Ukiuqtaqtulirinikkut Qauyimaniq: Aqhaliat 2018 

Kangiqhiyaulaq Uqauhiq Nainaqhimanit

Uumatyutinut Naunaiyainiq

Nunagiat tahamani Quttiktuq Ukiuqtartuq uumatyutaini: Atugahuaquyauyut naunaiyainiqmun tiliugutit naunaiyaqninut aalatqikni hanalguhilu haniani Kanatamiuni Quttiktuq Ukiuqtartuq Nainaiyaivik, Ikaluktutiak, Nunavut

I.D. Hogg, L.G. Sancho, R. Türk, D.A Cowan, tamnalu T.G.A. Green

Nunavaluit nauyut uyaqani, uyagaliat, uvaluniit nunani. Tapkuat amihuniqhani nauhimaniqhauvaktut tahamani avatigiyani Ikaluktutiak (Cambridge Bay). Mamianaugaluaq, ilihimayauttiangitmata akuttunit tapkuatlu pityuhi hugiaqninut hilap ahianguqninut. Naunaiyaiyit ilihimavaligiaqaqtai tapkuat qanuqtut nunavaluit piguqni hugiaqnilu avatigiyamingnut. Una ikayuqniaq nalauttaqninut qanuqtut hilap ahianguqnia aktualaqni nunavaluit. Tamna Kanatamiuni Quttiktuq Ukiurtaqtuq Naunaiayivik (CHARS) ihaqhaqtai pulaqnia Ikaluktutiak nunavaluknit naunaiyaiyinit tapkununga ukiurtaqtumi kingaqnittunilu nayuqpaktaini nunani:

1) kinipayut nunat nunavalulgit piguqtut tahapkunani ahiini nauttiaqni

2) paniumatqiyat nunat tapkuat nunavaluit piguyai uyaqat uyagaliatlu

3) nuna “qagiyai” tapkuat nunavaluit piguqtut nunap qangini

Tapkuat nunavaluit naunaiyaiyit atugahuaquyai titiqnit nunavaluit naunaiyainiq hivulliutyaqni. Tahapkuat ilalgit pinguqtitni kititaunit tapkuat nunavaluit aalatqikni tatya tahamanittut. Una piqagutauniaq huniumaititlugu ilitquhia munagininut kitutliqak hivunikhami ahianguqnit. Pityuhit pipkaqninik ayuiniqaqpiangitnit ilittugiyangi naunaiqnilu nunavaluit aalatqikni pivaliakmiyukhat. Tamna nunavaluit titigaqtaunit attiqhimayut aalatqikni pihimayait talvani CHARS-kut ihuaqhiyauyukhaq. Piqaqtukhaqlu nunavaluit DNA-ngi naunaipkutat makpigaqaqvik. Katitlugit tapkuat, tamna nauhimayuqaqvik tamnalu DNA-ngi makpigaqaqvik naunaiqniaqtai tapkuat aalatqikni nunavaluit aalatqit ayuqnaiqpaliqni.

Ilihimaplugit qanuq kayumiktigiyumik piguqni, atuqtaulat naunaiqni ukiuquqtuni hatqiumayut nunap qangani tapkuatlu ukiuquqtuni uyaqat inituqlituqat inaitni. Tamna kayumiknia tapkuat nunavaluit pigutqikhaqni maniqap qanga huguqaqtitlugu nalvaulaqlu. Piplugity nauhimayuvaluit hulivakni kinipayagangamik, munagittiagialgit takukhautitni huliniit pitquhit ukiuq tamaat.

Ukiumi apihimaniq atuqpiartuq nauhimayuvaluknut. Atuqpakhimanit tuhagakhat tapkunanga nunaligiyaini ikayulat inigiyainut tahapkuat kinipaniqhamittut. Una tuhagakhaq ilaliutilaq naunaiyautinut qanuqtut nunavaluit piguqhautainut nalvaqninik kikliqagutai nunavaluit piguqnit. Una pipkalaqtai naunaiyaiyit nalauttaqnit tapkuat atulaqninut aktuanit hilap ahianguqnianut nunavaluknut. Tamna CHARS-kut havakvia piqaqtitiyuq nakuqpiaqtunik pilaqnit havagininut una havaq.

Nauhimakhaqtigininut naunaiyaqni nauhimayut avataani Ikaluktutiak, Kiilliniq Qikirtaq, Nunavut, atuqtitylugu naulviuvaknia auyani 2015

J. Wagner, D.S. McLennan, tamnalu A.K. Pedersen

Tamna naunaiyainiq ukiup ilaani hulinit atuqtauyut atuqtitlugu nautiat pivalianit, tapkuatut hungayaqninguqnit nautialirtuqnilu, ilihimayauyut nauhimakhaqtigininut. Tahapkuat huliniit hakugiktumik hutyutauyut avatigiyainit piplugit, tamnatut uunarniq. Piplugu una pityut, tautukni hapkuat huliniit akuniuyumik pivigiyaini—ukiunut qulaunaqtunut—nakuuyuq naunaiqhimani ahianguqni hilap. Tahapkuat pivaliatitni huliniit tautugaulat ilikkut nautini aalatqikni uvaluniit humiliqak tamaat nautiaqaqniuyuni.

Nautiat pivalianit hulinit ilikkut aalatqikni naunaiyaqtauttiaqhimapyaktut nigianitniqhani nunaliit avikhimanini kihimik taimaingitqiyaq tahamani Ukiurtaqtumi. Naunaiyainit tamaitnut nautiaqaqnit havagiyauhimaittut tahamani Ukiurtaqtumi. Atuqtitlugu auyani 2015, talvanga qitqanit-Julai tikitlugu atulihaqnia Saptaipa, ukiup ilainani nautiat pivaliatitni hulinit tautuktauyut havaguhiq tamaat ilaitni amihuniqhat kivgaqtutauni nautiaqaqnit avataani Ikaluktutiak. Nauyut nautiatlu naunaiyaqtauyut atuqhugit 11 aturniqhat. Pivalianit tapkuat hivullit nauyut/hivullit nautiat nautyutai nauyut tuqunit/katagalaqnit nauyukhat titiqtaunit. Piplugu una tuhagakhaq, titigait tamaitnik takunit pivaliatitni tamaitnut nautiaqaqnit piyauyut. Tapkuat ttiqnit atuqtaulat hutqikninut pivaliatitnit ukiumin ukiumun.

Tapkuat hiamaumanit amigaitnitlu kumavaluit angutauyuni angutikhat tahamanga Kanatamiuni Ukiurtaqtuani: Naunaiyainiq

V. León-Règagnon, I.D. Hogg, tamnalu P.D.N. Hebert

Qupilgut tahamani Ukiurtaqtuq angutikhaini pigimapkaqtai nayuqtamik amigaitnit munagiplugit. Una ikayurtuq uumayutit huniumaitnit. Una aktuaniq amigaitninut pilaqmiyuq anginiqhamik aktuanit piplugit angutat niqit. Qupilgut piqagutaulat ayyikkutaittumik takuyaunit tapkuat hanatyuhinut uumatyutit.

Tapkuat tatya aktilat tapkuat hilap nunaplu ahianguqnit tahamani Ukiurtaqtumi nigiugiyauyuq ahiangurtitni qanuqtut qupilgut nayuqtyailu piqatigiknit. Una pingugutauniaq anginiqhamik ihumaalutit huniumaitninut ukiurtaqtumi nunatuqtiuyut. Qupilgut akhut naunaiyaqtauyut tahamani Yukon, Nunatsiaq, Nunavut, ungallaani Quebec, tamnalu Newfoundland tamnalu Labrador ilaitnut nayugauyut uumayuvaluit tapkuatut Ukiurtaqtumi iqalukpiit tuktutlu. Kihimik, amihuniqhat nayugauyut uumayuvaluit pihimaittut ihumagiyaulluaqninik. Una takukyutauyq piyaqaqninut uigunit qupilgut nauaniyautit tamaitnut uumayuqunauyunut aalatqikni angunahuagauyut tahamani Kanatamiuni Ukiurtaqtuani.

Ikualaniq Ukiurtaqtumi: Tamna aktuania angutikhanut humiliqak aalatqikpiaqni imaqmiutaqnut uumatyutity tahamani Nunatsiaq

S.E. Tank, D. Olefeldt, W.L. Quinton, C. Spence, N. Dion, C. Ackley, K. Burd, R. Hutchins, tamnalu S. Mengistu

Tahamna niginga Nuatsiaq (NWT) atuqhimani atuqtauhimaittunik ikualaqpaktuni auyani 2014. Ikualahimanit nuat hiamakhimayut humiliqak avataani 3.4 milian hectares nunami. Tapkuat nunait ilagiyai nunagiyainut allatqit qiqumainnaqtut nunap iluani piyaunit, nauhimayut qanugittunit, tapkuatlu hivuani ikitpaktut atuqhimanit.

Naunaiyaqtavut tapkuat pitquhit ikualavaktut aktuanit avugiyauvaktuni immap kuuknit nunamin kuugauyaqnut uumatyutaunit piyauvaknit. Pingahut pityutai takuyauyut talvani:

1) nuna mittuktitnia kuvigaiviupluni ikualania ikualahimailguilu nunat imaqaqniuyuni haniani Fort Simpson (tahamani Taiga Manigait);

2) apkuat avigiyauni qanugitnit immap kuuknit kuugauyaqnut, atuqhugit uuktugatqikhaqnit ikualahimanit ukualahimailgutlu imaqaqniuyuni tahamani Taiga Anigait (Fort Simpson nuna) tamnalu Taiga Tunngatigiya (Yellowknife nuna); tamnalu

3) attaqtuyumik naunaiyaqni 50 kuugauyat tahapkuat imaqaqnit pihimayut, pihimangittutlu, aktuanit ikualaqtunit.

Nuna kuvigaqviunia imaqnik naunaittuq aktuani ikaulaqpiarniqmin. Kihimik, tamna aalatqiknia tapkuat ikaulahimanit ikualahimailgutlu imaqaqnit mikiyut ilailu hukhangittut. Humiliqak 50 kuugauyaqni naunaiyaqtauyuni, ikualaqpiaqnit ilagiyat amihut nunani aalatqiknit tapkuat aktuayuayut imam avugiyauninut. Tahapkuat qanugitnit aktuayai ikualaqpiaqnit kuugauyaqnut immap avugiyaunit uumani nunaliit avikhimaniani akuniuvallangittut. Atuqnikhaqninut pivigiyaini, tapkuat aktuanit ikualaqpiartut ayyikkutapyagiyai ahii nunat pityutait.

Ukiuqtarqtuq tagiuqni uumatyutai naunaiyaqni havagutit: Munagiyaunit uumayuvaluit aalatqikni atuqhugit aglkuraqniq

J. Schultz, J. Heywood, D. Gibbs, L. Borden, D. Kent, M. Neale, C. Kulcsar, R. Banwait, tamnalu L. Trethewey

Pihimaniq naahugiyaulat huniumaititlugit ilitquhit tuhagakhat atuinaqnilu munagiyauni atuqpiaqtut kangiqhimattiaqninut ahianguqnit atuqtut tahamani Kanataup Ukiurtaqtuani. Una ilihimaniq pipkalaqta atuttiaqtunik aulatauni atugakhaliat nunguttailinilu parnautit pivaliatitninut. Kihimik, ikitpiaqtut naunaiyautit haniani hinaanut tagiuqaqnit nauhimayut angutikhatlu tahamani Kanatamiuni Ukiurtaqtuani havagihimayut.

Una havanguyuq katitai uumayuvaluit aalatqit tuhagakhat atuqniqhani inai haniani Ikaluktutiak, Nunavut. Akuniuyumik tagiuqni haniani hinaani uumayuvaluit munagiyauni pigiaqtauniaqmiyut. Taiomanga 2014, tamna Tagiuq Ihumatunit Nunguttailini Katutyiqatigit tapkuatlu Ukiuqtaqtulirinikkut Qauyimaniq Kanata naunaiyaqhimayai 26 haniani hinaani inait atuqhugit aglugautit tahamani nunaliit avikhimaniani avataani Ikaluktutiak. Tuhagakhat nayuqtauvaktut qanugittuni aalatqitlu uumayut katitiqtauyut. Tamna 2017 Ukiurtaqtuq Tagiuqni Uumatyutit Naunaiyaqni Havagut naunaiqtai tapkuat tuklit atuqtakhat naunaiyautit. Una ilalik nuktigaqni qiniqniqmin titiqtuqninut havagiyaunit titiqat uumatyutauyutlu naunaiyaqnit. Tamna 2017 naunaiyaqnit havagutit naunaiyainiq aglugaqtut havaqatigit naunaiqtugai tahapkuat uumayuvaluit aalatqikni amigaitnilu tagiuqni aqayait, uumayuvaluit, iqaluit aalatqikni tapkunani siksit tikkuaqtauyut inait Ikaluktutiak nunani. Una pinahuaqnia kivgaqtutauyuq uuktutaunia pitaqninut qanuqtut naunaiyainiq hanatyuhia atugahuaquninut hivunikhami naunaiyainiq munaginilu pinahuaqnit.

Alatqigutigini tahamani Kanatamiuni Ukiurtaqtup Ilitquhia Kitikmeot Tagiunga: Uumayuliqutit nunaliqutitlu qanugityutai

W. J. Williams, K. A. Brown, B. A. Bluhm, E. C. Carmack, L. Dalman, S. L. Danielson, B. G. T. Else, R. Fredriksen, C. J. Mundy, L. M. Rotermund, tamanlu A. Schimnowski

Tapkuat Kitikmeot Tagiuq Naunaiyaqni Naunaiyaut (K3S) pigiaqtuq talvani 2014-mi. Piqaqtitai tapkuat Kanatamiuni Quttiktuq Ukiuqtartuq Naunaiyaivik piplugit naunaiyainiqmun piyauni atugiangi ilaliutyaqni, hivituyumun uumayuliqutit munagiyauni naunaiyainiqlu tahamani Kitikmeot Tagiunga. K3S ilalik hakugiktumik katutyiqatigikniq tagiuqni nunanilu naunaiyainiq ikayuqtigiknit tahamani Kitikmeotni.

Tamna K3S piqartuq pingahut pinahuaqvigiyai:

1) tamna Pacific-mingaqvia inigiyaunit atuqhugit-kuuknit, tapkuat ihuaqhiyai tagiuliginiq havagutai tahamani nualiit avikhimaniani;

2) tamna humingaqvia apqutigiyailu imigaulat imait kuuktut tahamunga tagiuqnut, tapkuat qanugityutigiyai niqauvaktut ihuaqhihimani qanugityutigiyainilu; tamnalu

3) Uumayuvaluktaqaqnit tahapkuat qanugitauyut imaukkaktarniqnit.

Tapkuat K3S atuqtai tagiuliginiq tagiuqmiunilu uumayuvaluit naunaiyaqni hanalgutit uhiuninit talvani R/V Martin Bergmann. Ihuaqhihimakmiyai ukiumun immap qangani tagiuliginiqmun. Naunaiqnit talvanga K3S naunaiyaqni atuqtitlugu 2014–2017 takukhaupkaqni ayyikkutaittut pitquhit tahaphuma Kitikmeot Tagiunga. Imaukkaktaqnit akutaunit tahamani nunaliit avikhimaniani amihut tualguit, itkattut ikirahait atuqpiartut nalvaunit. Una akutaunit pipkaqtai niqauvaktut tahamunga qanganut, tapkuat ikayuqtai tamaat tagiuqni niqigiyauvaktut.

Naunaiyaqpalliqni tahamna Kitikmeot Tagiunga pinahuat kangiqhinianik tapkuat apqutaulaqnit nunaliuyut avikhimaniani tagiungi uumayuvaluit qanuqlu atugiakhait. Una tuhagakhaq ilaliutiniaq nunaqaqaqtut ilihimani atuguminaqnilu ukiurtaqtumi nunaliuyuni. Tahapkuat nunaliuyut naahugiyai tagiuqni niqauvaktut tapkununga iqaluit nattiitlu tagiukkutlu hikuagut aularniq. K3S qanugitnit pigialiqtut piqaqtitni naunaiyainiqmun piyauvit hungmauyanga tahamna nunaliit avikhimaniata imaukkaktaqnit ikirahait piqaqpiagiangi uumayuvaluknut hanatyutai hivuganaqnitlu, haatpakni hikuit. Tamna K3S huli ikayuqtigikniat nunaliuyuni katutyiqatinut naunaiyaqninik tahapkuat ihumagiyauyut humiliqak tahamani Kitikmeot.

Atugahuaqtitni maniqami naunaiqtutit pilaqnit hilap ahianguqnia naunaiyainiq Kanataup Ukiurtaqtuani: POLAR-kut ikayuqni tapkuat NASA-kut Ukiuqtaqtup-Nunaini Qanugililaqni Naunaiyainiq (ABoVE)

A. Houben, D. McLennan, S. Goetz, C.E. Miller, P. Griffith, E. Hoy, tamanlu E. Larson

Tahamna Ukiurtaqtuq Nunaqaqnia Qanugililaqniq Naunaiqtugaq (ABoVE) tamna 10-ukiut NASA havanguyuq. Tamna naunaiyaqta qilainaqmin-piyaunia qangattaqhimayutlu ahinit naunaiqtutit pitquhiliqutit tapkuatlu pityuhit uumatyutit hugiaqni avatiliqutit ahianguqnit. ABoVE havagiyai Alaska amihuniqhaqlu ungalaata pingangnaani Kanata, tahamanga nunagiayaini napaqtuqaqnit tatapaunga quttiktuq Ukiurtaqtuq natiqnaanut. Ukiuqtaqtulirinikkut Qauyimaniq Kanata (POLAR) havagiyat hivuliqnit havaq tapkununga Kantaup ikayuqtutai uumunga havanguyuq qaphini piplugit. POLAR ikayuqtut tapkununga naunaiyainiq parnaut havagiplugit tugaqnit naunaiyainiq talvani Kanatamiuni Quttiktuq Naunaiyaivik talvani Ikaluktutiak, Nunavut. Maniktaqaqmiya hilataani havanguyut humiliqak Kanataup Ukiurtaqtuani. POLAR kamagiyai tapkuat Kanatamiuni Qilainnaqmi Havaktit atuqnianut tamna Radarsat-2 qangattaqhimayut piksaliuqnit.

NASA-kut Puplaliknut Ingilgatyutai Naunaiyaivik (JPL) aulatat aturniqhaq ilagiyat tamna ABoVE, ilagikmiyat tapkuat NASA-kut anginiqpaq qangattaqhimayuq pinahuaqnit taimangat. JPL tingmiyai amihut naunaiyautit humiliqak tahamani naunaiyaivik nuna atuqhugit aalatqit qangatayut naunaiqtutit. Tapkuat naunaiyautit uuktugautit ungahikninut avatiliqutinut ilitquhit. Tapkuat ilalgit:

  • ahianguqni imait, aput, nuna qiqumainnarniq nunap iluani puqtunit;
  • nautianit-pihimayut ilannuangit naunaiyaqninut ahianguqnit nauhimayuvaluknut;
  • angutikhat aularnit pitquhit; tamnalu
  • uunakpalianiqmun kaasit tahapkuatut carbon dioxide tamnalu methane.

Pititlugit JPL-kut hanalgutai uuktugaqni hilamik, maniqami naunaiyaiyit havagiyai ayyikkutapyai uuktugaqnit maniqamik. Tamna maniqap qanugitnit atuqtauyut naunaiqninik aktilangitlu tahapkuat piyaunit hilamin qilainnaqmitlu. Tapkuat atuqtaukmiyuttauq naunaiqninik qanuqtut aktilat avatiliqutit ahianguqnit. ABoVE ilihautaukmiyuttauq pinahuaqtitnilu ilagiyai, anihuniqhanut pinahuaqhugit inulgammiit. Aalatqit nunaliuyut pihimayut tuhagakhanit katipkaqnit, uqautyaunit, pilaqnikhailu takuginiq tapkuninga aalatqit tingmitit hanalgutitlu.

Tamna Kanatamiuni Ukiurtaqtuq Munaginia Nalauttaqnilu Havagutit (CAMPS): Tamna uuktut kamagininut ilihimani havagutit kangiqhimaninut nigiuginilu ahianguqni Kanatami Ukiurtaqtuq uumatyutai

D.S. McLennan

Tahamna Ukiurtaqtuq hila kayumiktumik ahiangulirtuq. Una pityutauyuq allatqinut ahianguqnit natirnaqni, tahiit, kuugauyat tagiuqnilu humiliqak Kanataup Ukiurtaqtuani. Tahapkuat ahianguqnit piniat atuqpiaqtunik qanugityutaunit ukiurtaqtup nautianginut angutikhatlu, tapkunungalu ukiurtaqtumi nunaliuyut naahugiyai tahapkuat angutikhat niqikhaunit. Tahapkuat ahianguqnit aktuaniaqtai nunguttailinit havagiyaqaqni kavamauyut havakvita. Tapkuatlu aktuanilgit qanuqtut kangiqhimanivut tapkuat aktuanit havakvikni pivaliatitnit ihuaqhigiaqnilu kitutliqak aktualaqnigilaqtai. Pivaliatitni nutat ilihimanit kangiqhimanivut qanuqtut, humi, hungmatlu tahapkuat ahianguqnit piyakhai atuqpiaqtut atuqpiaqninut. Pipkalaqtatigut nigiugini ahianguqnit, hugiakaphungitlugit kinguagut pilgaqtitlugit.

Kanata pihimayuq hilaqyuaqmi-hutqikninik ilihautit kavamaliqutitlu naunaiyaiyiuyunik. Kihimik, piqartuq ihuilguqnik tatya naunaiyainiq munaginilu pityuhit. Tahapkuat pityutit ilalgit piqangitnit ihuaqhihimalat maniktakhat ukiurtaqtumi naunaiyainiq naunaiyaivit. Piqattiangittuq kamagiyaunit tahapkunanga kavamauyut havakvinit. Naunaiyainiq kililigitilik pivikhaqukitniqmik maniktakhat atuqtakhauninut. Kikliqakutiqaqmiyuqtauq piqattiangitninik atatyutai tahapkuat naunaiyaivit inait.

Ahiattauq atuqpiartuq pityut tamna ihumagiyaunia Nunaqaqaqtut Ilihimanit ukiurtaqtumi nunaliuyuni atuqpakhimaitni. Kihimik, una taimaitnia ahianguqpaliayuq. Tapkuat Kanatamiuni Ukiurtaqtuq Munagiyauni Nalauttaqnilu Havagutit (CAMPS) uuktutauyuq pigiaqninut nunaqyuaqmi uqaqatigikni humiliqak tahamani Ukiurtaqtumi. Tamna pinahuaqnia pivaliatitni atugakhaliaq ukiurtaqtuq havagutai. Una havagut kamaginiaqtai atuinaqtukhat naunaiyainiq pigiagutai atuttiaqniqhauni kamaginilu tatya hanivaiviunit, uuktutiginilu nutat. Havaginaiqmiyaittauq nuktigautauni tapkuat ilihimanit anginiqpanik tapkuat Nunaqaqaqtut Ilihimani tatya ukiurtaqtumi nunaliuyuni. Tamna nunaliit avikhimaniani naunaipkutat-atuqtaunit havanguyuq atugahuaquyauyut kamagininik nunalikni piqataunit takukhaupkaqnilu qanuqtut CAMPS atuqtaulagianga tahamani ukiurtaqtuani Kanata.

Nunaqaqaqtut Ilihimani Nunaliuyuningaqtutlu Munaginit

Tamna “Atauhiq Nipi” pityuhiq: Atatpkaqni Inuit Qaujimajatuqangit tapkununga qablunaat naunaiyaiyit munagininut Ukiurtaqtua Kanataup imigaulat imaqmiutat avatigiyai

R.A. Nesbitt, N.J. Hutchinson, H.E. Klein, B.L. Parlee, J. Hart, J. Tulugak, tamnalu L. Manzo

Nuanaiyainiq pityuhit atuqtauyut pitaqninut avatiliqutit ahianguqni tahamani Ukiurtaqtumi pinguqtauttiaqhimayut. Kihimik, naunaiyaiyit hanmiyai attaqtuyumik, tikinnalaitni atattunit akhurnaqnitlu hila. Una tatya ihuaqhihimani kiinauyaliqutitlu akhurnaqnit ikittut ahiini nunani Kanataup atuqhimanini. Nnaliuyuningaqtut munagiyaunit nakuuhivaliutilat pilaqniptingnut naunaiqhimanit ahiangquni Kanataup Ukiurtaqtuani. Angiyuq tuluqtaut tamna ihuaqhihimanitnit pityuhit ayyikkiktitninut tautuknit tahapkunanga Inuit nunamillakhutik piqaqninut amihunik naunaiayiniqmun naunaipkutat.

Una havanguyuq qiniqtai atatyutai tapkuat Inuit Qaujimajatuqangit (IQ) tapkuatlu qablunaat naunaiyainiqmun ilihimanit havagutai atuqhugit tukligit tugaqpiapyakhugit apiqhuinit ilihimaniqmik tigumiaqtiuyunik hivuliqtauplutik taphuminga “tuhagumayuq naunaiyaiyi.” Tamna pinahuaqnia pihimayuq immap nakuunianik naunaipkutat. Tapkuat apiqhutauyut apiqutit tugangayut apiqqutit naunaiqninut humit tahapkuat naunaipkutat tapkuatlu Inuit tautugai katittangit. Pingahut apiqhutit atuqtauyut atuni ilaginut piqatauyunut. Tapkuatkingullit atuqtauyut inaitni ilihimayat piqainnaqnit puqtuyuq- uvaluniit pukkittuq-nakuunit imigaulat imait.

Imaq tapkunani apiqhuiniqni inait naunaiyaqtauyut huli kingulliq apiqhugut havagiyautitlugu. Una ikayurtuq naunaiqninik ilagit hunat nalvauyut imaqmi atuqninut atuqtauvaktut naunaipkutat unniqtuqtai tapkuat imaqmiutat avatigiyai. Tahapkuat atuqtauvakni naunaipkutat atatyutai malguk ilihimanit havagutai. Tapkuat atuqtaulat huniumaititlugit ilitquhit qanugitni uuktugaqnilu aktuanit akhugutauni. Tapkuat atuqni ikayulat unniqtutqikhaqninik imaqmiutat munagiyauni havagutai nakuutqiyamikhugiaqni nunaliuyut ihumaalutai. Tamna qanugitnia tamatkiumaniqhauniat kangiqhimani imaqmiutat avatigiyai atuqhugit tamatkiknik ilihimanit havagutai.

Pinguqtitni ilitquhi huniumaititlugit limeqaqnit qanugiutni talvani Qamanittuaq, Nunavut

N.J. Hutchinson, K.R. Hadley, R.A. Nesbitt, tamnalu L. Manzo

Tamna Qamanittuaq Katuqhuqni Aktuanit Munagiyauni Havaguta — ilihimayaukmiyuq tamnaunia “Inuu’tuti” — atuqtai tamatkiknik qablunaat naunaiyautai tapkuatlu Inuit Qaujimajatuqangit. Tamna havagut uuktugaqtai kitutliqak ahianguqnit talvani Qamanittuaq imangani kuukviunit. Tahapkuat ahianguqnit pityutaulat qanugitninit uyagakhiurniq huliniit, tapkuat nuna atuqtauni, uvaluniit uunakpaliania hilap.

Qamanittuaq atuqtauvaktuni angiyuq Ukiurtaqtumi tahiq. Niglamayuq, piguqhautiqukittuq, piqaqniqhaq aniqhaktugainik iqaluit, haviktailu pukkitpiaqtut. Una havanguyuq uuktugaqtauyuq huniumaititlugit ilitquhit immap nakuunia tahiqmi atuqtitlugu auyaunia naunaiyainiq talvani Aagasi project measured 2015 tamnalu 2017 atauhiqlu hikup-ataani naunaiyainiq talvani Mai 2016. Ilihimania tatya qanugitni ikayuqniaq kangiqhimanit ahianguqni hivunikhami. Malguk hunak ihumaalutik nunaliuyunut uuktugaqtauyut:

  • tamna “iqalukhuknitnia” tipaa imaq; tamnalu
  • tagiuqnitnia tipa imaqmi.

Tamna iqalukhuknitnia tipa pilaqtukhaq qanugittuninit quqhungayut aqayait. Tahapkuat mikkataat nautiat hatqiqtitni hunat pingugutauyut taphuminga “iqalukhuknitnia” tipa naimannaqnialu imaqmi qakutikkut ukiungani.

Tamna tagiuqnitnia tipa naunaiqtaunia piyagangat imakhihimania tahiq imaukkaknianitlu uvaluniit anuqhigangat talvani Igluligaqyukmi pipkaqnia tagiuq imaq kuvipkaqnia Qamanittuaqmun. Tamna tagiuq imaq akuttuq qangani imaqmun, pityutaupluni tagiuqnitnia tipa. Una titiqtaukmiyuq naunaiyaiyinit naunaiqtutani talvani 1965-mi. Tapkuat qanugitnit uuma havanguyuq takukhautitai tapkuat taimaingitnaqtut ilanga tagiuq imaq ititinit tahiqmi. Kihimik, tamna aktilanga tagiuq imaq itininilu atuqtaini ukiup ilaani akunginilu ukiut.

Ilihaqatigikniq: Naunaiyautit tapkuatlu Inuit Qaujimajatuqangit katutyiqatigikni nakuutqiyamik kangiqhimaninut Iqalukpiit/Ukiurtaqtumi Iqalukpiit tahamani Kitikmeotni

N. Thorpe, J.-S. Moore, tapkuatlu Ekaluktutiak Angutikhaligiyitkut

Tapkuat Ekaluktutiak Angutikhaligiyit titigaqtai Inuit Qaujimajatuqangit (IQ) tapkuat Ukiurtaqtumi Iqalukpiit (iqalukpiit). Uuminga havanguyuq tapkununga Ukiurtaqtumi Iqalukpiit Inuit Qaujimajatuqangit —ilitquhit ilihimani—ilagiyat tapkuat ikayuqtigikhutik pinahuaqnit tapkununga Tagiuqni Naunaiqhimanit Havagutai tapkuatlu Iqaluligiyit Tagiuqmiutaligiyit Kanata naunaiyaqninut tagiuqni aulaqnit tahapkuat iqalukpiit. Nuanlikni inulgammiit ilihautiyauyut apiqhuqtaunit qulaungitnuaqtut inutuqat talvanga nunaliuyumin titigaqtaunilu Inuit Qaujimajatuqangit tapkunnunga iqalukpiit. Kinguagut tapkuat apiqhuinit, tamna Inutuqat-inulgammiit aulaqniat atuqtauyuq talvani pitquhit iqalukhiuqpakviuyuq ina taphuma Iqaluktuuq (tamna Ekalluk Kuugaq) talvani Aagasi 2016. Tamna huliniq ilalik nunaliuyuni ilauyunik, iqaluligiyit uumayuligiyit. Tapkuatlu inungnut naunaiyaiyit. Una nunaliuyunit-hivuliqtauyuq havanguyuq titigaqtai Inuit Qaujimajatuqangit atuqhugit tuhaqhitautit tamnalu qungialiugaq-nipiliuqtaunit. Pipkaqtailu piguqhaqni nunalikni pilaqnit atapkagutailu tapkuat kinguvagit piqatigittiaqnitlu. Tamna Inutuqat-inulgammiit piqaqtitni pilaqnit mamihainiq nunami ihuaqhaqnilu nutat ihumagiyauni tapkununga iqalukpiit aulaqnit. Katitlugit, tahapkuat qanugitnit ihuaqutauyut unniqtutqikhaqninut piqatigiknit tapkuat inuit tapkuatlu iqaluit ahianguqpaliayumi Ukiurtaqtumi.

Pituitlugit tapkuat pinahuaqnia aulaumaniq titigaqni iqalukpiit Inuit Qaujimajatuqangit, tamna anginiqhaq pinahuaqnia hatqirtuq tikitmata talvunga Iqaluktuuq. Inuit atuqtat ikpigiqpiaqnia angilgarniqtik tapkuat itqagutauqpiaqtut qimaipkagauyamingnik nunamingnik. Pityutauplunilu aanirnaqtunik ilittugini tahaphuminga annaumaniq angutaqnut nunamin akhurnaqtuq ublumi piplugit amihut akigaqtutini akhugutauyut inuit hanmiyai. Mamihaqatigikniq nunami atuliqpiartuq tapkunangaunganit iqalukpiit uqauhiuninit. Pigaluaqtitlugu una takukhauqpiaqnia piyauyuq, atuqatigiknit ilitniqmun huli piyauyuq. Naunaipkutagiplugu, tamna nunalikni ayuitnilik atuqatigiyai piyaqaqpiaqnit tautukniq iqaluit aulaqpaknit pitquhit tamnalu uunarniq maligaq tapkuat pinahuagutigiyat naunaiyaiyit qauyihaqninik tuhagakhait aalangayumik. Una pityutaulirtuq nutanik tautuguhit tapkununga pityutaunit pipkainiq tautukni pitquhit. Taimaittut nunaliuyut apkuatlu havakvit ikayuqtigiknit, piluaqtumik nunami uvaluniit maniqami, ikayuqhiutilat nakuutqiyamik avatiliqutit kangiqhimaninik. Ikayuqhiutilaqmiyuq ihuaqhautauninik mamihainiqlu tahapkunanga akunganitlu havagiyauyut, kinguvagit, inuitlu.

Unnirtuqni Pitquhit Ilihimani naunaiyautit ikayurtuqni nunaliqutit naunaiyautit hanalgutai naunaiyaqninut havit uyagakhiuqni tahamani Ukiurtaqtuani Kanataup

J. Galloway tamnalu R.T. Patterson

Una tuhaqhitaut unniqtuqtai tamna pingahunik-ukiunik havanguyuq (2015–2018) nakuuhivalliqninik kangiqhimani qangiqtut hilagiyait. Naunaiyaqtat tamna pityuhiq haviit (loids) hugiaqnit aalatqinut hilat qanugitnit hivuagut. Tahiq nunavaluit manigaqni nunait ilihimayauyut taimaniqnittat tutqumanit. Ahiagut taiplugu, piqaqtut iniliqtutaunit titiqhimanit hunanut tapkuat ikayuqtut kangiqhimani qangiqtuni uumatyutit nautianut angutikhatlu tahamnani nunami. Tamna naunaiyaut tautukta atuqpakhimanit hilap qanugitnit takukhauyut tapkunanga avugiyauvaktut titigutailu nunamun piqaqnit tahapkuat nunavaluit nunagaitlu. Naunaiyaqmiyailu Inuit Qaujimajatuqangit (pitquhit ilihimani). Una pityutaulaq nalaumaniqhanik nalautaqnit qanuqtut haviit (haviuyaqtut) hugiaqni tatya nigiugiyauyutlu hilap ahianguqnit.

Tamna Yellowknife tamnalu Courageous Tahiq nuna tahamna havikhagiktuq Slave Nunaliquta Nunagiya piqartuq guulit uyagakhiuqvit atuqpakhimani. Tahapkuat nunat naunaiyaqtauyut takuyangi qanuqtut haviit (haviuyaqtut) ingutaqtitauyut hivuani uyagakhiurniqmin huliniit qangulat atuqhugu avatigiyauyuq. Tapkuat havanguyuq katutyiqatigit—tapkuat North Slave Métis Alliance-kut, tapkuat Yellowknives Dene First Nation-kut, tapkuat Tłįchǫ Naunaiyaivik Ilihaqviklu Havakvia, tamnalu Hadlari Qauyimayiuyut Nanminilgit—havagiyai Pitquhit Ilihimani tamnalu Inuit Qaujimajatuqangit naunaiyautit. Tuhagakhat tapkunanga naunaiyautit atuqtauniat piqatigiktitlugit tapkununga tuhagakhat katitaunit tapkunanga qablunaanit naunaiyaiyit pitquhit. Una piqagutauniaq nakuutqiyamik kangiqhimani tapkuat nuktigautit qanugitnitlu haviit (haviuyaqtut) atuqhugit ahianguqpalianiani hila.

Ahianguqpalianginnaqni uunakpalialiqnialu: Nainaqhimayuq tamna North Slave Métis Katyutyiqatigit titigaqtai ilitquhit ilihimani hilamun avatiliqutitlu ahianguqnit

J. Galloway, R.T. Patterson, North Slave Métis Alliance community members, S. Shiga, P. Evans, D. King, tamnalu B. Keats

Tapkuat Nunaliginiq Naunaiyainiq Kanata tapkuatlu Carleton University-nga hivuliqtat tamna havanguyuq tapkuat havagininut hila tapkuatlu nunami-atuqnit ahianguqni nuktigautini qanugitnilu haviit (haviuyaqtut) tahamani nunami piqaqpiaqnini pilaqnit halumaigutaunitlu ukiurtaqtuani Kanata. Tapkuat North Slave Métis Alliance-kut (NSMA) ikayuqhiutiyut uuminga ikayuqtigikniq havanguyuq atuqhugit pitquhit ilihimani naunaiyaut. Tamna naunaiyaut unniqtuttiaqtai Métis pitquhit ilihimanit tapkununga aalatqit hilamun avatiliqutitlu qanugitnit tahamani Nunatsiaqmi. Tuhagakhat pitaqtauyut apiqhutauyunit havagiyauni tapkununga North Slave Métis Alliance-kut (NSMA) ilauyut. Pitaqtauyutlu hivulliqnit tuklianitlu titiqat tapkuat tugangayut tapkununga Métis atuqtauhimayut atuqhimanit.

Pitquhit ilihimani tahaphuma hilap ahianguqnia piqaqtitauyut tapkunanga North Slave Métis Alliance-kut (NSMA) ilauyut tungatilgit atuqninut ilihimanit atuqhimani hilap avatiliqutitlu qanugitnit. Una ilalik taihimayut pitquhit tugangayut tahapkununga qanugitnit. Ilaqaqmiyuttauq tautuknit qauyihaqnilu qangahaq nutaunit ahianut atuqhimaniqnit atuqpaknit. Una pitquhit ilihimania atugahuaquyat tapkuat ilaliutininut aalatqit hilagiyai avatiliqutitlu qanugitnit nigiuknaqnit ukiumin ukiumun, hilap ahianguqnia pingugutauyuq tamaitnut uunnakpalianiq. Una aktuanilik ukiup ilaanut, kinipanigiyainut, imaugaqninut, hikuplu nakuunianut. Piplugu, tamna aaniaqtailini, pitquhi, hiamaumanilu iqaluit angutikhatlu aktuayaukmiyuttauq. Tapkuat qanugitnit tapkuat North Slave Métis Alliance-kut (NSMA) naunaiyaut ilagiktitniagai tapkununga qablunaat naunaiyaiyit ilihimaninut. Tapkuat qanugitnit katitauniat ilihimaniqnut hilap avatiliqutitlu ahianguqninut tapkuat ilautitlugit inungnut pityutai atuqhimanit. Una pityuhiq niugiuknartuq piqagutauni tautuknit qangiqtunut hilap qanugitnit naunaiqtaulaittut pityuhiqnit qinikaphuktut uumatyutinit titiqnitlu nunavaluknit nautiat angutikhatlu.

Unniqtuta tapkuat eNuk avatiliqutit aaniaqtailiniqlu munagininut haavgutit

A. Kipp, A. Cunsolo, D. Gillis, A. Sawatzky, O. Cook, N. Durish, I. Shiwak, C. Flowers, The Rigolet Community Government, M. Wood, tamnalu S.L. Harper

Ukiurtaqtuani Kanata, hilap ahianguqnit pityutauyut angiyumik aktuanit tapkuat aaniaqtailinit inungnut avatigiyauyumutlu. Munagiyauni tahapkuataktuanit amihuni akhurnaqtut, kihimik atuqpiaqtut tuhaumaninut atuttiaqtumik atulilaqnit. Tamna eNuk havaguta piyuq Inuit-hivuligutainut, ilaliutyaqni avatiliqutit aaniaqtailiniqlu munagiyauni havagutit talvani Rigolet, Nunatsiavut, Labrador. Tamna pinahuaqnia uuma havagutit tamna katitiqni tamatkiumayut tuhagakhat ikayurtuqninut nunaliuyut, kavamauyut, maligaliuqtitlu kiugiagangata avatiliqutit aaniaqtailiniqlu naunaipkutai hilap ahianguqnianut. Tamna atuqpiaqtuq ilagiya taphuma havagutit tamna eNuk atuguta, tamna nuktilaq-hivayaut atuguta. Tamna atuguta hanalgut tahapkununga nunaliuyuni ilauyut titiqninik atuqatigiknilu tautugaqtik tugangayut hilap ahianguqninut huli nunaligiyamingni nunamitlutiklu.

Tamna tuhagakhaq katitiqtauyuq atuqhugu atuguta titigaqniagai tapkuat aktuanit ahianguqnianut hila tapkuatlu Inuit inuuhit, aaniaqtailini, inuuhigiknitlu. Una tuhagakhaq ikayuqniaq tuhaumatitni huliniit. Naunaipkutagiplugu, atuqtiuyuq titilaqta atuqatigiknialu qanugitniq ukiup ilaanut allangatyutauniq hatnia tagiup hikua uvaluniit nakungitnia aulagiaq qanugitnia. Una tuhagakhaq ikayulaqtai nunaliuyuni ilauyut ihumaliuqni parnaiyaqtitlugit aulagutikhamingnik aulaggiangit, ilagiaqni hivuganaitniqtik. Hivituyumun piplugu, tamna havagut ikayuqniaq huniumaitninut ilitquhit avatiliqutit aaniaqtailinilu tuhagakhat tahamunga Rigolet. Titiqniaqtai hunniqtailinilu pinnagiyait Inuit Ilihimanit tapkuatikayuqniat tuhaumattiaqtumik ihumaliuqnit, maligait, havagutauyutlu. Ilaliutiplugit, tamna eNuk havaguta ikayuqniaqtai atulilaqnit hilap ahianguqninut tahamani nunaliit avikhimaniani avataanutlu, piplugit huliniit tunngatilgit Inuit pinagiyainik, ilihimanit, naunaiyaiyitlu.

Halumayuq Pitquhiliqutit Atutqikhalatlu Piqaqnit Tikinagittuni Nunaliuyuni

Atutqikhalat Ikumatyutit Nunauyaq mikkatatlu maniqami uuktugaqnit Ukiurtaqtumi

Y. Poissant, A. Côté, N. Goswamy, R. Cooke, tamanlu M. Wallace

Mikhigiaqni tapkuat atuqni uqhuqyuaq ikumaliugutiliugutaunit tikinagittuni ukiurtaqtumi nunaliuyuni angiyumik ihumaalutauyuq tapkununga Kanatamiuni Kavamatkutnut. Mikhigialaqtai akitunit, ikayuqnia avatigiyauyuq, nakuuhivalliqnilu inuuhit ukiurtaqtumi. Angiyumik pinahuaqni piyauvaktut ilaliutyaqninik atutqikhalat pitquhiliqutit tamnatut anugi, hiainiqmin nunavaluknitlu himautaunit uqhuqyuat hanayauvaknit. Kihimik, huli piyalgit nakuutqiyamik kangiqhimani qanuqtut halumayuq ikumatyut atuttialaqnia pitquhiqnut tikinnagittuni nunaliuyuni atuqni ikumatyutit. Nakutqiyamik kangiqhimaniq ikumatyutit atuqninik piqagutaukmiyuq ahiinik ihuaqutauyunik. Ikayulat naunaiqninik pityuhit atuqluaqtailini ikumatyutit atuqhugit nunguttailinit. Ikayulaqmiyuttauq naunaiqni ahii ahiangqnit ikumatyutit atuqninut, tapkuatut atuligutai aulataunit aturniqhauninutlu atuligutai nuktigaqnit.

POLAR-kut ikayuqtai CanmetENERGY-kut pinahuaqni kangiqhimayangi qanuqtut atutqikhalat ikumatyutit anginiqhamik ilaulaqni nunalikni alguyiqutinut qulliliqutit akutyutauni tikinnagittuni nunaliuyuni. POLAR-kut Ahiagugutit Atutqikhalatlu havaqatigit ikayuqtugai tahapkuat pinahuaqnit talvani Ikaluktutiak, Nunavut. POLAR-kut piqaqtitai nunaliuyuningaqtut ikayugutit maniqami uuktugaqnit atutqikhalat ikumatyutit taulagutinnuangit atuqtaunilu aulatyutai atugakhaliat. Tatya ilaliutyagauyut munagiyaunilu ayuittut kititiyutit. POLAR-kut talvanga ikayuqniat hutqikninut tapkuat akitunit ihuaqutauyutlu aalatqinut pitquhiliqutit tahapkununga atugakhaliat talvani Ikaluktutiakmi.

Pitaqni ihuaqutit atuqhugit halumaittut imaqtait halumartiqni atutqikhaqnilu ukiurtaqtumi igluqpakni nunaliuyunilu

N.A. Poirier tamnalu R. Pristavita

Halumaittuq imaq tamna iqakuq imaq huliniqnit tapkuatut uvinikmik sauvarniq, uarniq, uvaluniit aanigarnik. Halumaiqpalangitqiyaq tapkunanga qiqnagiktuq imaq, tapkuat iqakut imait anaqviknit, kuqviit, niqhiuqvit uaqhivit, ingilgutitlu uaqhiviit. Amihuni nunaliit avikhimanini hilaqyuaqmi tapkuat imaqmik amigakhaqtut, inuit atutqikhaqpagai halumaittut imait tahapkununga anagiaqtuqvit kuvigautai, niqiliuqgat imartiqnit, halumaqtigutitlu. Atuqtauvaktut aalatqini hupluliqutit igluqpaitlu titigaqutai atuqpuagiangi tapkuat hivuganaitnit tahapkuat atuqni halumartiqhimayut halumaittut imait aalatqinut piplugit.

Nunavut amigakhangittuq imaqmik, kihimik akituqpiartuq. Imiqtarniq akhaluutikkut ilikkuqtunut angilganut nanminilgitlu akituqpiartuq. Piplugu, Nunavut atuqtai mikitqiyamik atuni inungmun tahapkunangaunganit ahiini ilagiyaini Kanata. Una havanguyuq naunaitai tapkuat atulaqnit halumaqhautit atutqikhaqnilu halumaittut imait tahamani Ukiurtaqtuq nunaliuyuni. Tamna takukhaupkaqnia nutaq halumaittut imait halumaqtiguta hanatyut hanatyuhiliugaq Ukiurtaqtumun pigiartuq talvani Mai 2018 talvani Pingahuyuqtut iglugiyauyut talvani Kanatamiuni Quttiktuq Ukiuqtartuq Naunaiyaivik talvani Ikaluktutiak. Nunavut Ukiuqtartuq Hilattuqhaivik ilihaqtut piqatuniat nunaliuyuni nunaliuyunut nanminilgitlu nanminiqaqtut tuhaqni ihumagiyauni halumaittut imait hlumatiguytai atutqikhaqni. Hannaiyaqni uuminga takukhautitni, tamna Montréal hilatuqhaivit uuktugaqni tapkuat halumaqhaivit havagutit siksinut tatqiqhiutinut. A usedtuqtauyut halumarhaqni sauvaqvit aanuganutlu uaqhivit imait talvanga ulapqivikyuaqmin. Tapkuat havagutit havagiyaunit naahuginit pilaqnilu pitaqnit tamaita piyaqaqnit attaqtuyumin atuliqtitni atuqtauvaktut halumaittut imait.

Page details

Date modified: