, nunallaanut nakurudjutingit qangaraaluknitamiklu inuuhimaninnga. Piniaruknaqhiyuq hulilukaarutinik talvani POLAR havaqatingillu ihumagilluaqtaaqtait akhuurutinginnik hapkuninnga ilaliutittaaqtuq:

  • Nunamikni-pipkaidjutihimayuq ihivriuqniqmut (avatingani akuniraalukmik nampanginnik pilik) amigaittunik aadlatqiiktuniklu niqainnaqnik angunahuaqtamiknillu, ukuallu nayugangit qanuqtut hapkuat aadlangurninngit ayurhautipkaiyuq niqikhamut nakurudjutikhamullu;
  • Ihuarhainiq ilihimaniq aaniarutinik ukiuqtaqtungani huradjani, ukuallu pilaqutingit niqainnaqnik; unalu
  • Nakuutqiamik kangirhininnga qanuriliurutinginniklu avatinganut aadlangurninnga uumunnga nunamikni nakurudjutingit.

Ihuarninnga uumunnga tikinnahuaqtangit pipkaidjutiniaqtuq ihuaqtumut nunamikni nakurudjutingit nakuutqiamiklu kangirhigiami ukunanik:

  • Iqalungit huradjallu amihuuninngit aaniaqtailininnga unalu akhuuqtumik (ukunatitut qaffiuyut naunaiyaininnga, ingilraninngit, timingit qanurittaakhaanik, aaniarutiqarninnga) qanuriliurutinginniklu niqainnaqnik piqarninnga amihgaininngalu;
  • Qanuriliurutingit nunamikni halumailrunga unalu inungnut hulilukaarutinik avatinganut (ukunatitut anuringa qanurittaakhaanik, imanga qanurittaakhaanik) unalu nunamikni nakurudjutingit; unalu
  • Ilaliutininnga inungnit hulilukaarutinik unalu avatinganut pilaqutingit.

Tikinnahuaqtangit 3

Hivumuuqtiqtuq hakugikninnganik, ilihimaninnganik and aulapkaitjutikhanik avatinganut Ukiuqtaqtumi

Ilitariyauyuq tamna Ukiuqtaqtuqmiutat ihumaaluutilgit imanga qanurittaakhaanik aliagiyanginniklu aadlanik akituvallaangittunik piyakhangit iqqakumut iqqakuq imanganiklu munariniq, himmautinga nutaangurninngalu hakugikninnganik ihuarhidjutikhanik , piliuqlunilu ayuitaminik piliurhimayuq uumunnga ukiuqtaqtungani qanurittaakhaanik. Piniaruknaqhiyuq hulilukaarutinik talvani POLAR havaqatingillu ihumagilluariamikni akhuurutinik ilaliutiyuq:

  • Ikayuqtaa uuktuutinganik naunaiyainiqlu halumayunik hakugikninnganik ihuarhidjutikhanik (ukunatitut hakugikninnganik tutquumavinga, urhuqyuangat, hivumuuqtitauyuq nungulaittumik hakugikninnganik ayuitaminik) uumannga havakvinganit, kavamatkunnit iliharvikmillu ilihimaliqtinnagu iliurainiq ungahiktumut ukiuqtaqtungani nunallaangit , ukuallu ikayurninnga pitinnagu unalu maniliurniqmut piinarialik ayuitaminik;
  • Ihuarhiyuq iqqakut unalu iqqakuq imanga halummaqtirniq uumannga ikayuqtuq nutaanik piliqtuniklu ayuitaminik (ukunatitut igiyuq-uumunnga-hakugikninnganik, qirnarivyaktuq qirnariktuqlu imaq, puyurninnganik, atuffaaqtittiniq) mikhiyait akhuurninnga iqqakurvinga ihuarhilugulu imanganik qanurittaakhaanik. Una ikayurniaqtaa ikikliyuumiqlugit aaniaqtailininnga qayangnautingit piyut ikualaaqtittiyut kuviyuniklu halumailrunik avatinganut; unalu
  • Ikayuqtuq piliurninnganik nutaanik , akituvallaangittunik pitquhimullu ihuarhaqhimayut iglut nappaqtauttaaqtut munariinarialiklu aturumi ikayuutauyumik hunavaluknik pittaarninngalu nunallaanganit.

Hivumuuqniq uumunnga tikinnahuaqtangit pipkaidjutipkainiaqtuq nakuutqiamik kangirhininnga ukunanik:

  • Ihuaqtuq hakugikninnganik, iqqakuq, iqqakuq imaq unalu iglumut ayuittiarniq ungahiktumut ukiuqtaqtungani nunallaangit ; unalu
  • Aadlaittuq pitquhinga, avatinganut ilitariyauyullu ihumagiyakhangit uumunnga ukiuqtaqtungani iglut.

Ukiuqtaqtumi Qauyihimanuaqvia Kaanatami

Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu Tunngavinga

2020mit-2025mut

Tautuktuuyaqtavut

Ikayuutauyumik hivuniqmi naunaiyaqtauyuq uumannga ilihimaniq unalu havaqatigiikniq

Naittumik

Una naittuq Ukiutaqtumi Qauyihimanuaqvia Kaanataup Hunavaluknik Ihivriuqniq Ayuittiarniqmullu (S&T) Tunngavinga 2020mit2025mut.

Piliurhimayuq qanuqtut ihumagiyamiknik ukunanik Nunaqaqqaarhimayut unalu ukiuqtaqtungani nunallaangit aadlallu Kaanatamiutat, Tunngavinga atuqtauniaqtuq naunaiyariami aadlamit piliurninnga uuminnga iniqtirutinganut ihumaliurut. Tamna ihumaliurut naunaiqniaqtaa qanuqtut POLAR havaqatiginiaqtaa tunigiami Tunngavinga ukuallu aadlamit piliurninnga hivulliutiyakhat, qanurittaakhaanik qanuriliurutingillu.

Huuq

Huuq piyuq S&T Tunngavinga naunaiyariami qanuqtut POLAR havaqatigiikniaqtut ukununnga Nunaqaqqaarhimayut, hunavaluknik ihivriuqtut unalu ayuittiarniqmut ilihimaniqmik pihimayut piliuriami, munarilugit ihuarhigiamilu ilihimaniq nakuutqiamik kangirhigiami hungiutigiamilu qilamiuqtumik aadlanguqtuq Ukiuqtaqtuq. Utiffaarniq ilihimaniq ukununnga ukiuqtaqtungani nunallaangit unalu ihumaliuqtiuyut ikayuqtuq ikayuutauyumik unalu naunaiyainiqmut-ittuq ihumaliurniq.

Akhuurutauyut maligangit atuqtamikniklu naunaiyaiyuq iniqtirninnganik

  • Aadlamit piliurninnga
  • Havaqatigiikniq
  • Pittaaliurninnga
  • Nunagiyamiknut ilauniq
  • Ilihimaniq pipkaidjutininnga
  • Nampanganik munariniq
Tikinnahuaqtangit
Kitut ilihimaniq ihuarhidjutingillu ayurhautimut iliuraqtaaqtait?
Hivumuuqtiqtuq ilihimaniq
Kitut aadlangurninngit pipkaidjutittaaqtuq unalu/unaluuniit nutaq ilihimaniq piliuqtauyuq?
Ihuarhiyuq ilihimaniq
Qanuqtut piliurninnga atuqtauttaaqtut aadlanullu tunilugit?

Tikinnahuaqtangit 1

Ihuarhiyuq ilihimaniq uuminnga akhuuqtumik ukiuqtaqtungani nunannga, imannga tariuqmilu avatinga iluaninngani qilamiuqtumik aadlangurninnga

  • Kangirhininnga ukuninnga ukiuqtaqtungani avatinga
  • Ilitarniq huradjanik naunaiyaqtakhangit munariyakhangillu
  • unalu qanurittaakhaanik himmautihimayut uumunnga atuqtauyunullu uumannga kaanatami nunaryuaptiknilu qanuriliurutingit
  • Naittuq tuniyauyuq nunagiyamiknut, avikturhimayunut uumunngalu kaanatamut ihumaliuqtiuyut
  • Hulilukaarutinik ilaliutiyait nunagiyamiknut, avikturhimayunut uumunngalu kaanatamut timiqutigiyauyut

Tikinnahuaqtangit 2

Angikliyuumiqtiqtuq kangirhininnga ilaliutininnga ukunanit ukiuqtaqtungani nunamikni nakurudjutingit unalu avatinganut aaniaqtailininnga

  • Kangirhininnga iqalungit huradjallu amihuuninngit aaniaqtailininnga unalu akhuuqtumik qanuriliurutingillu niqainnaqmik qanurittaakhaanik piqarninngalu
  • Kangirhininnga qanuriliurutinga nunamikni halumailruq avatinganut unalu nunamikni nakurudjutingit
  • Kangirhininnga ilaliutininnga ukunanit inungnut hulilukaarutinik unalu avatinganut pilaqutingit
  • Ihuarhaqhimayuq nunamikni nakurudjutingit
  • Hulilukaarutinik ikayuriami ilaliutigiami havaangit nunavunmit kaanatap kavamanganit, kaanatami Nunaqaqqaarhimayut timiqutigiyauyut ilihainiqmullu qanuriliurutingit

Tikinnahuaqtangit 3

Hivumuuqtiqtuq ikayuutauyumik hakugikninnganik, ilihimaninnganik unalu aulapkaitjutikhanik ihuarhidjutikhanik aadlaittumut avatinganut, inungnut pitquhimullu pitquhimut qanurittaakhaanik Ukiuqtaqtumi

  • Kangirhininnga ihuaqtumik hakugikninnganik, iqqakut unalu iqqakuq imanga ayuitamiknik ungahiktumut ukiuqtaqtungani nunallaangit
  • Kangirhininnga aadlaittumut pitquhinga, avatinganut ilitariyauyullu ihumagiyanginnik ukununnga ukiuqtaqtungani iglut
  • Mikhilaaqtuq urhuqyuamik ihariaginiq
  • Angirutingit ihuaqtunik ayuitaminik
  • Ikikliyuumiqhimayuq akuniraaluk aaniaqtailininnga unalu avatinganut pilaqutingit piyuq imaqmut iqqakuq imanganiklu unalu iqqakunik halummaqtiniq
  • Tamaat pipkaidjutiniq ihuarhaqhimayunut iglut
  • Nampanga, qanurittaakhaanik unalu ilihimaniq naunaipkariami ihumaliuqtiuyunut, nunamikni nunallaangit unalu ilihimaninnganik piliuqtiuyut
  • Hulilukaarutinik ilaliutigiami tahapkuat kaanatami timiqutigiyauyut ilihainiqmullu qanuriliurutingit

Footnotes

_________________________

  1. IPCC, 2018; Meakin and Kurvits, 2009
  2. Meltofte, 2013; AMAP 2017; IPCC 2018; Bush and Lemmen, 2019
  3. https://www.ic.gc.ca/eic/site/131.nsf/eng/h_00000.html
  4. https://www.ic.gc.ca/eic/site/131.nsf/eng/h_00000.html
  5. https://open.canada.ca/en/content/canadas-2018-2020-national-action-plan-open-government
  6. https://arctic-council.org/index.php/en/our-work2/8-news-and-events/488-science-agreement-entry-into-force
  7. https://www.itk.ca/national-strategy-on-research/
 

Page details

Date modified: