Ukiuqtaqtumi Qauyihimanuarviat: Aqhaliat Kangiqhipkaidjutit - Atautimiitut 3-mi

Uqautauyut

• Kumaruit: Qiqumaniqmi uumayunik avatiniklu ayuqhautinik qauyihaiyut Ukiuqtaqtumi kumaruqnik Entomobrya comparata
  
• STEM qauhitiit inulraminnut ilihaiyinullu talvani Beaufort Delta aviktuqhimaniani Nunattiami
• Ukiuqtaqtumi Nunainnaqmi Takunnaittunik Qauyihaiyut Havaaghait
• Atuqhugit DNA-nut naunaitkutat katitiriamik paqittiyaamiklu aulaviit aallatqiingniillu imariktumiutat haunilgit Kanatami ukiuqtaqtuanit
• Atuqhugit DNA-nik naunaitkutauhit ilitturijaamik qajangnaqtunik aqajat naujut tariumiutat mikkannuami Ukiuqtaqtumi
• Makpiraaliuqtut maliktaghanik Katitiqhimayunik Kiilliniqmit Atungauyat
• Qiqumanirnik amiqhijut Iqaluktuuttiami
• Umiika-3 uqhuqaqtut ilauruhiit unalu havigaliqaqtutut ilauruhiq iluani niqit kihakhimajutut uvani Iqaluktuuttiaq Tahia
• Ukiuqtaqtumi BIOSCAN (ARCBIO): Nunauyaliuqhugit uumayut atuqhutik DNA-mik naunaitkuhiqhugillu Nunavunmi Qitiqmiuni Aviktuqhimayumi hanaplutiklu tunngavighamik nunallaarmiut-aulapkaqtitianik uumayunik munaqtighanik
• Hiku, nuna imarlu: Qauhittiaqhugit ukiuqtaqtumi atatayut talvuuna Qiqumayutuqanit Nuna Nuivalliayuq, Qiqumayutuqait Hikuit, Taryum-Nalaanilu Katimaviat
• Nunallaarnit nauvalliayunik nauttianik-naupkaiyullu havaqatigiighutik talvani hitamauyunit Ukiuqtaqtumi uumayut nayugainit Iqaluktuuttiaq, Kiilliniqmi, Nunavut
• Nunallaami Parnaijautit Hivunikhamut: Aula Katimadjutaat ilihaqtut puqtutilaani 10‑mit 12-mut Kiilinik Angajukhiit Iliharvianit, Iqaluktuuttiaq, Nunavut
• Ukiuqtaqtumi tamaat havauhiit ilittuqhariamik aviktuqhimayuni ihariagiyanik nutaanik qauhimayatuqanik ukiuqtaqtumi Ukiuqtaqtuanilu Kanata
• Qitiqmiuni qalvingnik munaqhiyut: ihuilutaunngittunik nunallaarmiunillu-aulapkaqtitauyut havaaghaq
• Niqighat nauviit Iqaluktuuttiaqmi, Nunavunmi: Qauyihalraaqviat avuhiutihimayumut silicon-mik hunaqutaillu
• Ukiuqtaqtumi Hinaanit Uumayunik Munaqtiuyut Parnaiyautait: Tunngavighaq hanaqatigiigiamik qauyihautighanik aallannguqtaqtunik Ukiuqtaqtumi hinaanit uumayunik
• Nunaqyuami Hilaliqiyit Havaangit
• Qaujimajaujut hangunia unalu nunallaanit tuhaaviudjuhiit uvani Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat Ilinniarvik, Iqaluktuuttiaq, Nunavut.

Kumaruit: Qiqumaniqmi uumayunik avatiniklu ayuqhautinik qauyihaiyut Ukiuqtaqtumi kumaruqnik Entomobrya comparata

Titiraqtit

1. C.R. Beet, Ilihaqvik Ayuqnaqtunik Qauyihaiyunik, Ilihaqpaalliqviat Walkato-mi, Hamilton, New Zealand
2. M.E. Duell, Havakviat Uumayuliqiyit, Ilihaqpaalliqviat Western Ontario-mi, London, Ontario, Kanatami
3. I.D. Hogg, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata
4. B.J. Sinclair, Havakviat Uumayuliqiyit, Ilihaqpaalliqviat Western Ontario-mi, London, Ontario, Kanatami, bsincla7@uwo.ca

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Beet, C.R., Duell, M.E., Hogg, I.D. unalu Sinclair, B.J. 2020. Itigagiaqtut kumanuit: Uunaqnigani uumayunuit avatauyumilu ihuilujutauyut Ukiuqtaqtumi kumanuit Tuatunuit kumanuit. Ukiuqtaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiitut 3-mi, Ukiuqtaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 5-mit 7-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.01.iku

Titiraqvigiyauyuq

Niklamania immap Ukiuqtaqtumi nunainnaqmi aallannguqpalliayut qilamiuqhutik hila aallannguqpalliagami. Nuna nunam ahiagut nunauyuq – amihunik mikiyunik anngutighalik iharianaqtut nunam qanurininganianut uumayunullu. Ilauyut hapkununnga taapkua kumaruit (Collembola). Qaffinnuanik cm-mik takiyaaqtut, takunnatqiyauyut anngutighat nunainnaqmi, kihimi naluyugut qanuq inuuvagiaghaita Ukiuqtaqtumi avatiinit.

Ihivriuliqtaqqut hapkua ihumaliuqhugit qanuq kumaruit Iqaluktuuttiaqmit (Entomobrya comparata, takulugu Piksaut 1) inuuraaqpagiaghait uunaqtumi/niklamayumi imaitpiaqtumiklu July-mi. Ilitturihimayugut taimaa hapkua qiqittailivaktut auyami. Talvuuna niklammaaqmi uumalaaqtut qiqiyuitkumi, taimaalu qiqittailiyaamik ayuittut. Qauyihaqhimayaqqut niklammaaq qiqiviat (taimaatut, niklamania qiqitkaangat, takulugu Piksaut 2), ilitturihimaplutalu taimaa niklamaniq -12.9 °C. Qauyihaqhimaplugu “qayangnaqtut niklamanighat” (taimaatut, uunaqniqhaq uutiqtailiviat), taimaalu ilitturiplutik uunaqnilik taimaa 38.3 °C-mik. Paniumaqpiaqtumi, E. comparata uumalaaqtuq avatqullugu 13.5 ikaaqniit. Atauttikkut, ilittuqhitiyuq taimaa Entomobrya comparata uumalaaqtuq auyami uunaqniqmi Iqaluktuuttiaqmi. Kihimi, niklammaaqmiittaamik uumalaittut Ukiuqtaqtumi ukiumi.

Ihivriuliqtugullu takunnaittunik uumayunik ilauyut avatinut ihuilutinut talvani Entomobrya comparata. Taimailiuriamik, E. comparata amirnaqmiitkaqtavut, kihimi qayangnaittumi, niklamayumi, uunaqtumi, imailliuqtumiklu, tutquumaplugit qauyihaqhimayut taimaa ihumaliurutigiyaamik kitut ilauyut hunut ihuilutinut. Tajja, amuhihimayugut RNA-mik – pitquhiuyuq hunaqutik DNA-mit – qauyihaqtaghaptingnit, aullaqtitauniaqtut Genome Quebec-mut qauyihaqtauyughat. Talvanngat katitiqniaqtaqqut naunaitkutat atauttimut titiqqamut (taimaatut, titiraliuqlugit tamangnik hunaqutik ilauyut anngutighamit), qauyihaqlugit aallatqiingniit ihumaliurutigiyaamik kitut pitquhiit aklivaalliutauyut ikighivaalliutauyulluuniit ilittuqhitiinik (naqillugu “angmaqtuqmut” “qaminngayumulluuniit) tamangnut avatinut ihuilutinut.

Malruuyuk inilluarumayaqqut qauyihaqtaptingnit. Hivuanit, havakviat nayugaallu CHARS‑kut naammagiyauqpiaqtuq qauyihariamik qanurininganiit kumaruit ukiumi, taimaa ilihimattiariamik qanuq niklammaaqmik uumavaktut, nuipkaipluni nutaanik pitquhirnik uumayaamik. Tuklianit, atuinnarialgit taapkua aallatqiiktut ilittuqhitiuyut aallatqiingnut ihuilutinik avatinit, atuqhugillu naunaitkutatut munaqhiyaamik qanurininganiinik kumaruit, nunalu nayugarivagaat, aallannguqpalliayumi avatinit.

Amihuuyut nunallaarmiut Ukiuqtaqtumi ilihimanngittunaqhiyait aallatqiiktut mikiyut nunamiutat anngutighat kumaruqtut itigaita ataaniittunik. Havaqatauyuq Clare Beet ilittuqhitiliqtuq ihumaaluutinik hapkuninnga taimaa nutaqqanik Iqaluktuuttiaqmiutanik “kumaruqhiuqtitpagait” ilaupluni pulaaqvianut Auyami 2019-mi, unipkaaqtitauplunilu naalautikkut.

STEM qauhitiit inulraminnut ilihaiyinullu talvani Beaufort Delta aviktuqhimaniani Nunattiami

Titiraqti

1. A. Trimble, Aurora Qauyihaiyit Havakviat, Aurora Ilihaqpaalliqviat, Inuvik, Kanatami, atrimble@auroracollege.nt.ca

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Trimble, A. 2020-mi. STEM-guyuq uqaqatigiyaagani inulramiit ilihaiyulu Ualaniqmiuni Ukiuktaqtumi Nunatiami. Ukiuqtaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiitut 3-mi, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiknigini 8-mit 11-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.02.iku

Titiraqvigiyauyuq

Ikayuqtauplutik talvanngat Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), taapkua Aurora Qauyihaiyit Havakviat (ARI) Ualiniqhianit Ukiuqtaqtumi Qauyihaiyit Havakviat ilihimayaghaanik inulrammiit ayuiqhaqvighaqhugit, ilihaiyit ayuiqhaqpaalliqvianik katimavighainik ikayuutighainiklu ilihaiyit, nunallaarnilu hulilukaaqtaghanik ihuaqhaitjutighaq ayuqnaqtunik qauyihaiyut uqauhiinik ihumagittiarahuaqlugit naahurittiarahuaqlugillu ayuqnaqtunik qauyihaiyut.

Ilihaqvighait inulrammiit ayuiqhayaamik ayuqnaqtunik qauyihainiqmik ikittuvaktut Nunattiami (NWT), ingattauyuq inuilrumiitunit nunallaarnit. Talvuuna, ihumalluaqtut STEM-mik, (Ayuqnaqtunik qauyihaiyut, Alruyaqtuqtut, Hananiq, Kititiniqlu) ilihaqtaghat havaaghallu Ukiuqtaqtumi ikitqiyauniaqtut ahinit inulramminit ahinit Kanatami. Ilihaqpaalliquplugit inulrammiit ilauquplugillu ayuqnaqtunik qauyihaiyunut, ilitturihimavaalliriamiklu STEMmik havaaghanik, aghuuqhautauyuq amihunut Ukiuqtaqtumiunut inulramminik ilihaqpaalliquplutik utiqlutiklu aviktuqhimayumut havaaghat havaariyaamik Kanatam Ukiuqtaqtuanit.

Quanaqqut katimaqatigiiktut havaqatigiiktut taapkua ARI, Uqarluta Ayuqnaqtunik Qauyihaiyunik (Let’s Talk Science), taapkualu Beaufort Delta Ilihaqtuliqiyit Katimayiit, ikayuqtauplutiklu taapkuninnga Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), ARI-kut Parnaiyighaanik havaktighaniktut Inuvingmi 2016-mi. Havaaghakkut hapkua ikayurumayait ilihaiyit ilihaqtullu atuqhimmaaqhugit ARI havauhilluangit ilittuqhitiniqmut havaanginnik. Kivgaqti Parnaiyi havakvigivagaat Beaufort Delta aviktuqhimania, ilauplutik 8-nguyut nunallaat 9-nguyullu ilihaqviit, haniani inugiaghuni 6,500-nik inungnik 1,500-niklu ilihaqtunik. Havakviqaqluaqhutik Ukiuqtaqtumi, ARI-kut kivgaqtiit havaqatigiit hakugiktumik ilagiittiaqtut nunallaarmiullu katimaqatigiit ilhaqviillu ikayuqpagait ilihaqtittivaghutiklu atataplutik taapkununnga Ukiuqtaqtumiunik inulramminik ilihaiyiniku amihuiqtuqhutik ukiumi ilihaqvianit.

ARI-kut STEM-mut havauhiit aturianaqtuq, ihuaqutauyuq Ukiuqtaqtumiut ihuilutainut ilihaqtainullu, ihumagiplugit ihariagiyaita ilihaiyit nunallaarnilu inulramminut ilihaqtitaghat. Ihumagittiaqhugu katitpalliavagait aviktuqhimayumi/qauhimayatuqait uqauhiillu STEM-mut ilihaqtitaghanut nunainnaqmilu-ilihaqvighanik, taimaa qauhittiarnaqtumik ilihaiyaamik. ARI atatapkaivaktuqlu STEM‑nut ayuittunik pulaaqtuniklu qauyihaiyunik inulramminut nunallaarmiunullu hulilukaaqatigiighutik ayuiqhaiplutiklu taimaalu ayuqnaittukkut uqauhikkut qauyihaiyut unipkaangit.

Taamna ARI kivgaqtit ilihaqvighaat amirnaqtuq havaktighaliuriamik Ukiuqtaqtumi ilihaiyighanik inulramminiklu STEM-kut havaaghainit. Ilihaqtitaghat hapkua aghuuqtauvalliayut. Talvuuna, ARI-kut STEM-nut kivgaqtit ilihaqvighaat ilaaqtuqhimayuq iliqahiutiyaamik taapkua South Slave Qauyihaiyit Havakviat, talvani aajjikkutaq nunallaarnik-ihumalluaqtut kiutjutillu atuqtauvianit. Qakugu, ARI aklivaallirumayaat STEM-nut kivgaqtit ilihaqtaghaat talvunga Yellowknife-mut inulrammiit ilihaiyillu tuhaqtittiyaamik North Slave-mi, Sahtu-mi, Deh Chomilu aviktuqhimaniinit.

Naunaitkutaq 1 ARI Kivgaqtit naunaitkutait Beaufort Delta aviktuqhimanianit.

Ilauyunut naunaitkutat ilittuqhitiuyut naallugit ilauhimayunik qaffinit hulilukaaqviinit, naatjuhiunngittuq ilikkuuqtunik inungnik. Kivgaqtiuyuq Parnaiyi havaktighaq aullaqtitauhimayuq 2016-mi ikayuriamik ilihaqtut ilihaiyillu Beaufort Delta avitkuqhimanianit, aulahimmaaqhugu ARI-kut havauhilluangit ilittuqhitiniqmut havaanginnik. Ilihaqtitaigut hapkunuuna atatapkaiyumayut Ukiuqtaqtumiunik nunallaarmiunik amihuiqtuqlutik ukiumi humikiaq.

Ukiuqtaqtumi Nunainnaqmi Takunnaittunik Qauyihaiyut Havaaghait

Titiraqtit

1. E.M. Bottos, Thompson Rivers Ilihaqpaalliqviat, Kamloops, British Columbia, Kanatami, ebottos@tru.ca
2. D.A. Cowan, Havakviat Takunnaittunik Uumayuniku Qauyihaiyut, Ilihaqpaalliqviat Pretoria, Pretoria, South Africa
3. I.D. Hogg, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata
4. S. Coulombe, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata
5. B. Vandenbrink, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Bottos, E.M., Cowan, D.A., Hogg, I.D., Coulombe, S. unalu Vandenbrink, B. 2020. Ukiuktaqtumi maniqami uumayunuit havaariyauyumi. Ukiuqtaqtumi Qauyimayauyunik: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuqtaqtumi Qauyimayauyunik Kanatami, makpiqnigini 12-mit 14-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.03.iku

Titiraqvigiyauyuq

Qauyihaiyit talvanngat Thomson Rivers Ilihaqpaalliqvianit British Columbia-mi taamnalu Ilihaqpaalliqviat Pretoriami South Africa havaqatigiiktut havaqataillu talvani Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakvianit (CHARS) ihivriuriamik ukiuqtaqtumi kiutjutait nunainnaqmi nunamiutat takunnaittut – tamangnik kumaruit nunainnaqmi nunami. Qauyihaiyut katitiqhimayunik atuqniaqhimayut hunaqutinik qauyihaiyaamik, taapkualu “Next Generation” DNA-mik qauyihaiyut, ilihariamik aallannguutit nunallaarnit hanauhianut aulatjuhillu nunainnaqmiut takunnaittut kumaruit ukiuq tamatkiumayuq atuqtumi. Naunaitkutat katitiqhimayut ikayuutauniaqtut ilihimattiariamik qanuq nunainnaqmi takunnaittut kumaruit aallannguqpalliayut uqquuhivalliayumi.

Takunnaittut kumaruit annirnaqtut nunainnaqmi nunami niqighaniktittiplugit-utiqtaqtunik, hilamiutanik paunik nitrogen-miklu, aviktuiyullu angiyut hunaqutik ukiuqtaqtumi nauyunit, amihunillu. Ilihimattiaqhugit hapkua ikayuutit aallannguqpangniat qakugunnguqqat, ihumagiplugu kiutjutit hila aallannguqpalliayumi, ilihimayaghanut aghuurnaqtuq hivunighaanik nunainnaq – pauvaluit katiqhuqviat aniguqvialu, nautjutighat nunam qaanganai, tunngaviupluni anngutighanut inungnullu.

Una havaaghaq aullaqtitauhimayuq August 2019-mi aulavangniaqtuq August 2021-mut. Hinaani nuna tununnganiualiniqhianit Iqaluktuuttiaqmit tikkuaqtauhimayuq, talvanngat qauyihaqtaghanik nunamik katitirivaktut. Nunamik qiqumayutuqaniklu katitirivaktut ingilrutilingmik ikuutaqtuqhutik halumayuniklu hanalrutiqaqhutik katitiqhimayunullu puughat. Parnaiyaqhimayut qauyihaiyaamik talvani atauttimi nunami tatqiqhiutit tamaat ukiuraaluk, nuna qiqumanngitkumi aputaitkumilu. Qauyihaihimmaaqtut nunam niklamanianik kinipaumanianiklu talvani qauyihaqvianit ukiuraaluk. Qauyihaqtaghat tutquumahimayut CHARS-kut qiqumaviinit ihivriuqtauyughat nungutpat August 2021.

Havauhilluaq hanaqiyunit amurainiaqtut ilittuqhaqlugit DNA-ngit qauyihaqhimayut. Qauyihaqtaaqhimayut katitiqhimayut angiyunik naunaitkutaliurutauniat ilihaqtaulaaqtut ilihimattiariamik anginiit halumailruit, uquit hangutaqtullu aanniarutit, qanuqlu atuqtaugaangat kiuhivagiaghait ukiuqtaqtumi aallannguqtaqtumi niklamanianik imaqariaghaaniklu.

Ilitturihimaliqtat hapkunannga havaaghanit ikayuutauniaqtut nunallaarmiunut naahuriyunik aallannguqtaqtunik nunainnaqmi uumayunut hilamit uqquuhivalliayumi, qauyihailugillu qanuq hapkua aallannguutauyut ikpingnautauniaqtut hivunighami atuqpauhiqnik nunainnaqmik. Qauyihaiyughat parnaiyaqtauyuq nunallaarmiunit, ilauplutik CHARS-kut Ayuqnaqtunik Qauyihaiyut Kivgaqtiitut auyamilu ilihaqtunik.

Atuqhugit DNA-nut naunaitkutat katitiriamik paqittiyaamiklu aulaviit aallatqiingniillu imariktumiutat haunilgit Kanatami ukiuqtaqtuanit

Titiraqtit

1. D. Nowosad, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Guelph, Ontario, Kanatami; Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata, dnowosad@uoguelp.ca
2. I.D. Hogg, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata
3. A. Borisenko, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Guelph, Ontario, Kanatami
4. S. Adamowicz, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Guelph, Ontario, Kanatami

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Nowosad, D., Hogg, I. unalu Adamowicz, S. 2020. Atuqniginik DNA-nik nalunairutinik hunauniginik aalaguqpalianiginiklu humiiniginik aalatqiikniginiklu immariktuni kumarunuit Kanatamiut Ukiuktaqtuani. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 15-mit 17-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.04.iku

Titiraqvigiyauyuq

Imariktumiutat uumayut Kanatami ukiuqtaqtuanit Qikiqtautainit qiqumahuiqvianillu katiqhuqtut ingilraaqnitait ihumagiyaullualiqtut qauyihaiyinit. Kihimi, havaanguyut hapkua hivulliqnitauyut ilittuqhititinnatik qauyihainiqmik, taapkuatut DNA-nik naunaitkuhiqtuiyut, nalaumayumik ilittuqhariamik uumayut. Talvuuna, ayuqhautilgit ilihimattiariamik aulaviit aallatqiingniillu amihuuyut taryumiutat uumayut. Nunallaarmiut ihumagiplugit, ikittunik naunaitkutalgit nayugainut uumayut kiutjutainullu uumayunut, taapkuatut avugiingniit imautit, ukiuqtaqtumi aallannguqtaqtut, hivituyumilu hilamut aallannguutinut.

Qauyihaiyut atuqniaqhimayut DNA-nut naunaiqhitinik nunallaarnit naunaitkutaqariamik imariktumiutanut kingungnut iqalugaqnullu haniani Iqaluktuuttiaq ilaupluni qauyihaiyunut Ukiuqtaqtumit BIOSCAN-kut (ARCBIO) havakviinit. Auyami 2018-mi 2019-milu, imalgit tahirat aktikkutariinngittut qauyihaqtauhimayut Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat (CHARS)‑kut havakviat haniani, Kiilliniqmi, Nunavunmi, Atuqhutik D-nik “kuvyannuanik” uniarutiqaqhutiklu (Piksaut 1). 2019-mi, naallugit 75-nguyut katitiqhimayut qauyihaqtaghat, ilittuqhitiuplut amigaittunik aallatqiingnik uumayunik – kumaruqnik uviluqniklu (Piksaut 2). DNA-nik naunaitkuhiqtuiyut qauyihaiyut tajja, avatquttugit 2000-nguyut ilayauniat talvunga Barcode of Life Data System (Naunaitkutauyut Inuuhiqnut Tutquumavik, BOLD) havauhiinut tutqumavingnut 2019-mi havakviinit kihiinnaq. Aallatqiingniit ihumagiplugit naunaitkutallu ahinit Ukiuqtaqtumit Napaaqtulingmilu Ukiuqtaqtumi naunaitkutauniaqtut aajjikkutavyainut atatayunik Kiilliniqmi ahinilu aviktuqhimayuni Ukiuqtaqtumi.

DNA-nik naunaitkuhiqtuqhutik imariktumiutanik uumayunik katitiqhimayut haniani CHARS-kut havakviat, aallannguutit ilitturinnaqniaqtut nayugalingnik paqillugillu nutaat ihuilutauyaullu uumayut. 2020-mi auyami havakvighaanit qauyihainiaqtut uumayunik talvaniittut qauyihaqvianit hunaqutaillu avugiingniillu qauyihaqtauhimayunit imarnit. Taimaa qauyihaiyaamik kitut avatinut ihuilutauyut uumayunut nayugainullu imaqmiutat iqaluit ihumagiplugit ingilraaqnitat qiqumayutuqat aulahimmaaqtullu avatinut aallannguutauyut.

Qauyihaiyut hapkua aghuurnaqtut nunallaarmiunut hulilukaaqpalliagamik taimaa agyaqtaqhutik umiakkut, pulaaqtaqtut ahinillu hannaviuyunit. Ilitturivaallirupta kitut uumayut ittaaghait, kumaruit hivulliuvaktut niqighautinit iqalukpiit niqigharivaktait. Iqalukpik annirnaqtuq niqighaq nunallaarmiunut Iqaluktuuttiaqmi - niqighautilluaq annirnaqhunilu nunallaarmiunut ilitquhituqtunut. Imariktumiutat kumaruit ilihimayauyullu aghuurnaqtutut avatinut ilittuqhitiuyut. Naunaitkutaittumik uumayunut hapkunani aviktuqhimayumi, ayurnaqniaqtuq kiutjutinut hivunighami. Hila aallannguqpalliayui nutaat kumaruit nuivalliavaktut, kikturiat, ihuilutauyullu uumayut katitiriamik qikiqtami – naunaitkutaittumik, ayuqnaqniaqtuq munariyaamik uumayunut aallannguqtaqtut.

Atuqhugit DNA-nik naunaitkutauhit ilitturijaamik qajangnaqtunik aqajat naujut tariumiutat mikkannuami Ukiuqtaqtumi

Titiraqtiik

1. R.E. Collins, Havagviat Nunarjuamik Amiqhijut Nalunaijarniq, Iliharvigjuaq Manitoba-mi, Winnipeg-mi, Manitobami, Kanatami,  eric.collins@umanitoba.ca
2. R.M. Lekanoff, Iliharvigjuaq Iqaluliqinikkut Tariumiutaniglu Nalunaijarniq, Iliharvigjuaq Alaskami Fairbanks, Alaskami, United States-mi

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Collins, R.E. unaku Lekanoff, R.M. 2020. Atuqhugit DNA-nik naunaitkutauhit ilitturijaamik qajangnaqtunik aqajat naujut tariumiutat mikkannuami Ukiuqtaqtumi. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 15-mit 17-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.05.iku

Titiraqhimajuq

Tariup imaa tununirmut aulajuq Tarjurjuamit Pacific-mit Bering Strait-kkut talvunga Chukchi Tariurmut, tahamani atuhiuliqhuni imarmut tununirmut hinaagut Alaskap Beaufort Taruanut tahamungalu Kanatamiut Archipelago nganut. Ukiuqtaqtuq uqquuhijuummilirami, aallangajut hamanirmiutaunngittut uumajut aqajat hivuraanit tikitpalliayaa hamna tariup harvaagut, taimaalu nauvangnialirmiblutik Ukiuqtaqtumi. Aqajanilu ilaujut taapkua puisiqaqtulgit iqalungnut, tariurmiutanut, inungnullu, takunnaqhiblutik Qajangnaqtut Aqajaa Paluum (HAB) amigiaqpiaraangamik. Atuqpaktugut DNA-taqhugit naunaitkutauhit naunaiqhijaaptingnik amigairningit humiittaakhaitalu hapkua aqajat pingahuiqtuqhuta nalunaijaigapta Aujami 2017-mi.

Ilittuqhitit

Qaffiujut atauttimiujut ukunannga Qajangnaqtut Algaajut paluum, ilaujut ukua qablunaatut atilgit ukua Cyanobacteria, Dinoflagellates, una Diatoms. Cyanobacteria, takujauqattaqtaujuittut Ukiuqtaqtumi Tariurmi, kihimi takunnaqtut tahiqqani tahirnilu. Taapkualluat aqajat ihumaalugijaujukhat Ukiuqtaqtumiukua Pseudo-nitzschia (diatom) ukuallu dinoflagellates Alexandrium unalu Dinophysis qablunaatut atiqaqtut. Ilangit hapkua aqajat puisiqaqtunik aniaqqapkaittaaqtut tuqutirilutik iqalungnik, taimaattauq nirijaublutik puisiijaqtaublutik ukunannga uvilurnit, katitirivaktut puisinginik inmingnut. Puisiqarniit imaalu ataliqtaaqtut tingmianut qupanuanut (Shearn-Bochsler et al. 2014-mi naunaiqhijuq) imaaluunniit tariumiutat huradjat nirivaktut ivilurnik, ukua aivrit (Lefebvre et al. 2016-mi naunaiqhijuq). Inungnut nirijaugaamik puisilgit huradjat, aannialaqiniaqtut.

DNA-kut naunaitkutautilikkut nakuutqijaujuq uuktuqtaatnaunaiqhaijaami hunagait qajalgit, imaa amigaittut aadjikkiingmata qanittuliurunmut takujaami. Kihianilu, aallangajut aallatqiit DNA-nganni naunaiqtauttaaqtaujut tamaini mikiniqhautainni, ukua attiqtauhimjut uvani kitunut ilaujaakhainnut naunaitkutaatigut imaa amigainingaitigut katitirijaitigut titiraqhimaliqtainni.

Qajangnaqtut Aqajaa Paluum (HAB) Diatom-nguqtiqtut

Imaa nappaangujut ilihimajauliqtut qanurittut ukua Pseudo-nitzschia puisirnaqtulik atilik domoic acid-mik imaa Amnesic-qaqtipagait Uvilulgit Puisiqhugit (Percopo et al. 2016-mi naunaiqhijuq, Tammilehto et al. 2012-mi naunaiqhjuq). Naunaqihijugut pingahunik aallatqiinik ukunannga Pseudo-nitzschia-nik naunaiqhaigapta. Malruuk aallatqiik (Pseudo-nitzschia #518 unalu #849) paqitauhimajut mikkaublutik niglaumajumi imarmi (imaa, niglaumaninga 4 °C). Aallattauq aallatqia (Pseudo-nitzschia #274) amigaitqijaubluni paqitauhimajuq uunnarnirmi imarmi (imaa, uqquuninga 6 °C), imaringnirmi, tununingatqijaani. Imaa uuktuutigilugu, imaittut takujautqijauvaktut Niqiliqivingmi akun’ngani Point Hope unalu Utqiagvik. Taimaali, Pseudo-nitzschia #274 tikinniarunatqijaujuq Kanatamiut imaanganut aallatqiiqijaujunit.

Qajangnaqtut Aqajaa Paluum (HAB) Dinoflagellates-nguqtiqtut

Alexandrium-ngujut puisiliuqtaaqtut atilingmik saxitoxin-mik imailipkaivaktut ilihimajaujuq imaa Paralytic Ivilulgit Puisiqaqtut (Gessner and Middaugh 2015-mi nainaiqhijuq, Natsuike et al. 2013-mi naunaiqhijuq, Natsuike et al. 2017-mi naunaiqhijuq, Vandersea et al. 2017-mi naunaiqhijuq). Naunaiqhiugut 14-ngujunik aallatqiinik Alexandrium-nik naunaiqhaigapta, kihimi malruinnaak ilitturijautqijaujuk. Alexandrium #17 amigaitqijaujuq mikkalakannuani imarmiutani naunaiqhaigapta. Naunaiqtaujuq qanuriliqaangujuni Chukchi Tarjuani, naunaiqhijautiqjaujuq Niqiliqivingmi. Mikitqijaujuq (Alexandrium #99) ilitturijaujuq uunaqtijami imarmi, imariktumi, hinaani aadjikkutavjaa uuma Pseudo-nitzschia #274. Ilitturijaudjuhiani qanuraaluninga Chukchi Tarjuani, tamarmik ukuak aallatqiik aqajak tikinniarunaqtuk Kanatamiut imanganut.

Dinophysis aallatqiit puisiliuqtaaqtut atilingnik okadiac acid-nik unalu dinophysistoxin-n’guuq ukuninnga ilihimajauliqtunik Diarrhetic Uviluit Puisirnaktunik. Dinophysis takujaulluanngitaujuq naunaiqhaigamik. Naunaiqhijugut malruunginarnik aallatqiingnik (Dinophysis #1901 unalu #4867) imarmiittut uunatqijaani 4 °C.

Nunallaat ihumagijakhait

Qajangnauhiit niqainnait ihumaalugijaujukhat nunallaani naunaiqhijauviujuni. Ilihimanngittugut huli hapkua aallatqiit naunaiqtauhimaliqtut hamani puisiqtuijaanginariangit, ilaali domoic acid-ngujut unalu saxitoxin paqitauhimaliqtut uvilulingni Bering Strait tarjuani. Hilap aallannguqtiqpalliania aktuumaniaqtuq aallannguqtirutauluni qanurinningit mikkalannuat tariumiujut imaalu qajangnaqunipallialuni allatqiinik huittuugaluat qangannuaq. Hadja titiraqhimajuqaliqtugut DNA-nik naunaitkutautilgit aqajatigut, amirihimaarniaqtavut qanuraalunnguniariakhait humungauniariakhaillu Alaskami Kanatamiut Ukiuqtaqtuanni. Imailiuriaptingni, havaktukhaqhiuqtaaqtugut nunallaanit amiqhijukhanik pijarianahuarutini katitirilutik uuktuqtaujukhanik, kangiqipkailutik ilitturijamingnik imaup nakuunikhaagut huradjat uumajut qanurininginniglu, uqautivaglugillu nuatqatitik kangiqhimattialiriangita qanuriliuritait mikininnuat avatiptingni. Ilaujuqtauq, havaktugut naunaiqhijaaptingni kituliqaak hapkua ukiuqtaqtumi taxa-ngujut puisiqaqtut qanuriningnilu avatingit puisiliuqpaktut, itqurniriangit humi qakugulu hapkua Qajangnaqtut Aqajaa Paluum (HAB) ilitturijauniaqqat Ukiuqtaqtumi.

Ilittuqhitit

Una naunaiqhidjutit maniqautiqaqtuq ukunannga National Oceanographic Partnership Pijariarut ukunuuna Arctic Marine Biodiversity Observing Network (NA14NOS0120158), National Oceanic and Atmospheric Administration (NA15OAR0110208, NA14OAR0110266), ukua North Pacific Research Board (NA17NMF4720289 subaward 1802), unalu National Science Foundation (OPP #1303901). Qajagijaqqut umiap atan’ngujaa, umiarmi havaktut, ukualu nalunaijaijiqativut ukunani umiakkut naunaiqhaijuni: DBO-NCIS (US CGC Healy), ASGARD (R/V Sikuliaq), unalu AMBON (Norseman II).

Qaritaujakkut atugakhat

• Qajangnaqtut Aqajaa Paluum, Ukiuqtaqtuq Tariuq Amiqhivik.
• Uvilulgit Puisirnikkut Atugakhat, Alaskami Havagviat Aanniaqtailinirmut Inuuhiqattiarnirmut.
• Alaskami Tariumi Puisinik Amiqhiniq imaalu Qanuriliurniarut Parnaijautit ukununga Bivalve Uvilulgit (ukuangunngittut Geoducks). Alaskami Havagviat Avatilirinikkut Munaqhijit..
• Sitka Itqiliit Alaskami Avatilirinirmut Naunaiqhaivik.
• Bering Strait-mi: Aivrit unalu Saxitoxin aujauhuiliqtumi/ukiakhami 2017-mi. Alaska Sea Grant.
• Paralytic Uviluit puisiqtuq —Alaska, 1993-mit 2014-mut, Alaskami Epidemiology Tuhaadjutit.
• Mikkaujut Qaujimajaujut Aqajakkut Puisilingnik Qanuriniamat ukunani Angunahuaqpaktuni Ukiuqtaqtumi Imanginni. KNOM, Nome, Alaska.

Pivighauyut

• Gessner B.D., unalu J.P. Middaugh, 1995: Paralytic shellfish poisoning in Alaska: a 20-year retrospective analysis (Paralytic Uviluit puisiqtut Alaskami: 20-ni ukiuni ihumagijaujanik naunaiqhainiq). Am. J. Epidemiol., 141(6):766-770.
• Lefebvre, K.A., et al., 2016: Prevalence of algal toxins in Alaskan marine mammals foraging in a changing arctic and subarctic environment (Qaijimajauliqtunik aqajani puisiit Alaskami traiumiutani uumajuni aallannguqpallianirmi ukiuqtaqtumi qaajurnarnirmi avatini). Harmful Algae, 55, 13-24.
• Natsuike, M., S. Nagai, K. Matsuno, R. Saito, C. Tsukazaki, A. Yamaguchi, unalu I. Imai, 2013: Abundance and distribution of toxic Alexandrium tamarense resting cysts in the sediments of the Chukchi Sea and the eastern Bering Sea (Amigainnia humiittaakhaalu puisiqarniq Alexandrium tamarense natirnami Chukchi Tarjuani hamanilu kivataani Bering Tarjuanit). Harmful Algae, 27, 52‑59. 
• Natsuike, M., K. Matsuno, T. Hirawake, A. Yamaguchi, S. Nishino, unalu I. Imai, 2017: Possible spreading of toxic Alexandrium tamarense blooms on the Chukchi Sea shelf with the inflow of Pacific summer water due to climatic warming (Hiamitirnahuginiagut puisiup Alexandrium tamarense Chukchi Tarjuani malikhugu harvaa Pacific-mit aujami imarmi hila uunnakpallianianit). Harmful Algae, 61, 80‑86.
• Percopo, I., M.V. Ruggiero, S. Balzano, P. Gourvil, N. Lundholm, R. Siano, A. Tammilehto, D. Vaulot, unalu D. Sarno, 2016: Pseudo-nitzschia arctica sp. nov., a new cold-water cryptic Pseudo-nitzschia species within the P. pseudodelicatissima complex (Pseudo-nitzschia arctica sp. nov., una nutaaq iglamanirmi imarmi Pseudo-nitzschia aallatqiijaa uvani P. pseudodelicatissima-mit). J. Phycol., 52(2), 184-199.
• Shearn-Bochsler, V., E. W. Lance, R. Corcoran, J. Piatt, B. Bodenstein, E. Frame, unalu J. Lawonn, 2014: Fatal paralytic shellfish poisoning in Kittlitz's Murrelet (Brachyramphus brevirostris) nestlings, Alaska, USA (Tuqutijaaqtuq paralytic uviluit puisiqtuq Kittlitzi Murrelet-mi (Brachyramphus brevirostris) ublumiujut, Alaska, USA). J. Wildlife Dis., 50(4), 933-937.
• Tammilehto, A., T.G. Nielsen, B. Krock, E.F. Møller, unalu N. Lundholm, 2012: Calanus spp. – Vectors for the biotoxin, domoic acid, in the Arctic marine ecosystem? (Calanus spp. – Humi biotoxilik, domoic acid-lik Ukiuqtaqtumi Tarjuani?) Harmful Algae, 20, 165-174.
• Vandersea, M.W., et al., 2017: qPCR assays for Alexandrium fundyense and A. ostenfeldii (Dinophyceae) identified from Alaskan waters and a review of species-specific Alexandrium molecular assays (qPCR hunaqariakhaita ukua Alexandrium fundyense unalu A. ostenfeldii (Dinophyceae) naunaiqtauhimajut Alaskami imarmi imaalu ihivriuffaarnia uumajut-kituliqaak Alexandrium ujaralianik hunaqariangita). Phycologia, 56(3), 303-320.

Makpiraaliuqtut maliktaghanik Katitiqhimayunik Kiilliniqmit Atungauyat

Titiraqtit

1. E.R. Cox, Makpiraaliuqtut maliktaghanik Katitiqhimayunik Kiilliniqmit Atungauyat, ercox@ualberta.ca
2. I.D. Hogg, Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanatami
3. C. La Farge, Makpiraaliuqtut maliktaghanik Katitiqhimayunik Kiilliniqmit Atungauyat

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Cox, E.R., Hogg, I.,D. unalu La Farge, C. 2020. Iniqhijutit naunaiyautinik katitiqtauyunik Kiiliniqmi kumarunuit. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 23-mit 27-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.06.iku

Titiraqvigiyauyuq

Atungauyat (uryuit atungauyallu) amihuuyut Ukiuqtaqtumi nauttianit. Ahiittumik uumatjutilgit ukiuqtaqtumi avatinut qayangnaqpiaqtumi. Ukiuqtaqtumi nauttiat nauvaktut niklammaaqmi paniumayumi kayumiktumik nutqaqtittilaaqtuq nauyunik paniumayumi nautqiliqlutik immagaangat (havauhiuyuq ilitturiyauhimayuq taimaa poikilohydry) uumalutiklu qiqilraaqhimaplutik paniqhiqhutik (Proctor et al., 2007). Atungauyait Kiilliniqmi titiraqtauhimaittut qauyihaiyitut, ikittuniklu katitiqhimayut hapkua mighaagut (Persson unalu Holmen, 1961). Atungauyait kiuhivangniat aallatut uqquuhivalliayumi taimaalu ilittuqhitiulaaqtut uumayunut aallannguqpalliayunik (Lang et al., 2012).

Malrungni nauvingnit nunainnaqmi, qaffiuyut nayugait Kiilliniqmi pulaaqtauhimayut, amihuuyut hanianiittut Iqaluktuuttiaqmit Iqaluktuuqmilu (Piksaut 1). Hapkunani katitiqhimayunit ilitturihimaliqtut 75-nik aallatqiingnik uryungnik 12-niklu aallatqiingnik atungauyanik, 46-niklu naunaiqhitiyaunngittut hivuanit Kiilliniqmut. Ilangi qauhimannaqtut ilitturiyauhimayut:

1. Splachnum vasculosum: nauttiaq ilauyuq Spladnaceae uryungnut nauvaktut anaqni hauniqnilu (Piksaut 2). Ahiagut taamna S. vasculosum, aallat ilauyut nauttianut Splachnaceae-nut, Taamnatut Tetraplodon mnioides, amigaittut Kiilliniqmi (Piksaut 3).
2. Fissidens osmundioides: mikiyuq uryuk takughauqattanngittuq Ukiuqtaqtumi, naunaittuq atungauyainit kauttuannguannguqpaktuq.

Ahiagullu hapkua ayuqnaittunik qauyihautit, atauhiq Ukiuqtaqtumi uryuq Aulacomnium turgidum (kinipaumayuq uryuk) tikkuaqtauhimayuq qauyihatqiktauyughaq nakinngaariaghaanik. Uryuit ihumagiyaulluaqpaktut ahiinnamik Ukiuqtaqtumi-aputilingmi, nauyut qiqumayutuqamit nunamit, aajjikkutaillu nauvaghutik Kanatam Ukiuqtaqtuanit Qikiqtautainit (Piksaut 4).

Atungauyait katitiqhimayut Kiilliniqmit nauttialluanguvaktut ilihimayauyunut Ukiuqtaqtumi atungauyanit hunaqutiqaqhutik pitquhianik ilittuqhitighat atuqtauyughaq naunaitkutatut makpiraaqaqvingnit Ukiuqtaqtumiut nauttianit. Hapkua naunaitkutat atuqtaulaaqtuttauq paqittiyaamik ingilraviinik uumayut nayugainit (taapkuatut, niqautaita aallat anngutighat). Katitiqhimayut ilauniaqtut naunaitkutanut katitiqhimayut talvani nauttiat nayugaanit Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakvianit (CHARS) Iqaluktuuttiaqmi, Nunavunmi. Hapkua hailiyauhimaniaqtut pulaaqtaqtunut qauyihaiyunut nunallaarmiunulu ilihaqvigiyaghaat ayuiqhavalliavighallu. Aghuurnatqiyakkut, naunaitkutauniaqtut aallatqiingnik nauttianik munaqhimmaariamik aallannguqtaqtunik Iqaluktuuttiam avatiinit, Kiilliniqmi, taimaalu, Ukiuqtaqtumi tamaat.

Pivighauyut

• Lang, S.I., et al. 2012. Arctic warming on two continents has consistent negative effects on lichen diversity and mixed effects on bryophyte diversity. Global Change Biology (Ukiuqtaqtumi uqquuhivalliayuq malrungni nunagiyauyunit ihuilutiqainnaqtut tingauyanut avugiingniklu ihuilutiqaqhutik uryungnut. Nunaqyuami Aallannguutinik Qauyihaiyut), 18:1096-1107.
• Longton, R.E. 1988. Adaptations and strategies of polar bryophytes. Botanical Journal of the Linnaean Society (Aulattiarniit ihuaqnighakkullu ihuaqhautighat ukiuqtaqtumi uryungnik. Nauyunik Titirautait Linnaean Katimayiit), 98:253-268.
• Persson, H. unalu Holmen, K. 1961. Bryophytes Collected during the Arctic Field Trip of the Ninth International Botanical Congress. The Bryologist (Uryuit Katitiqhimayut aullaaqhimatillutik Ukiuqtaqtumi Nunainnaqmi taapkua 9-nguyuq Nunaqyuami Nauttiyut Katimayiit), 64:179-198.

Qiqumanirnik amiqhijut Iqaluktuuttiami

Titiraqti

1. S. Coulombe, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata,  stephanie.coulombe@polar.gc.ca

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Coulombe, S. 2020. Nunap qiqumaniganik amirijutit Iqaluktuutiami. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 28-mit 29-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.07.iku

Titiraqvigiyauyuq

Hilarjuaq Aallannguqtirniata qanurinninga uunnajuuminiani Ukiuqtaqtuq, itquniarutilik qajummaniaruhia qiqumanikhaa mahaktirumi qakununnuaq. Hapkua aallannguqtirniit aktuqhiniaqtuq amihunut Ukiuqtaqtumi nunanganik imanganiglu, nunallaanullu aktuqhiniaqtuq. Amihunnguqtut ukiut havaarivagaat Kanatami iliharvigjuangita kavamatkullu havagviita tunihivaktut ikpingnaqtunik ilitturijakhanik tapkunuuna aallannguqtirniagut qiqumaniita nunanginni. Aahiittauq, qitqanga Kanatap Ukiuqtaqtuani huli hivuliqtuijaujuittuq ihumagilluarlugu amirijaangani, imaalu ilihimalluanngittaat qiqumaniit qanurinningit. Pijumajautiit uvuuna havaakhauhikkut katitirilutik ilitturijamingnik qiqumaniatigut imaalu qanurittuuliariakhaa qiqumaniit hamani Ukiuqtaqtuani. Hivulliutilugu havaqatigiiktukhat amirijaangata qiqumaniit, nunami havaktuutit havalluaarvigijaat Iqaluktuuttiap haniani (imaa, Kitikmeot Avikturviani, Nunavunmi), hamani naunaiqhaihimajaqanngittuq nunap qaajuningagut uunnakpallianingagut.

Hitamat ikkaattut putuurnia nunami iluani 3 imaa 4 miitaujuni (m) nunamunngaqtiqtauhimajut, imaa nunap qanurinnia nunainnaugumi uqaraliangugumi aallatqiiniarmat imaalu niglaumani uunnarnia aallatqiingniaqtut. (Piksa 1). Tamaita qiqumajut nunamit pijauhimajut ihivriuqtakhaq piksaliuqtauvaktut uqariblugillu qannurinningit unalu cryostratigraphy-nga, ihivriulluaqhugit nunavaluit qanurinningit, hikua hunaqarninga, hikualu aglanga. Ihivriuqtakhat qiqumajaublutik tutquumajaujut Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviami (CHARS) qakugu ihivriuqtauffaaqtukhaq (imaa, hikuata hunaqarninga imaalu aktilaangit hiurap naunaijariangita). Aahiittauq, imaa aktigijut 15 m putuurnia nunami ikuutaqhimajuq nunallaami atuqhutik ikuutarmik hubluuqtumik. Humi putuurvikhaq naunaiqtauhimajuq ikajuqtiqaqhutik haamaltkunit Iqaluktuuttiami ukua malikhugit:

• Aktuqtaulluaqhimanngittuq nuna;
• Qanittuani nunallaamit upaktaujaangat; imaalu
• Ungahivjakhuni aullaarviuvaktunit sikiituukkut, nunakuurutikkut, akhaluutit havagviginngitaannilu.

Tamaita putuurviit iliuraqtauhimajut naalautinik (LogR Systems Inc.) alrujangit qiqumadjuhiutiqaqtut naunaiqhimajaangita. Ikaarniq tamaat ilitturivigihimaliqtaat Hikutirvianit 2019-mit. Hapkua amiqhiviit naunaiqhivangniaqtut ikpingnaqtunik kangiqhimajakhanik qiqitiruhianik hivjuhiagut iglaumaniagut qiqumaniata ihirviuqhivianit. Uuktuqhimaaqhugu nunap niglaumania takunnaqtuq ikpingnauhia kangiqhijuummijaami qiqumaniq qanuriniariakhaa ublumimut qakugulu aallannguqtirnianut hilap. Nunap niglaumadjunia ilitturijaujuq aktuutauhimajut tamainnnut qulaani ilihimajujuni imaalu ataaani nunap uunnaqpalliadjuhiatigut aulavauhia. Hailikpat, titirarniaqtut qanurinningagut ilitturidjutauniaqtuq tigumiaqaqtunut uuminnga nunallaanullu.

Ilaurlugit naunaiqhimadjutikhanik (imaa uuktuqtauvagiangit aputip maujaa, nunap atipkauhimania, imaalu aputip niglaumania) iliuraqtauniaqtuq aujami 2020-mi niglaumaningagut qaujimadjutikhaq. Ilitturijauhimaliqtait titiraqtauvangniaqtuq imaa ilaudjuhiagut aputip maujauhiata, aputip niglaumaniata, nunap atipkamaniata, nunap qaangata qanurininga imaalu akun; nganiinia ukiuqtamaat nunap-qaangata niglaumania uunarnia.

Umiika-3 uqhuqaqtut ilauruhiit unalu havigaliqaqtutut ilauruhiq iluani niqit kihakhimajutut uvani Iqaluktuuttiaq Tahia

Titiraqtit

1. M. Rautio, Hakvakviat Qauyihaiyit, Ilihaqpaalliqviat Quebec Chicoutimi-mi, Chicoutimi, Quebec, Kanatami, milla.rautio@uqac.ca
2. M. Evans, Avatiliqiyit Hilalu Aallannguqpalliayumi Kanata, Saskatoon, Saskatchewan, Kanatami
3. G. Grosbois, Avatiliqiyit Hilalu Aallannguqpalliayumi Kanata, Saskatoon, Saskatchewan, Kanatami
4. M. Power, Havakviat Uumayuliqiyit, Ilihaqpaalliqviat Waterloo-mi, Waterloo, Ontario, Kanatami

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Rautio, M., Evans, M., Grosbois, G. unalu Power, M. 2020. Omega-3-guyut uqhuit halumailruvaluilu niqini Iqaluktuutiami Tahiqmi. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 30-mit 33-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.08.iku

Titiraqvigiyauyuq

Iqalukpiit ihuuqillu niqighautauvaktut Inungnut nakuruttiqhugit iharianaqtunik Omega-3 (ω3) uqhuqnik, niqighittianik ahiniklu niqittianik iharianaqtut timiqattiarniqmut. Kihimi, iqaluit mercury-mik ahiniklu halumailrunik qayangnaqtunik timingniittuqalaaqtut. Ihivriuqpaktavut iqalukpiit, kapihiliit, ihuuqillu aannaqhiiniklu Iqaluktuuttiam tahianit, iqalughiuqviuvaktuq nunallaarmiunut Iqaluktuuttiaqmit. Malruunahugiyauyut iqalukpiit nayugarivagaat nirivigivaghugu Iqaluktuuttiam tahia. Taryuliaqtut iqalukpiit taryuliaqpaktut aippaagunnguraangat niriyaqtuqhutik amihunik taryumiutanik qaffinik Santinik auyami, iqalughiuqviuvaktuq manighiuqtinut. Iqalukpiit hapkua ukpiriyauyut taimaa niriyuittut utiraangamik taryumit. Ihuuqit kihimi, aallauyut, ingilrayuittut taryumut niriyaqturiamik kihimi nirivaktut tahiqmit. Kapihiliit, ivitaaruit aanaaqhiillu ingilratuittut taryumut kihimi tahiqmiiraaqpaktut. Iharianaqtut Omega-3 uqhuit, katitiqpaktut kingungnit, qulvahivaalliqpaktut niqighatut kingungnit taryumiutaniklu iqalungnik, talvungalu inungnut. Havigalik (Hg) ilaurutilik hamnaujuq ingilrajuktut kumaruit aallanut niqinut kihakhimajut ukunanngat qulaaniqpaanganut niqikhaqhiujuktut puqtuhilluaqtumik havigaliktutut ilaurutilingnit aturluaqtangit. Nirijaat nalunaiqhiijukhat iqaluk kigligijaujuq, ilangani, haffumani havigalik ilaurutikhanut aturluaqtangit. Talvangat, nakikhimajukhaq ukunanngat ikajuuhiat hivuuranarningit nirigiami qulaanngat iqaluk niqikhaqhiujuktut.

Havaqatigiplugit Iqaluktuuttiaq Anguniaqtit Naniriaqtuqtillu Katimayiit (HTO) katimaqatigivaghugillu nunallaarmiut anguniaqtit (Piksaut 1), qauyihaivaktugut 26-nik Iqalukpingnik, 29-nik kapihilingnik, 17-nik ivitaaruqnik, 28-niklu aanaaqhiinik, August 2017-mi 2018-milu. Iqaluit aktikkutariinngittut taimaa 17.8-mit 62.2 cm-mut takiyaaqhutik. Ukiulluangit Iqalukpiit taimaittuq 9.2 ± 2.6 ukiunik, ukiulluangilu kapihiliit ivitaaruillu taimaittuq 14.4 ± 6.4 ukiunik taimaalu 25.6 ± 9.5 ukiunik, tukliriighugit. Ukiungit ihivriuqtauhimaittut aanaaqhiinut. Tiahimayut qauyihaqtauhimayut mercury-ghamik talvani Avatiliqiyit Hilalu Aallannguqpalliayumi Kanatami (ECCC) qauyihaqvianit Saskatoonmi uqhuqariaghainiklu talvani imaqmik qauyihaqvingnit Université du Québec à Chicoutimi (UQÀC).

Iqalukpiit niriyuktut iqalugaqnik, kingungnik ahiniklu uumayunik hinaanut qanilrunit natianillu, kihimi kumaruqniklu angmaumayumi imainnaqmi. Amigaitqiyanik katiqhugalgit Omega-3 uqhuqnik (11.4 ± 1.5 mg/g DW), tukliriplugit kapihiliit (10.1 ± 0.3 mg/g DW) niriyuktut kumaruqnik angmaumayumi imaqmi (Piksaut 2a). Ivitaaruit aajjikkutavyaitut niritjuhilgit iqalukpingnit uqhuqqukittutiklu Omega-3-mik (6.2 ± 0.4 mg/g DW). Aanaaqhiit ikitqiyauplutik (4.1 ± 0.1 mg/g DW) hapkuninnga aanniaqtailinnaqtunit niqighanit. Angmaumayumi imaqmi kumaruit ilihimayauyut uqhuqnik tutquumayukkamik taimaalu uqhuqatqiyauplutik Omega-3-mik tahitmit (172.0 ± 11.1 mg/g DW) (Piksaut 2b).

Mercury-mik avulgit iqalungnit amigaiqpaalliqpaktuq aktikkutaigut niriyuktaigullu (Piksaut 3). Mercurymik avuqatqiyauyut ivitaarungnit (max. 0.89 μg/g), taimaa ahu utuqqaugamik kayumiittumik nauvakkamik niqighaqhiuqtit. Tahiqmiut kapihiliit amigaitqiyamik mercury-mik avuqaqhutik (max. 0.55 μg/g), ilauyungaqhipluni nani nirivagiaghainik tahiqmit. Ihuuqit mercury-mik iliumataqqukitqiyauyut (max. 0.21 μg/g), naammatqiyauyuq naahuriyauyunit kapihilingnit takuyauvaktumiklu ahinit ihuuqirnit iqalukpingniklu. Nunallaarmiut ilittuqhitiyauhimayut iqalungnit mercury-mik Omega-3 uqhuqmiklu uqauhilluakkut ayuqnaittukkut naunaitkutanit takupkaqtitaigullu. Iqalungnit mercury-mik ilumiutalgit qauhimaliqtait hailiyauhimaliqtut Nunavunmi Aanniaqtuliqiyinit. Mercury-mik ilumiutat ikitqiyauplutik uqhuqquqtuuplutiklu Omega-3-mik, Iqalukpiit niqighattiavauyut naatkutigiighugit amirnaqniit nakurutaillu nirigaangat iqalungnik.

Ilittuqhitilluat

• Evans, M. S., Muir, D. C., Keating, J., and Wang X., 2015. Anadromous char as an alternate food choice to marine animals: a synthesis of Hg concentrations, population features and other influencing factors. The Science of the Total Environment. (Imariktumiutat iqaluit tukliriplugu niqighatut taryumiutanut: qauyihaqhimayut Hg katiqhugat, amihuaqyungnut ilittuqhitit ahiillu ilittuqhitiuyut. Qauyihaiyut Tamatkiumaplugu Avatiit). doi: 10.1016/j.scitotenv.2014.10.074
• Ruess, L., unalu Müller-Navarra, D. C., 2019. Essential Biomolecules in Food Webs. Frontiers in Ecology and Evolution (Iharianaqtut Takunnaittut Niqautinit. Hivuliqtiuyut Uumayuliqiniqmut Nutaannguqpallianiqmullu), 7 (269). doi:10.3389/fevo.2019.00269.

Ukiuqtaqtumi BIOSCAN (ARCBIO): Nunauyaliuqhugit uumayut atuqhutik DNA-mik naunaitkuhiqhugillu Nunavunmi Qitiqmiuni Aviktuqhimayumi hanaplutiklu tunngavighamik nunallaarmiut-aulapkaqtitianik uumayunik munaqtighanik

Titiraqtit

1. H. James, Havakviat Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Ontario, Kanatami, hjames@uoguelph.ca
2. A. Borisenko, Havakviat Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Ontario, Kanatami
3. B. Vandenbrink, ARCBIO Ayuqnaqtunik Qauyihaiyi Ilihaqtuq), Kiilinik Angayughiit Ilihaqvianit, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanatami
4. J. Maksagak, ARCBIO Ayuqnaqtunik Qauyihaiyi Ilihaqtuq), Kiilinik Angayughiit Ilihaqvianit, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanatami
5. C. Lear, ARCBIO Ayuqnaqtunik Qauyihaiyi Ilihaqtuq), Kiilinik Angayughiit Ilihaqvianit, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanatami
6. M. Kuzmina, Havakviat Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Ontario, Kanatami
7. K. Perez, Havakviat Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Ontario, Kanatami
8. C. Sobel, Havakviat Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Ontario, Kanatami
9. T. McIlwraith, Havakviat Inuuhiliqiyit Qauyihaiyillu, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Kanatami
10. I.D. Hogg, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata
11. J. deWaard, Havakviat Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Ontario, Kanatami
12. P. Hebert, Havakviat Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Ilihaqpaalliqviat Guelph-mi, Ontario, Kanatami

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

James, H., Borisenko, A., Vandenbrink, B., Maksagak, J., Lear, C., Kuzmina, M., Perez, K., Sobel, C., McIlwraith, T., I. Hogg, I., deWaard, J., unalu P. Hebert, P. 2020. Ukiuktaqtumi UUMAYUVALUNUIT: Nunauyamut iliuraqnigit uumayunuit Atuqhugit DNA-git nalunairutit Nunavumi Qitiqmiuni Nunami pivalianiganiklu tungavikhamik nunagiyauyumit uumayunuit amiriyauniginik. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 34-mit 38-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.09.iku

Titiraqvigiyauyuq

Ilihimattiaqhugit mihingnautit nunaqyuami hila aallannguqpalliayumi Ukiuqtaqtumut iniqhimainniaqtuq qauhittiarnaqtunik naunaitkutaittumik uumayunut. Hivuani qauyihautinit ihumagilluaqpagait takunnatqiyauyut ilitturinnaqtullu uumayut; kihimi, ilittuqhariamik Ukiuqtaqtumiut uumayut ayuittumit qauyihaqtauhimayughat. Nutaaq havaaghaq hivuliqtuiyaat Havakviat Uumayuliqiyit Qauyihaiyit (CBG) Ilihaqpaalliqvianit Guelph-mi aallannguqtirumayaat hapkua atuqtauyut. Ukiuqtaqtumi BIOSCAN (ARCBIO) tunngavighaliuqtut ilaupkaiyaamik uumayunik munaqhiyut havauhikkut ilittuqhitiyumik uumayunik naunaitkuhiqtuqhugit DNA-nut – mikiyut avvait hunaqutim pitquhianik. Aulapkaqtitauhimayut taapkuninnga Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR) Ayuqnaqtunik Qauyihaiyut Alruyaqtuqtuniklu Ayuiqhaviagut, ARCBIO ilaupkaivaktuq ikayuqtigiingnik talvani Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat (CHARS) nunallaarmiullu timiqutait, taapkualu Iqaluktuuttiaqmi Qurluqtuqmilu Anguniaqtit Naniriaqtuqtillu Katimayiit (HTO‑nguyut) taapkualu aviktuqhimayumi anngutighaliqiyit taapkualu Aviktuqhimayumi Pulaaqtarviit Havakviit.

ARCBIO angiyunik parnaihimayalgit – Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami havaktighaqarlutik qauyihaiyaamik aallannguqtaqtunik ukiuqtaqtumi. Qauyihautit havaaghat ihumagilluaqtait ilittuqhitiyunik ihuaqniinik havauhiqnik atauhiqmi aviktuqhimayumi – Avatiliqiyit Qauyihaiyit Nayugaat (ERA) aullaqtitauhimayuq CHARS-kunnit Qitiqmiuni Aviktuqhimayumi Nunavunmi (Piksaut 1). Havaaghanit ihumagilluaqpagait hanayut DNA-nut naunaitkutaghanut tutquumavighamik uumayunut nautianullu tahamanngat. Hivulliqnit avvaanit tallimauyut-ukiut qauyihautigiplugit havaaghat, ARCBIO-mit qauyihaiyit katitiqhimayut avatquttugu 2000 qauyihaqtaghanik anngutighanit, nauttianit, uqungnit, tinguuyarniklu nunainnaqmit, imariktumit, taryumillu haniani Iqaluktuuttiaq, Qurluqtuqlu (Piksaut 2). Hapkua katitiqhimayut hanaqiyauhimayut DNA-lu naunaitkuhiqtuqhugit CBG-mi (deWaard et al., 2019), ilitturiyauhimaliqtullu inungnut hailiyauhimayut talvani Barcode of Life Data System (Naunaitkutauyut Inuuhiqnut Tutquumavik) (Ratnasingham unalu Hebert, 2007). Ahiagut qauyihaiyut nutaanik katitiqhimayunik (taapkuatut, Pentinsaari et al., 2020), ARCBIO-kut havaktiit havaqatigivagait angiyut pitquhiuyut ingilraaqnitanit piqutit, taapkuatut Kanatami Utuqqaqaqvik Pitquhirnik, attiriamik uumayut qauyihaqtauyughat ahiagut ayuqnaqniaqtukkut katitiriamik. Tamatkiumatqiyat nunanut naunaitkutat ilayauyuttauq qauyihaqhugit katitiqhimayut ahinit qangahaaq nalvaaqhiuqtinit Ukiuqtaqtumut (taamnatut, McMullin, 2019). Tamatkiumayumi, ARCBIO-kut titiraqhimaliqtait avatqullugit 110,000 aktuqhivingnut naunaitkutanik hanianut 14,000-nguyut uumayut Kanatami ukiuqtaqtuanit aviktuqhimayumi.

ARCBIO-kut iniqpalliayaghanut unniqtuqtauvaktut ikayuqtauvaghutiklu timiqutinit Qitiqmiuni aviktuqhimayumi (Piksaut 3). Taamnatut, 2019-mi nunainnaqmi havaktut hakugighaqtauvaktut ilaplutik pingahunik Qauyihaiyinik (Piksaut 4), havaktighaqhiuqhimayut HTO-nit, ilihaqhimaplutik uumayunut aallatqiingnut. Atauttikkuuqtughat havaaghat parnaiyaqtauyut taimaa naunaiqhitinaririamik uumayunit aallannguqtaqtunik mihingnautaulaaqtut nunallaarmiunut uumayunullu. Havaqatigiighutik hapkua iharianaqniaqtuq aulattiariamik munaqhihimmaaqtut tunngaviuniaqhunilu hivunighami nunallaarnit-aulapkaqtitauyunik uumayunik munaqhiyunik ERA-mi Ukiuqtaqtumilu, tamaat. Naunaitkutallu aviktuqtauliqtut talvuuna havaagham qaritauyakkuurutainit ahiniklu tuhaqtittivikkullu.

ARCBIO annirnaqtuq ilauyuq BIOSCAN-mut, nunaqyuami havaanguyuq aullaqtittiyaamik DNA-mik ilittuqhitilingnik uumayunik munaqhiyut tunngavighainik tamangnut amihunikuumaqutilingnik uumayunik (Hobern, 2020).

Ilittuqhitit

Havaaghat hapkua aulapkailaqihimayut, quanaqqut ikayuutainik ataagut taamna POLAR Ayuqnaqtunik Qauyihaiyut Alruyaqtuqtuniklu Ayuiqhaqvianik. ARCBIO-kut havaktiit quyagiyaillu havaqatigiiktut talvani CBGmi havakluaqpakkamik nunainnaqmi katitiqhutik qauyihaivingmut. Quyagivaqqullu havaqativut nunallaarnit Iqaluktuuttiaqmi Qurluqtuqmilu CHARS-kunnullu havaktiinut qauyihaiyinullu ikkuaqtuivakkamik ikayuqpakkamiklu havaktillugit hanavalliaplutiklu nunainnaqmi havaktillutik.

Ahiagullu, quyagiyumayaqqut taapkua inuit Iqaluktuuttiaqmit Qurluqtuqmillu:

• Beverly Maksagak (Atannguyaq, Iqaluktuuttiaq HTO),
• Amanda Dumond (Atannguyaq, Qurluqtuq HTO),
• Carter Lear (ARCBIO Ayuqnaqtunik Qauyihaiyi Ilihaqtuq, Iqaluktuuttiaq),
• Thomas Bolt (Ayuqnaqtunik Qauyihaiyi Ilihaqtuq, Qurluqtuq),
• Dettrick Hokanak (Anngutighanik Munaqtiuyuq, Qurluqtuq),
• Bobby Greenley (Ighivautalik, Iqaluktuuttiaq HTO)
• Larry Adjun (Ighivautalik, Qurluqtuq HTO),
• Gerry Atatahak (Qitiqmiuni Aviktuqhimayumi Parnaiyi, Pulaaqtarviit Parnaiyit Aulapkaiyillu, Qurluqtuq),
• Allen Niptanatiak taamnalu Russell Akeeagok (Annguhiqiyit II, Nunavunmi Havakviat Avatiliqiyit, Qurluqtuq),
• Ipeelie Ootoova (Iqaluktuuttiaq HTO),
• Bob taamnalu Brenda Jencke (Iqaluktuuttiaq),
• Baba Pederson (Qurluqtuq),
• Kerry taamnalu Irene Horn (Coppermine Inn, Qurluqtuq),
• Terence Milton (Anngutighaliqiyi, Qurluqtuq),
• Kevin Methuen (Aviktuqhimayumi Anngutighaliqiyit Atannguyaat, KRWB, Qurluqtuq),
• Lisa-Marie Leclerc (Aviktuqhimayumi Anngutighaliqiyit Qauyihaiyi, KRWB, Qurluqtuq),
• Lashawna Taipana (KIA, Qurluqtuq).

Ilittuqhitilluat

• deWaard, J. R., Ratnasingham, S., Zakharov, E. V., Borisenko, A. V., Steinke, D., et al. 2019. A reference library for the identification of Canadian invertebrates: 1.5 million DNA barcodes, voucher specimens, and genomic samples. Scientific Data (Ilittuqhitighat naunaitkutat ilittuqhitighanut Kaniitian haunilingnik: 1.5 milian DNA-nut naunaitkutat, titiraaghat qauyihaqtaghanut, qauyihaiyut pitquhiinik. Qauyihaiyut naunaitkutait) 6:308. doi:10.1038/s41597-019-0320-2
• Hobern, D. 2020. BIOSCAN: DNA barcoding to accelerate taxonomy and biogeography for conservation and sustainability. Genome (BIOSCAN: DNA-nik naunaitkuhiqtuiyut uumayunik nauyuniklu hapummiyaghat aulapkaiyaghallu. Genome) 8:1-4. doi:10.1139/gen-2020-0009
• Pentinsaari, M., Blagoev, G. A., Hogg, I. D., Levesque-Beaudin, V., Perez, K., Sobel, C. N., Vandenbrink, B., unalu Borisenko, A. 2020. A DNA barcoding survey of an Arctic arthropod community: Implications for future monitoring. Insects (DNA-nik naunaitkuhiqtuiyut qauyihautait Ukiuqtaqtumi kumaruqnik: Ilittuqhitiuyut hivunighami munaqhiyughanik. Kumait) 11:46. doi:10.3390/insects11010046
• McMullin, R. 2019. New and interesting Canadian lichens and allied fungi II: Reports from British Columbia, New Brunswick, Nova Scotia, Nunavut, Prince Edward Island, Ontario, and Quebec. Opuscula Philolichenum (Nutaat ihumannaqtullu Kanatamiutat tingauyait uquillu II: Naunaitkutat British Columbia-mit, New Brunswick-mit, Nova Scotia-mit, Nunavunmit, Prince Edward Island-mit, Ontario-mit, Quebec-millu. Opuscula Philolichenum) 18:396-419.
• Ratnasingham, S unalu Hebert, P. D. N. 2007. BOLD: The Barcode of Life Data System (www.barcodinglife.org). Molecular Ecology Notes (BOLD: Naunaitkutauyut Inuuhiqnut Tutquumavik [www.barcodinglife.org]. Hunaqutit atatayut Uumayunut Titiqqat) 7:355-364. doi:10.1111/j.1471-8286.2007.01678

Hiku, nuna imarlu: Qauhittiaqhugit ukiuqtaqtumi atatayut talvuuna Qiqumayutuqanit Nuna Nuivalliayuq, Qiqumayutuqait Hikuit, Taryum-Nalaanilu Katimaviat

Titiraqtit

1. E. Arsenault, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami, Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Ottawa, Ontario, Kanatami, emma.arsenault@polar.gc.ca
2. T. James, Pitquhiuyut Pivighat Kanatami, Ottawa, Ontario, Kanatami
3. G. Song, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami, Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Ottawa, Ontario, Kanatami

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Arsenault, E., James, T. unalu Song, G. 2020. Hiku, nunaqyuaq immaqlu: Kagiqhimaniga ukiuktaqtumi ilaliutinigit Utuqait Hikut Aulaniginit, Hikut Atariktut, Taqyuplu Immaukaumaniganik Ayuiqhaviuyuq Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 39-mit 40-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.10.iku

Titiraqvigiyauyuq

Nunaqyuami kuapuriissat ataniqtuqtuiyullu tamangni Ukiuqtaqtumi Avataanilu Qiqumayutuqami aklivalliayuq ingilraaqnitanit qauyihaiviuvakkamik. Uplumimut, qauyihainiq tunngaviuyuq havaqatigiingniqmut ukiuqtaqtumi. Tajja nunaqyuami atataplutik, qauyihainiq ilittuqhitiuyuq uvaptingnut ilihimattiariamik aajjikkutariigniit aallatqiingniillu ukiuqtaqtumi avatiit, qanuq mihingnautiqariaghait hapkua nunaqyuami hilamut. Taamna Qiqumayutuqanit Nuna Nuivalliayuq (GIA), Qiqumayutuqait Hikuit, Taryum-Nalaanilu Katimavianit (Ottawami katimahimayut, Ontario‑mi, September 2019-mi) ilittuqhitihmayut atauhiuyumik havaaghamik qauyihaiyit havaarivagait katitiqhutik avatquttugit 60-iuyut qauyihaiyit ihumaliuqtillu amihunit nunagiyauyunit. Katimaqatauyut ilittuqhitivagait tajja qanuriningania GIA-nik qauhimayatuqat, ilittuqhitivaktuq hanguniit hikumi naptuyumilu Nunaqyuami. Ilihimattiariamik GIA-nik ikayuutauniaqtuq naahuriyainnut taryum imaukkaqpalliavianik iharianaqtut amiqhiyaamik hivuniighami aanniaqtailiniqmut aanniqtailiniqmullu nunallaarnik.

GIA-nut katimavianut ilaupkaihimayut ayuittunik nunaliqiyinik, qiqumayutuqanik hikunik, nunanik, avatiniklu qauyihaiyiuplutik naunaiqhitiyaamik qauyihaqhimayait aallannguqhimayunut ingilraaqnitanit, uplumi hivunighamilu hikumik qiqumayutuqaniklu, taapkualu Nunaqyuam kiutjutait aallannguqtaqtunut. Nunaqyuami taryuutit ilauyullu hikumut nunaqyuamullu (taapkuatut, aallannguqtaqtut taryum imaukkaumanianut imaqmit taryumit nunamlu hanguniagut aallannguqtaqtunit qaanganit ingutaaqtunit qiqumayutuqanit hikumillu).

Inighaliuqtut unipkaaqvighaannik katimavighaanniklu qauyihaiyut ilihimattiariamik aallatqiiktut mihingnautit havauhiqnit hapkunannga tamangni aviktuqhimayumi nunaqyuamilu. Atauttikkut, naunaitkutat hikumut, naptuyumut nunaqyuamut kiutjutit taryumlu imaukkaumanianut aallannguutit, naunaiqhitivaalliutauyut qanuq ukiuqtaqtumiut kiuhivagiamik ikayuqpagiamiklu aallannguqtaqtunut hilami taryumilu.

Ukiuqtaqtuq Akiani hikuutainit imaukkautinahuqquuqtut, Ukiuqtaqtuqlu ilitturivallialiqtut aallannguutinik hikumi. GIA-nut katimavianit ilittuqhitihimayut ilagiingniit ukiuqtaqtumi aallannguqtaqtumit taryum imaukkaumanianut. Aghuuqhaqhugulu nunaqyuami pitquhia GIA-nut ihivriuqhiyut, talvuuna nutaanik alruyaqtuqtunik atuqpaktut, qauyihaivaktut, ilihimaliqtaillu nuutitauvaktut atuqtauvaghutiklu Ukiuqtaqtum Akiani Ukiuqtaqtumilu. Ilittuqhariamik havauhighanik mihingnautaulaaqtunikllu havaaghakkut katimatjutauyughaq qauyihaiyinit ihumalluaqtunik Ukiuqtaqtum Akianit Ukiuqtaqtumiklu.

Havaaghaqaqhutik ilittuqhitivalliayaamik hanayaamik aviktuiyaamiklu qauhimayatuqanik ukiuqtaqtumi aviktuqhimayunik (Ukiuqtaqtumi Akianilu HIvuraanilu Taryumi), Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR) havaghimmaaqtut ikayurahuaqhugit taapkua Kaniitian Ukiuqtaqtum Akiani qauyihaiyit. POLAR-kut hivumuuqtittivaktuq Kaniitian Ukiuqtaqtum Akiani qauyihaiyunik nunaqyuami tamaat ilauvaghutik Ukiuqtaqtum akiani qauyihaiyunik, aulapkaiyunik, ataniqtuqtuiyuniklu timiqutainik. Nunaptingni, POLAR-kut havaqatigivagait aallat kavamatuqanit havakviit timiqutillu, taapkualu Kaniitian Katimayiralaat Ukiuqtaqtum Akiani qauyihaiyunik, parnaiyaiyaamik havaaghanik Ukiuqtaqtum Akiani. Hivumuuqtittiyaamik Kanatamiutat ikayuutait Ukiuqtaqtum Akiani qauyihaiyunit, POLAR-kut naunaiqhitimmaarahuat Ukiuqtaqtum akiani qauyihaiyunik ikayuutaungmat ilihimattiarniqmut ukiuqtaqtumik, mihingnautaillu nunaqyuami avatingnut, taapkuatut taryum imaukkaqpalliania, ikpingnautauniaqtuq tamangnut Kanatamiutanut.

Nunallaarnit nauvalliayunik nauttianik-naupkaiyullu havaqatigiighutik talvani hitamauyunit Ukiuqtaqtumi uumayut nayugainit Iqaluktuuttiaq, Kiilliniqmi, Nunavut

Titiraqtit

1. J. Wagner, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata, johann.wagner@polar.gc.ca
2. T. Roslin, Havakviat Nunaliqiyit, Swedish Ilihaqpaalliqviat Nunaliqiyit Qauyihaiyit, Uppsala, Sweden
3. N.M. Schmidt, Havakviat Uumayuliqiyit, Aarhus Ilihaqpaalliqviat, Roskilde, Denmark
4. A. Grunsky, Hakvakviat Nunanik Taryumiklu Qauyihaiyut, Havakviat Uumayuliqiyit, Ilihaqpaalliqviat Victoria-mi, Victoria, British Columbia, Kanata
5. D. McLennan, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata
6. I.D. Hogg, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Wagner, J., Roslin, T., Schmidt, N.M., Grunsky, A., McLennan, D. unalu Hogg, I. 2020. Nunagiyauyumit uqatiaqnigit nautiat qanuriliuqniginik hitamani ukiuqtuqtumi nunani haniani Iqaluktuutiap, Kiiliniqmi, Nunavumi. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 41-mit 47-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.11.iku

Titiraqvigiyauyuq

Naittumi nauvighaanik Ukiuqtaqtumi, nauttiat nauvighaqaqtut naittumi hivikittumilu auyautillugu. Talvuuna “aallannguqtiriyut nauhimayunik” nauttiarutinik iguttanit nutqautilaaqtuq, nauttiarutighailliuqtut amihuuplutik aallatqiiktut. Ihumagiplugit ilikkuuqtut nauttiat, ilittuqhitiyaulaaqtuq taimaa tamangnik aajjikkutat aallatqiiklu akihaqtuutivaktut. Nauttianit aajjikkutariingnit, amigaitqiyaukpata aajjikkutat nauttiat iguttaqnik nauttiarutailliuqpallianiat nauttianut, talvuuna ikighivaaliutauvaktuq hauniinik ilikkuuqtut nauttiat augaangamik. Ahiagullu nauttiat aallatqiiktunit, amigaitqiyauyut nauttiat ilauyut aallanut nauttianut ikighilaarutaulaaqtuqlu nauttiarutighanik nauttianut, aajjikkutaatut ayuqhautiqarlutik. Ilitturiyauhimayuq taimaa hakugingniit aajjikkutariik aallatqiiktullu nauttiat nauttiarutighanut amigaliqpaktut humikiaq ihuilutiqaqhutik pingahunit: amihuuyut aajjikkutauyut nauttiat nauttiallu ahinut ilauyut, naatjuhiillu nauttiarutauyut kummat, qanuqlu nauttiarutighanik tigummilaariaghaita hapkua kummat.

Una qauyihautik utiqtittinahuaqtut hakugingniinik akihaqtuutiyut hapkua ihumagiplugit, qauyihaqlugulu mihingnautait naallugit hauniutainik. Naunnaqtillugu upinngaami auyami 2019-mi, hitaman qauyihaiviit aullaqtitauhimayut nauyuktumi anngutiqaqtumi nunami paniumayumi, paniumayumi kinipavyaktumilu nunainnaqmi, ivilingni hinaani, apittaallu. Nauvalliayut kumangnit nauttiarutighaqpaktut nauttiat nipiliuqtauvaktut qunngiaqhugit hapkunani hitamauyunit nayugaqnit, atauttikkullu nauyut nauttiarutighallu naatauvaktut tupiqaqhutik ayuqhitvighainit tamangnit qauyihaiviinit. Amihuuyaaghaita nauttiat, nauttiat kititauvaktut nanikiaq tikkuaqtauhimayunit. Nauttiarutit-tigumiaqtaghait ilikkuuqtut kumait ihumaliuqtauhimayuq taimaa nauttiarutighanik nauttianit kititiqhutik tiguyauhimayunit kumangnit. Kitittiyaamik qanuq taapkua-qulaani unipkaanguyut pingahut ilittuqhitiuyut nauttiarutighat kummat pulaaqpagiaghait nauttianut, mihingnautaillu pulaarutainit haunirnik nauttiyut, qaffiiqhutik qauyihaivaktut taapkuninnga Dryas integrifolia (kinngarniittut nauttiat). Hapkua nauttiat tikkuaqtauhimayut amigaitqiyaugamik nauttiaq amihunit Ukiuqtaqtumi nunanit uumayulingnit.

Kitittiyaamik qaffiiqhimayaamik nauttiarutighalgit kummat pulaaqhimayaaghait ilikkuuqtunik nauttianik, kumangnut naniriat aajjikkuhiqtauyut Dryas nauttianit iliuraqtauhimayut nunainnaqmi qanukiaq hivituyumik naulihaaqtumi, auviit, kinguvaqtumilu nauttianikviit, taimaalu malruk Santiit kinguani nauttiat paniqpalliavianit. Hapkua hanayaukkaffughimayut “nipitqarrnaqtut nauttiannguit” (Piksaut 1) hanayauhimayut qakuqtamik quryingayumiklu nipitqarnaqtunik alilayunik nipitiqhimayut alruyannuanut, iliuraqtauplutik akunngani Dryas nauttianit taimaa piksaliurumaplugit hapkua nauttiarutighalgit kumait pulaarumayunik nauttiannguanik. Naunaitkutaghaliuriamik ihumaliurutiyaamik mihingnautait kumangnit pulaaqtunit hauniliuqhutik talvani Dryasmi, nauttiarutighalgit kummat katitvighait iliuraqtauhimayut qulaani nauttialgit atuqhugu aajjikkutat hivitunia iliuraqviinik taapkuninnga “nipitqarnaqtut nauttiannguit.” Nauviat nunguvianit, hauniit iluani hilataanilu hapkua katitiqvianit tupiqmi kititauvaktut kititiqhugit nauttiat iukaraqtut kitunut aviktuqhimayunut hauniliuqtut (Piksaut 2). Hivuani kitittihimagamik kumangnik “nipitqarnaqtunit nauttiannguanit” ilittuqhivaktut taimaa amigaitqiyauvaktut taapkua niviuvait ilaitalu, taapkualu nauttiarutighalgit nayuqhimavagait July qitqani, ihumagihimaittugu taamna Dryas nunallaarnit nauvalliayut tamangnit hitamauyunit nayugaqnit (Piksautit 3-6).

Havaaghat hapkua aularaaqpangniat qaffinik ukiunik atuqtughani, talvuuna naunaiqhitigiplugit hila aallannguqtaqtumi, hila aallannguqpalliayumi, mihingnautilaaqtut kumangnik-nauttianiklu ilagiingniinut. Nunallaarmiutut ihumapluni, nauttiat-kumait nauvighaanut ihuilutaulaaqtuq hila aallannguqpalliayumi Ukiuqtaqtumi aghut ihuilutaulaaqtuq paunnganut niqigiyauvaktunik.

Nunallaami Parnaijautit Hivunikhamut: Aula Katimadjutaat ilihaqtut puqtutilaani 10‑mit 12-mut Kiilinik Angajukhiit Iliharvianit, Iqaluktuuttiaq, Nunavut

Titiraqtiik

1. A. Nikolaeva, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata,  arina.nikolaeva@polar-polaire.gc.ca
2. S. Klengenberg, Ilihaqpaalliqviat Waterloo-mi, Waterloo, Ontario, Kanatami

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Nikolaeva, A. unalu Klengenberg, S. 2020. Nunagiyauyumi Upalugaiyaqniq Hivunikhamik: Aula Ayuiqhavik ayuiniginik 10-mit 12-mut ilihaqtunik Kiiliniq-mi Agayukhiit Ilihaqviani Iqaluktuutiami, Nunavumi. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 48-mit 51-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.12.iku

Titiraqvigiyauyuq

Atauhiq pijakhautat taapkuat Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqatkut Kanatami (POLAR) imaa “hivumuuqtillugit qaujimajakhat Kanatami Ukiuqtaqtuani imaa nakuuhariangita maniliurutikhait uuktuqtuajukhat, avatilirinikkut amiqhijaangita, imaalu inuuhiit nakuuhautikhaqalirlutik nunaqaqtut imaalu tamaita Kanatamiut.” POLARtkut Nalunaijautiit Qaujimadjuhiillu (S&T) naunaiqhaijakhat hivulliujukhat ukiuni 2015-mit 2020-mut ilaujuq kangiqhiutikhanik upalungaijalirumik qaajurnarnirmi atuqattaqtaaqtat imaalu aallnguqtiqturniagut ihuaqtunik havaglutik, hanalutik, ihuaqhaivaglutik qaajurnarnirmi nappaqtihimajunik.

Hikutirvia 22, 2019-mi Arina Nikolaeva una Spence Klengenberg tuhaapkaijuk uuminga Aula Katimadjutaanik ilihaqtunut puqtutilaani 10-mi 12milu Kiilinik Angajukhiit Iliharviani. Tamaatigut POLAR-mi unalu nalunaijautiit qaujimadjuhiillu tikilvigijumajaat hivulliutijukhallu uqarijait Spencer. Uqarijainni ilaujut POLAR-tkut pijakhautait, ikajuutilluat, qaajurnatuni nalunaijautiit qaujimadjuhiillu pigiakhat, 2020-mit 2025-mut tikilvigijumajait, unalu POLAR-tkut Nalunaijautiit Qaujimadjuhiillu pigiakhat. Uvani uqarijainni pijumablutik ilihaqtunut kangiqhimajaangita Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviakut (CHARS) iliharvianni nunallaamingni, imaalu tamaitigut tikilvigijumajait ukununga Nalunaijautiit Qaujimadjuhiillu naunaiqhaijit tuniniaqtait. Una uqarijainni ilaujut ihivriuqtakhat uqarijait Spencer uumalu Arinap inmik ihumagijamikkut atuqpaktamikkut.

Uqarijait Arinap nunallaani parnaijautait. Uqarijait huvilikkut nunallaani parnautit imaalu aallakkut atuqtaaqtait parnaijaibllutik (imaa, avatilirinikkut parnaijainiq, nunalingni qanurinikhaa, maligaliurniq, imaalu Nunap Atuqpaihikhaa/Nunap qanurininga Kangiqhidjutit). Ilihaqtut tautuktitaujut kiglianikkut nunaujanik Ottawa-mit Iqaluktuuttiamillu, imaalu uqariqatigiblugit aallatqiit kiglililiurniit, imaalu kiglilirniit aallangajut tapkunani nunallaangni. Ilihaqtut uqaqatigijaat Greta Thunberg, uqariblugit nunalllaami ilaupkauniq unalu hilap aallanguqtirniata aktuqpauhia qaajurnirmi nunallaani. Ilihaqtut nipitik atuqpaqujaujait, hulivaglutiglu, pivaliriamingni ihuaqtumik nakuuhautikhainik nunallaamingni.

Malruuk hulijdutik takujaujuk katimadjutaanni:

1. Iqaluktuuttiaq 2.0 hulidjutaat; unalu
2. Taamna Solar Igluqpak Najurvik Ihuaqhauhiagut akirautit.

Hapkua hulidjutit turaaqaqtut atauttimut katigiangita ihumagijaujut POLAR-kut Nunalingni Parnaijaijit uqarijakhait ilihaqtunik ihumaliuqtittugit atuffaaqtauttaaqtunik uqquudjutikhanik, imaalu ihumaaluutit ihumagiajuvaktut nunallaamingni, nakuhautiqarniaqhutik. Taamna Solar Igluqpak Najurvik Ihuaqhauhiagut Havaakhauhiq ikirautiutinguqtuq, imaa akimajut iligiit qauridjuhikhaa iluittuluni tautuktaaqtauqhuni imaalu taktariblugu tunijaujut. Qanirinninga imaa qulvaqhuni tun’ngavia ukua malikhugit:

• Nakuujunik inikhaa atuqhutik;
• Atuqhutik atuffaaqtaaqtunik uqquumadjutikhat; imaalu
• Arlingaqtuq qanurinninga hanadjuhikhaa.

Kihimiluaq, atauhiinaq akimavaktuq, kihimilu tamita nakuugijaujut allatqiingujut imaalu ihumagijaujukhat.

Ilittuqhitit

Qujagijumajavut Christopher Arko havangmat titiranguqtiringmat iluituujaujanik idjuhikha akimajuq Solar Igluqpak Najurvik Ihuaqhauhiagut havaakhauhiramik, Robert Cooke unalu Christopher Chisholm ikajuqtiumanik, Tetra Aaluk piksliuqtiubluni.

Ukiuqtaqtumi tamaat havauhiit ilittuqhariamik aviktuqhimayuni ihariagiyanik nutaanik qauhimayatuqanik ukiuqtaqtumi Ukiuqtaqtuanilu Kanata

Titiraqtit

1. L. Orman, Polar Knowledge Canada, Canadian High Arctic Research Station, Cambridge Bay, Nunavut, Canada, lynda.orman@polar-polaire.gc.ca
2. A. Balasubramaniam, Polar Knowledge Canada, Canadian High Arctic Research Station, Cambridge Bay, Nunavut, Canada
3. D. McLennan, Polar Knowledge Canada, Canadian High Arctic Research Station, Cambridge Bay, Nunavut, Canada

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Orman, L., Balasubramaniam, A. unalu McLennan, D. 2020. Tamainit ukiuktaqtumi pigiarut tikuaqhiyaagani nunani ihariagiluaqtainik nutaani qauyimayauyunik ukiuktaqtumi ukiuktaqtuanilu Kanataup. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 52-mit 57-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.13.iku

Titiraqvigiyauyuq

Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR) nutaannguqtiqpaallirumayait qauhimayatuqait Ukiuqtaqtumi aviktuqhimayunik aulattiariami hivunighavut ikayuqhugit qauyihaiplutiklu ilittuqhitiyunik iharianaqtunik ihumaaluutinik ukiuqtaqtumiunut Nunaqaqqaaqhimayullu nunallaanginut timiqutainullu. Ililhimattiariamik ihumaaluutaulluaqtunik qauyihaiyunullu ihumagiyaulluaqtunik ukiuqtaqtumi avitkuqhimayuni qitqaniittuq hanavalliayaamik nutaanik qauhimayaghanik. Ihumagiplugu ihuilutauyut avatinut aallannguqpaalliqtumit, inuuhiqattiarniqmut-manighiurniqmullu, ilitquhinullu aallannguutit Kanatam Ukiuqtaqtuanit aviktuqhimayunilu, POLAR-kut katimaqativangniaqhimayait nunallaarmiut kivgaqtit havaqatigillu ilittuqhariamik kitut ihumaalungnatqiyauyut Ukiuqtaqtumiunut, ihumagilluaqhugu nutaat qauhimayaghat, iharianaqtuq ihumaliuqtinut aallannguqpalliayumi ihuaqhainahuariamiklu ihuilutinik.

Una naunaitkutaq ilittuqhitiuyuq qauyihaiyut ihariagiyainik katitiqhimayut Nunaqaqqaaqhimayut nunallaarmiut kivgaqtiinit katimatillugit talvuuna Katitiriyut Havauhittianik Nunallaarnit-Aullaqtihimayunik Munaqtiuyut Ilihaqvianit (Piksaut 1) Iqaluktuuttiaqmi, Nunavunmi January 2018-mi (Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami, 2020). Ilittuqhitivaktuqlu qauhimaliqtarnik katimatqikvianik naunaiqhivigumaplugit ukiuqtaqtumiut Nunaqaqqaaqhimayut timiqutait Kanatami Ukiuqtaqtuani tamaat 2019‑2020‑mi (Naunaitkutaq 1). Ilihaqhutik katimaviat parnaiyaqhimayuq ilihimattiariamik havauhittialluat nunallaarnit-aulapkaqtitauyunik munaqhiyut iluttuqhariamiklu qauyihainiqmut munaqhiniqmullu ihariagiyauyut Qitiqmiuni Aviktuqhimayumi Nunavunmi. Unipkaaqviuplunilu ihumaalungnatqiyanik irininaqtunik iharianaqtut nutaat qauhimayaghat ihuaqutauyut nunallaarnut Ukiuqtaqtumi tamaat aviktuqhimayunilu Kanatami. Qauyihaiyut munaqtillu ihariagiyait ilitturiyauhimayut talvani Qitiqmiuni aviktuqhimayumi nuihimayut ilitturinnaqtutut qauhimayanut ihariagiyauyut tuhaqtitaugaangat kitunikiaq aviktuqhimayuni katimaviinit taapkualu munaqtigiiktut havaqatigiit nunaptingnilu Inuinnait qauyihaiyunit hivuliqtiuyut Kanatami Ukiuqtaqtuanit 2019-mi. Titiraqhimayunit iliqahiutihimayuq ilittuqhitigiingniq nunallaarnit ihumaaluutinik ihumagilluaqtainiklu ukiuqtaqtumiut Nunaqaqqaaqhimayullu timiqutait, katimatqikvighainiklu ihumagilluaqhugit ukiuqtaqtumiut tamaat ihariagiyit qauyihainiqmut munaqhiniqmullu. Una hivulliuyuq naunaitkutaq (Naunaitkutaq 2) unipkaariyauyunit ikayuutauniaqtuq ihumagilluariamik POLAR-kut qauhimayaghanut hanayainut atuqtughanit talimanit ukiunit, atauttikkuuqhuni maliguaqhunilu POLAR-kut Ihuaqnighakkut Havauhighainik Ayuqnaqtunik Qauyihaiyunik, titiraqhimayutut talvani Ayuqnaqtunik Qauyihaiyut Aluryaqtuqtuniklu Havakvighaat 2020-2025 (Piksaut 2).

Taamna titiraqhimayuq Naunaitkutaq 2-mi akirautaittuq, hapkua irininaqtut aghuuqtauvaktut anniqnaqtutut nunallaarnut Kanatami Ukiuqtaqtuani tamaat:

• Naatjuhiit tuktuit ingilraviillu; taapkualu
• Qilalukkat naatjuhiit, amihuaqyuit, ingilraviit, timiqattiaqniit anngutighat, nayugarivagaat qilalukkat, niqighaqhiuqtit aarluit qilalukkat, niqighaqattiarniqlu.

“Aghuuqhaqtatka tamangnik ayuqnaqtunik qauyihaiyit ilitturihimaliriamik unniutjihimayaffi… tamangnik nunallaat inmikkut ikkuaqtuutiqaqtut kitut ihumaalungnatqiyaaghainik inmingnut” – George Angohiatok, Iqaluktuuttiaq Anguniaqtit Naniriaqtuqillu Katimayiit (Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami 2020)”

Ukiuqtaqtumi tamaat, aviktuqhimayumi katimaqatigiit irinigiyait nutaanut qauhimayaghaut ikayuutauniaqtuq POLAR-kut havaaghainut taakualu nunaptingni nunaqyuaptingni qauyihaiyit havaqatigiit.

POLAR-kut katimaqatigihimmaarumayait Nunaqaqqaaqhimayut katimaqatigiit, Ukiuqtaqtumiut, Kanatamiuniklu, taapkualluanut ihumaaluutigiyainut ihumagilluaqtainullu, naunaiqhitiyaamik nutaanik qauhimaliqtanik talvani Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat (CHARS) Iqaluktuuttiaqmi, Nunavunmi avataanilu.

Naunaitkutaq 1 Ukiuqtaqtumiut Nunaqaqqaaqhimayullu katimaqatigiyait POLAR-kut 2018-2020-mi ilittuqhariamik irininaqtut iharianaqtut qauyihainiqmut munaqhiniqmullu Kanatam Ukiuqtaqtuanit tamaat (Piksaut 3).

Naunaitkutaq 2: Hatqiqpaliayut humiliqaa ukiuktaqtumi, nunami ilituqhautit amirijutiniklu atuqaarumayainik, 2018-mit 2020-mut.

Hatqiqpaliayut Nunami Ilituqhautit Amirijutilu Atuqaarumayauyut

• Tuktuut amigainiginik amihuaqyuit ataaqnigilu ^{1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14}
• Qilalugat amigainigit, amihuaqyuit, kitpaaviit, aaniaginigit, nunat atuqtauyut qilaluganit, niqikhaqhiuqtut aqluit qilalugat, niqikhaqatiaqniginiklu ^{2 3 5 6 8 9 10 12 14}
• Umiaqtuqtut (agiyut mikiyulu umijat) aktuqniginiklu taqyumik inigiyauyunik ^{1 2 3 4 6 14}
• Nanuit amigainigit, humiinigit, munarijutinilu ihumagiyauyunik ³Akhait ^{3 4} (Ualiqhiani Qitiqmiut), Nannut (Kivaliqhiani ukiuqtaqtumi), Qiqnariktut Akhait (Nunatsiavutmi)) ^{1 2 3 4 5 6 14}
• Tuktuut hivunikhami atuqtukhanik – ilipqamayaunigit munariyaunigit nunat taqyumilu hikugut ikauvigiyait Kivaliqhiani Ahiaqmit Tuktuut ^{2 4}; Taluqyuaplu Higikyuaganit ^{6 14}
• Taqyumi nunagiyauyumi uumayuvaluit, ilitqamayaunigit munariyaunigilu inigiyauyut ^{2 5 6 8} – Immappivut (Taqyuutivut) Taqyuq Munariyauyut Nunat ^{11 12 14}
• Upaluqnaqtuqaqat upijutini piqutit, ayuiqhaniq (uqhuqyuat kuvikpata, nunagiyauyumit qiniqhaiyit anainahuat inuknik ikayuqtiriit) ^{1 2 3 4 5 6 7 8 14}
• Immaquqtunigit aalaguqnigit kuukani tahiqnilu (tattit immaiqpaliayut; ikalruguqtut ilagini Iqaluit igliqaqviini kuunuani, iqalugaqaqviinilu (ikalukpiit)) ^{1 3 5 14}
• Iqalukpiit ahiilu Iqaluit amigainigit qanurinigit aaniaginigilu ^{1 3 4 5 14}
• Aalaguqpalianiga hikup qanuriniga taqyumi, tattini (hikunaqaaqnigit, hikuiqnariqniginiklu) ^{1 3 4 14}
• Immiqtaakhat immariknigit immigakhanilu halumailruvaluit amiriniginik halumaqtiqniginiklu ^{1 2 3 4 5 14} 
• Aputip halumaniga – aalatqiit aputit, piqaqpalaaginiganik ^{1 3 6} (aputip halumaniga aktauqtauyuq anuqhiqpalaaqniganit/aputiqaqpalaaginit hivituyut ikituni ukiuni) ^{3 5 6 14}
• Niqikhaqhiuqtit niqiriyauyulu qanuriniginik tuktuuni (amaqut, Akhait, qalviit, kikturiat) ^{2 3 4 8 14}
• Ihuilijutiyut uumayut (nautiat, nutaat kikturiat, aqluit qilalugat) ^{2 3 4 12 14}
• Aalaguqnigit napaaqtut ikulaaqnigini atuqataqtut igataumanigilu (hilap aalaguqniganit) ^{1 7 11 14}
• Aulaqutinik atuinaqniginik, akituniga, nunagiyauyuq nanminik aulaniganik ^{1 7 14}
• Ukiuktaqtumi hanahimayut nutauniqhaguqnigit, pivalianiginik atuinaqniginiklu ^{1 7 14}
• Aalaguqniginik immaqaqniginik ^{1 7 8 14}
• Hiquilrumi Uumayuvaluit, Avatauyumik Ilituqhaqniqmik Amirijutiniklu apuqhiniaqnigani Hilap Aalaguqniganik ^{1 9 14}
• Hilap Aalaguqniganik Ilituqhaut Amirijutauyuqlu ^{1 8 9 11 14}
• Nunap qiqumaniganik ilituqhaut, amiriniganik, ilaliutigiaqniqmik, ihuaqhautiniklu ^{1 13 14}

Itqaijut: Qitiqmiuni nunami atuqaarumayait ilagiaqhimayut atuqhugit uvani ilagani humiliqaa ukiuktaqtumi upijutauyunik (ilagiarutit takuupkaqtitaiyut pirigayuni titiqnigini, quuliuyuni). Upijutit atuqhimaatqut Nunaqaqaqtut ataniqtuiyit timiuyunit havakviuyunilu (Inuit, Itqilrit, Qavlunaaqalu), Ukiuktaqtuqmiutat, kanatami, aviktuqhimayuni, ukiuktaqtumilu kavamanit (Yukon-mi Ukiuktaqtumit, Nunatiamit, Nunavumit, Nunavikmit, Nunatsiavutmit), ukiuktaqtumi nunagiyauyunit ilihaqviuyunilu havakviuyunit.

Naunaiyaiviit

• Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, 2020. Atautimuktiqlugit Nakuuniqhat Pigiarutit Nunagiyauyumit Amirijutinik Ayuiqhaniqmi Qaritauyami Unipkaami.
• Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, 2020. Qavlunaanit Naunaiyautit Qanuriniginiklu, 2020-mit 2025-mut.
• Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, 2020. Nunami Upalugaiyautinik Qauyimayauyuniklu Avanmut Atuqtitijutinik Ayuiqhaniqmik – ihuaqhainiqmik tungavikhamik pitiaqlutik havaqatiriigiami, March 10-mit 11-mut 2020-mi, Kanatamiut Qutiktumi Ukiuktaqtumi Ilituqhaiyinit Havakvia, Iqaluktuutiami, Nunavumi, Kanatami.

Qitiqmiuni qalvingnik munaqhiyut: ihuilutaunngittunik nunallaarmiunillu-aulapkaqtitauyut havaaghaq

Titiraqti

1. M. Awan, Havakviat Avatiliqiyit, Kavamatkut Nunavunmi, Nunavut, Kanatami, Qurluqtumi Anguniaqtit Naniriaqtuqtillu Katimayiit, Anguniaqtit Katimayiit, mawan@gov.nu.ca

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Awan, M. 2020-mi. Qitiqmiuni qalviit amiriniginik: qimalatijutaugituq nunagiyauyumit hulijutauyuq. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 58-mit 61-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.14.iku

Titiraqvigiyauyuq

Qalviit annirnaqtut ilitquhinut manighiurniqmullu pivighauyuq anguniaqtauvaktut Inungnit. Una naunaitkutaq ilittuqhitiuyuq qanurininganiinik qalviit (Gulo gulo) DNA-mik naunaiqhitinahuat qauyihaiyut haniani Napaktulik Tahia, Qitiqmiuni aviktuqhimayumi, Nunavunmi, naunaitkutaliuriamik anngutighanut nayugainik amihuaryuillu hivituyumi munaqtaghat. Ahiagullu, munaqhiyut qalvingnik aghuurnaqtuq niqighaqhiuqtinik qauyihaiyaamik munariyaamiklu ilittuqhitiungmat tuktunik munaqhiyunik. Qalviit titiraqhimayut amirnaqtutut Ahiittutut Ihumaalungnaqtutut ataagut taamna Kavamatuqait Anngutighat Amiriyaghat Maligait (SARA) aghuurnaqhutiklu ilitquhinut manighiurniqmullu anguniaqtauvaktut Inungnit. Havaaghat hapkua iniqtauhimayut havaqatigiighutik taapkua Qurluqtumi Anguniaqtit Katimayiit, Anguniaqtit katimayiillu (HTO).

Uumayunik qauyihaivaktut ilittuqhitiuplutik ilikkuuqtunik qalvingnik hunaungmangaatalu angut/arnaq mitquigut katitiqhimayut qayangnaittumut anngutighamut qauyihaiyinit parnaiyaqtauhimayuq nunallaarmiunit anguniaqtinit. March atulihaaqtumit talvunga April nunguvianut 2018-mi 2019-milu, nunainnaqmi havaktut qauyihaihimayut 154-nik naparianik niqighaliqhimayut tuktumik (Rangifer tarandus groenlandicus) umingmakmiklu (Ovibos moschatus) kanaanginnik tipaaniklu. Napaqtit ungahiktigiiktut taimaa 5 x 5 km-nik (taimaaluuniit, 25 km²) pingahuiqtuqhutik 10-nik upliivaktut ungahiaqtumik 4,000 km²-mik tununngaani ualiniqhiani Napaktulik Tahia.

Naallugit, 22-nik qalvingnik takuhimayut (11-nguyut arnalluit [F]: 11-nguyut anguhalluit [M]) paqitauhimayut 2018-mi 27-nguplutik qalviit 2019-mi (13F:14M), ilikkuuqhutiklu 10-nguyut (6F:4M) ilitturiyaulraaqhimayut 2018-mi, tiguyautqighutik 2019-mi. Piksaliutikkut qauyihaiyut (SECR) havauhiit atuqtauvaktut kititinahuariamik. Qalviit amihuaryuit kititauhimayut taimaa 3.10 qalvingnik/1,000 km²-mi 2018-mi taimaalu 4.14 qalviit/1,000 km²-mi 2019-mi, aallannguqpallaaqhimaittullu ukiuni akunngani. SECR-kut qauyihaiyut ukiumi tamaat ilauyut taapkunuinnaq qalvingnut qaniyaaqtut DNA-nik naunaiqhitiviat havakvianit. Ilitturihimaliqtaptingnit timaa naatjuhiit qalviit qauyihaqvianit aallanngavaktut takuyaukaffukpaghutik qauyihaqvianit, talvuuna aallannguqtaqpagungnaqhiyuq kititaugaangat. Ingilrayunit aallatqiingniit ikittut hunaungmangaanut arnalluq/anguhalluq 2018-mi, kihimi ilitturinnaqtuq ilikkuuqtut 2019-mi. Aktinia qauyihaqtauviat anguhallurnik paqittivianit (24 km) aajjikkutavyauyuq paqitauhimayunik arnallurnik (23 km) 2018-mi, kihimi amigaitqiyauyut 2019-mi. Qalviit aviktuqhimayumi ikittuuvaktut amirnaqhivalliaplutik inuit hulilukaaqpalliagamik. Havaqatigiighutik qauyihaiyut havaaghait taapkualu Qurluqtumi Anguniaqtit Naniriaqtuqtillu Katimayiit (HTO) ilihaittiaqhimayuq, havaaghattianik, ayurnaqtuniklu ayuiqhaviupluni HTO-nut katimayinut. Ilaupkaiplutik nunallaarmiunik anguniaqtinik, DNA-nik naunaitkuhiqtuiyut ihuaqtukkut akikittukkullu havauhiuttiaqtuq munariyaamik qalvingnik nunainnaqmi. Ilihimattiariamik qalviit nunami, hivituyumik munaqhiquiyut nunallaarmiut HTO-nik ilaupkaiplutik hannavingniklu. Hapkua qauyihautit ilittuqhitiuyut ihuaqnianik havaqatigiiktut havaaghanik naunaiqhitiyaamik anngutighanut.

Qalviit aviktuqhimayumi ikittuuvaktut amirnaqhivalliaplutik inuit hulilukaaqpalliagamik uyaraghiurnikkut anguniaqnikkullu. Ilihimaliqtaqqut, ikayuutauyut naunaitkutaliuqtunut qalvingnut, atuqtaulaaqtut naatjuhiinut hivunighami anguniaqtaghanut maligaghaliuriamik ikayuutaulaaqhunilu talvunga Nunavunmi Avatiliqiyit Katimayiit havauhiinut. DNA-nik naunaitkuhiqtuiyut qauyihaiyut ihuaqtumik akikittukkullu munaqhinahuaqpaktut qalvingnik nunainnaqmi. Ilihimattiariamik qalvingnik nayugaqnit, hivituyumik munaqhiquiyut ilaupkailugit nunallaarmiut HTOngat hannaviillu. Hapkua qauyihautit ilittuqhitiuyut ihuaqnianik havaqatigiiktut havaaghanik naunaiqhitiyaamik anngutighanut.

Uqauhilluat: Amihuaryungnut nalauttaaqhimayut, DNA, Gulo gulo, HTO-kut, Napaktulik Tahia, Qitiqmiuni, Nunavunmi, Piksaliutikkut qauyihaiyut, Qalviit.

Ilittuqhitit

Nunainnaqmi havaktit:

• Malik Awan, Kavamatkut Nunavunmi, Havakviat Avatiliqiyikkut
• OJ Bernhardt, Qurluqtumi Anguniaqtinut Katimayi (2018)
• Eric Hitkolok, Qurluqtumi Anguniaqtinut Katimayi (2019)
• Perry Klengenberg, Qurluqtumi Anguniaqtinut Katimayi
• Jonathan Niptanatiak, Qurluqtumi Anguniaqtinut Katimayi

Maniktarviit

• Kavamatkut Nunavunmi, Havakviat Avatiliqiyikkut,
• Nunavunmi Anngutighaliqiyit Katimayiit (NWMB) taapkualu
• Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami.

Niqighat nauviit Iqaluktuuttiaqmi, Nunavunmi: Qauyihalraaqviat avuhiutihimayumut silicon-mik hunaqutaillu

Titiraqtit

1. K.R. Hendry, Ilihaqvik Nunamik Qauyihaiyunik, Ilihaqpaalliqviat Bristol, Bristol, United Kingdom, K.Hendry@bristol.ac.uk
2. H.C. Ng, Ilihaqvik Nunamik Qauyihaiyunik, Ilihaqpaalliqviat Bristol, Bristol, United Kingdom
3. M.J. Leng, NERC Hunaqutanik Nunamiutanik Havakviat, British Nunanik Qauyihaiyut, Keyworth, Nottingham, United Kingdom
4. E.M.S. Woodward, Plymouth Taryumiutanik Qauyihaivi, Prospect Ikluqpautaanit, The Hoe, Plymouth, United Kingdom

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Hendry, K.R., Ng, H.C., Leng, M.J. unalu Woodward, E.M.S. 2020. Niqitiaqaqniqmik atuqataqtut Iqaluktuutiami, Nunavumi: Hivuliq ilituqhaqniga avuliutiyut havivaluqaqtut uyaqat. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 62-mit 64-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.15.iku

Ilittuqhitit

Qulvahiktut-hinaaniqmiut aviktuqhimayut ikayuutauvaktut hangutittiniqmik aghuurnaqtunik niqighanik taryumut, aviktuqhimayullu nayugaulluaqhutik taryumiutanik uumayunik ikayuutauyunik annirnaqtunut iqalliqiyinut. Timiitigut, avughanut, nautjuhiillu havauhiit atauttikkuuqpatkt niqighaniktittiplutik, taapkunuinnaunngittut nunannguqpalliayunik nauvalliayut-hinaani, kihimi taapkualu niqighautit angmaumayumut taryumut. Qulvahiktut hinaaniqmiut aviktuqhimayut tajja aallannguqpalliayumik ilitturiliqtut hila aallannguqpalliayumit. Qauhimattiaqhugit hapkua hinaani ingilratjuhiit iharianaqtuq ilihimattiariamik hivunighami mihingnautit taryumiutanut uumayunut annirnaqtunullu pivighanut, iqalungnut huratjanullu.

Avuhiutihimayuq Silicon (DSi) atauhiuyuq niqighauyuq iharianaqtuq kitunut nunannguqpalliayunut, taapkuatut diatoms. Aallatqiiktut silicon-nguyut, aajjikkutaatut aulayuittut hunaqutit, ilittuqhitiulaaqtut havauhilluanut ilauyut katitiqvianut aniguqtiqvianullu. Una naunaitkutaq ilittuqhitiuyuq qauhimalraaqtainut qauyihautigiplugu havaangupluni ilihaqtunik Avuhiutihimayuq Silicon-mik Iqaluktuuttiaq-mi, Nunavunmi.

Havauhiit

Imiqtaqhimayut qauyihaqtaghanik Iqaluktuuttiaqmit (Piksaut 1) upingaami 2019-mi. Mikiyumik qayaqtuqhutik aviktuqhugu kuugaqmit talvunga taryum hikuata hinaanut, ikayuqtiqaqhutik Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat (CHARS) nunainnaqmi havaktinit. Imaq qauyihaqtauvaktuq taryuqariaghaanik (tigumiaqtaqmik taryuhiutiqaqhutik), halummaqhimayut qiqumaplutiklu, ihariagiyaukpata qauyihaqtaghat talvani United Kingdommi.

Ilitturihimayut

Imariktuq naatkutigiingnia Iqaluktuuttiaqmi kititauhimayuq, ihumagiplugu taimaa imaq avugiiktuq pingahunit: taryumit, hikumit immagaangat, kuugaqmillu qurluaqtuq. Ilaita imariktuq kuugaqmit nunguvalliayuq qaqhuanit kihimi ittut immap qaangani. Ilitturinnaqtuq huli (taimaa, ~20%) immap itinianit 20 metres-nik, talvani Iqaluktuuttiam kangiqhuanit.

Ilitturinnaqtumik iliqahiutivaktut Avuhiutihimayumik Silicon-mik kuugaqmit Iqaluktuuttiam kangiqhuanut, qiqumayutaqmit qurluaqtut. Katiqhugait Avuhiutihimayuq Silicon-mik ilittuqhitihimayut nakuuyumik ilagiingniqmik kuukkamit anialattiyumit. Aallat niqighautit, taapkuatut phosphate, ilitturinnaqtumik nakuunngittumik ilagiingniqaqtuq (taimaatut, taryuqpaallautqiyauyuq). Nitrate-mik katiqhugat ikitpiaqtut kangiqhungmi tamaat ilitturinnaittumik ingilravighaittut imarmit kuugaqmillu. Nitrate niqighautauyungnaqtuq hungayaaqtunik aklivaalliqtailiyuq, taimaa nakurutauvaktuq niqighaqhiuqtunut, talvuuna hungayaaqtut nauvalliayut amigaiqpaaliutaunngittuq kuukkamit qurluqtunit talvuna hivunighamut.

Avuhiutihimayut silicon-mik hunaqutiqpialik kuukkam imaanit, ilittuqhitiyuq taimaa qiqumayutuqaninngaaqtuq. Ahiagullu ikighatinik hilalihimayut atatayut qiqumayutuqanik auvalliayunik, katiqhuganiklu hunaqutinik uqittuniklu uyaqqanik uumayuniklu, taimaa amigaiqpaalliqniaqtut hunaqutit talvani aviktuqhimayumi. Amigaittunik hunaqutilingmik ilitturihimayut qimilruktauhimayunit kangiqhungnit 20-meters-nik itiyaaqtumit Iqaluktuuttiaqmi. Ilagiingniit taapkua Avuhiutihiayut silicon hunaqutait katuqhugallu aallanngaqpiaqtuq niriugiyaanit aklivaalliutinit, atauttikkuuqtuq ikighivaalliqhimayunut nitrate-nik katiqhugat uumayunullu kayumiitpalliaplutik. Talvuuna taryumiutat Avuhiutihimayut silicon-mit hunaqutit nipiliuqhimayut avuhiutigiiktunik kuukkam imautaanik taryuplu imautaanik. Talvuuna, paqittinahuat silicon hunaqutainik katiqhugaqnit ihuaqutauniaqtuq paqittiyaamik kuukkam imautainik nunaminngaaqtut qakugunnguqqat.

Ihumagittiaqtaqqut hapkua qauyihautauyut havaaghat ikayuqtigiiklutik-hanayaamik angitqiyamik qauyihaiyut havaaghainik havaqatigiplugit taapkua Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat (CHARS), Kanatamiutat qauyihaiyit, taapkualu Iqaluktuuttiaqmiutat nunallaat, ihivriuqhiyaamik nauviit niqighauyut halumailruillu hinaani imaqmi katiqhugaqnilu.

Ilittuqhitit

Quyagitaqyuaqtaqqut Angulalik Pedersen, Ann Balasubramaniam, tamangniklu havaktiit qauyihaiyillu CHARS-kunni talvanngallu Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami.

Ukiuqtaqtumi Hinaanit Uumayunik Munaqtiuyut Parnaiyautait: Tunngavighaq hanaqatigiigiamik qauyihautighanik aallannguqtaqtunik Ukiuqtaqtumi hinaanit uumayunik

Titiraqtit

1. T. Jones, US National Park Service, Alaska, United States
2. D. McLennan, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata,  donald.mclennan@polar.gc.ca
3. C. Behe, Nunaqaqqaaqhimayut Qauyihaiyit Ayuqnaqtunik Unniqtuiyi, Inuit Ukiuqtaqtumiut Katimayiit, Anchorage, Alaska, United States
4. M. Arvnes, Norwegian Avatiliqiyit Timiqutaat, Trondheim, Norway
5. S. Weggeberg, Aarhus Ilihaqpaalliqviat, Copenhagen, Denmark
6. L. Sergienko, Petrozavodsk Ilihaqpaalliqviat, Petrozavodsk, Russia
7. C. Harris, (IQ-mik Qauhimayuq), Maniilaq Katimayit, Kotzebue, Alaska, United States
8. Q. Harcharek, (IQ-mik Qauhimayuq), Maniilaq Katimayit, Kotzebue, Alaska, United States

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Jones, T., McLennan, D., Behe, C., Arvnes, M., Weggeberg, S., Sergienko, L., Harris, C. unalu Harcharek, Q. 2020. Ukiuktaqtumi Hinaani Uumayuvaluit Amirinigagut Upalugaiyaut: Tungavikhaq hanaqatiriigiami qauyimayauyunik alaguqniganik ukuiktaqtumi hinaani uumayuvaluit. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 65-mit 68-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.16.iku

Titiraqvigiyauyuq

Taamna Ukiuqtaqtumi Hinaanit Uumayunik Munaqtiuyut Parnaiyautait (Ilihimayauyuq taimaa Hinaanut Parnaiyautit) angiqtauhimayuq Angayughirnik Ukiuqtaqtumiut Atannguyainit talvanngat Ukiuqtaqtumi Katimayiit May, 2019-mi. Hinaanut Parnaiyautit angirutauyuq taapkuninnga Ukiuqtaqtumi aviktuqhimayunit katitiriamik, atauttikkuuriamik, qauyihaiyaamiklu naunaiqhimaliqtanik hinaaniqmiunik uumayunik nauyuniklu munarinahuaqtut havaaghainit, ilittuqhiyaamik ayuqhautinik, ayuqnaittumiklu munaqhiyaamik naunaiqhitiyaamiklu uumayunit aallannguqpalliayut Ukiuqtaqtumi hinaanit hivituyumi hivunighami. Taamna Hinaanut Parnaiyautit taapkua Ukiuqtaqtumiut Katimayiit hivulliqpaariplugu havaaghariyaat hanayaamik tunngavighamik ikayuutighat hanayunik ikayuqtigiiktut-hanaqatigiit qauhimaplutik havauhighaq, aghuurnaqhunilu hivumuuqtittiyuqatauttikkuuqhutik Nunaqaqqaaqhimayut Inuillu Qauhimayatuqainik (IQ) ayuqnaqtuniklu qauyihaiyunik qauyihaqtaghanut, parnaiyaiyunut, munaqhiyunullu Ukiuqtaqtumi aallatqiiktut nauyunik. Ikayuqtigiiktut-hanayut qauhimayatuqanik havauhiqnik ilaupkaiyuktuq katimapkaivaghunilu Ukiuqtaqtumiunik inungnik, katitiqhugit qauhimayatuqait, munaqhiyunik qauyihaiyuniklu Ukiuqtaqtumiut aallatqiiktunik uumayunik.

Ukiuqtaqtumi inuit nunallaangit hinaaniittut aimaviuplutiklu amihunut Nunaqaqqaaqhimayunik katimaqatigiingnik. Nunaqaqqaaqhimayut inuit ilagiittiaqtut avatiillu niqighaqhiuqvigivaghugit hinaaniqmiunik, aanniaqtailiniqmut inuuhiqattiarniqmullu, ilitquhiinut, manighiurniqmut, aulattiarniqmut, anngutighaniklu ayuqnaittumik niqighaqhiuqvigiyaamik. Ilitariplugit inuit ilauplutik uumayunut, Hinaanut Parnaiyautit ilittuqhitiyuq ilailliurniqmik inuit hinaanirmiut nunallaarnit hinaanirmiullu uumayut ihariagiyainik.

Ukiuqtaqtumi hinaat ilitturiyaulaaqtuq taimaa qaffiuyunik inuuhiqattiarniqmut-manighiurniqmullu ingilrauhitut, taimaaluuniit “Hinaani hanayauhimayut” (Piksaut 1) – iliqahiutiplugit ilaita taryumiut, imariktumiut, nunamiutallu nunannguat atauttikkut ingilraqatigiiktunik, inuillu talvani nunagiyaannit. Atatariiktut iluani, hinaaniqmiut inuuhiqattiarniqmut-manighiurniqmut havauhiit katitpaktut havaqatigiighutik qanuq ayuqnaqtukkut aulatjutigivagait, hanauhiinulu, havauhiinut, amigaillutiklu nakuruttiriamik amihuuyunik aallatqiiktunik uumayunik. Ukiuqtaqtumi hinaaniqmiut uumayut qayangnaqhiyut amihunik havaqatigiiktunik avatinit ingilrayunit halumaiyaiyuniklu nunanik. Ayuqnautit qauhimattiariamik hapkua ayuqnaqtut havauhiit huliqatigiingniillu ihariattiqpaalliutauq qauhittiarnaqtunik aularaaqtughaniku munaqtighanik hinaani uumayunik.

Hapkua ihumaaluutit ilittuqhitiyaamik, Hinaanut Parnaiyautit katitirumayuq uumayut-nauviinik qauyihautinik Inuillu Qauhimayatuqainik maliktaghaniklu ikayuqtigiiktumik-hanayaamik qauhimayatuqanik hinaaniqmiunik uumayunik. Una ikayuqtigiighutik-katitiqhimayuq qauhimayaghat havaqatigiiktumik ilitturinnaqtunik-tunngaviqaqhutik naunaitkutanik naunaiqhitiyaamik ihuaqtunik ihuaqhautighaniklu ihumaliugaqnik, maligaghaliuqhimayuniklu, iharianaqtut aulapkaiyaamik aallatqiiktut uumayut Ukiuqtaqtumilu hinaani inuuhiqattiarniqmut-manighiurniqmullu inuuhiinut (Naunaitkutaq 1).

Tukliq, ayurnaqpaallauyu havauhiqnit, taimaa parnaiyaihimaplutik aullaqtittivallianiq Hinaanut Parnaiyautinik Ukiuqtaqtumi nunallaarnit tamaat ikayuqhimayut hanayunut. Aullaqtittivallianiq ayuqnaittughaq, tamangnik nunallaarmiut inmingnik ahiittunik atuqtaghanik inuuhiqattiarniqmut-manighiurniqmut maliktaghanik, ihumaaluutinik, havauhiqniklu. Qaffikkut nunaqyuami katimapkaiplutik ilaupkaiplutiklu ayuqnaqtunik qauyihaiyunik Inuillu Qauhimayatuqainnik ayuittunik, Hinaanut Parnaiyautit irininaqtunik atuqtaghanik munaqhiyunik ilittuqhitiuyunik anngutighanik taimaaluuniit Takunnaqtut Uumayunut Havauhiit (FEC) taimaa nunaqyuami qauyihariamik atauttikkuuqtut qanurininganiinik ukiuqtaqtumi tamaat Ukiuqtaqtum hinaani.

Naunaitkutaq 1 Naunaiqhitikaffuk quulliqpaanit naunaiqhitilluat qauyihautigivagait naunaiqhitivagaillu aallannguqtaqtut Hinaani Munaqtiuyut Parnaiyautainit.

Hapkua ilittuqhitiuyut taapkununnga FEC-nguyut katimaqatigiit (Hinaanirmiut Huratjat) aviktuqtauhimayut 8-nguyunut FEC-nut. Ilaita kikliillu atuqtauyughat tamangnit FEC-nit titiraqhimayut kihimi qauyihaqtauhimaittut tamangnut FEC-nut. Tittikgakhimayunik: Titiraliqhimayut kikliit Inuit Qauhimayatuqainnik ayuittunik ilittuqhitiyauyughat.

Nunaqyuami Hilaliqiyit Havaangit

Titiraqtit

1. S.D.J. Archer, Yale-NUS Ilihaqpaalliqviat Havakviallu Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Nunamingnit Ilihaqpaalliqviuyuq Singapore-mit, Singapore; Ilihaqvik Ayuqnaqtunik Qauyihaiyunik, Auckland Ilihaqpaalliqviat Ayuqnaqtunik, Auckland, New Zealand
2. K.C. Lee, Ilihaqvik Ayuqnaqtunik Qauyihaiyunik, Auckland Ilihaqpaalliqviat Ayuqnaqtunik, Auckland, New Zealand
3. S.B. Pointing, Yale-NUS Ilihaqpaalliqviat Havakviallu Uumayuliqiyit Qauyihaiyit, Nunamingnit Ilihaqpaalliqviuyuq Singapore-mit, Singapore, stephen.pointing@yale-nus.edu.sg
4. B. Vandenbrink, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata
5. I.D. Hogg, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq, Nunavut, Kanata

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Archer, S.D.J., Lee, K., Pointing, S.B., Vandenbrink, B. unalu Hogg, I. 2020. Hilaqyuami Hilagiyaani Hilainaqtukuuqtunik Havaami. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 69-mit 71-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.17.iku

Titiraqvigiyauyuq

Havaqatigiplugit taapkua Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat (CHARS) qauyihaiyit (Bryan Vandenbrink taamnalu Ian Hogg), malruk qauyihaiyit talvanngat Auckland Ilihaqpaalliqvianit Ayuqnaqtunik (AUT), New Zealand (Stephen Archer taamnalu Kevin Lee), pulaaqhimayut Iqaluktuuttiaqmut tallimanik uplunik June 2019-mi. Katitiqhimayut angiyunik puplangnik hilamit ilitturitjutighat halumailrunik uqunngniklu Ukiuqtaqtumi hilaani qanuqlu aallatqiiktuq anurimut nunaqyuami tamaat. Hapkua havaaghat, Nunaqyuami Hilaliqiyit Havaangit naunaitkutaqarniaqtut taapkuninnga takunnaittunik ingilrayunik Ukiuqtaqtumi qitqaninngaaqtuq avatiliqiniqmut aviktuqhimayumi. Nuna hailivalliagumi Ukiuqtaqtumi, katiqhulraaqniaqtut taapkua takunnaittut ingilralutiklu anurikkut. Ilihimanahuaqhugu hivitunia, aktinia, aallatqiiktullu anurimiutat takunnaittut Iqaluktuuttiaqmi aghuurnaqtuniklu naunaiqhivighaq ihumaliurutighat qanuq aallannguqtirniariaghaanik hivunighami. Ahiagullu, qauyihaiyut hapkuninnga nunaqyuamik ihumagilluaqaqtut, talvuuna naunaitkutat katitiqhimayut qitqaniinniaqtut ilitturihimayaamik ayuqnaittut nauyunut apiqhuutit takunnaittunik ingilrayunit. Hapkua ikayuutauniaqtut qauyihaiyunut takunnaittunik hilamut, nunamut, inungnullu aanniaqtailiniqmut – tamangnik ilihimayauyut ikpingnautaulaaqtut anurimiutanit takunnaittunit.

Qanuq atatayut takunnaittut nayugait ilagiingnut qitqaninngaaqtuq apiqhuutik takunnaittunut taimaalu aghuurnaqhivalliayuq ilihimattiariamik uumayut aularaaqpauhiit aallannguqpalliayumi nunaqyuami hila. Anuri qangaraaluk ilihimayauyuq taimaa ingilraviulraaqtut; kihimi, qaffiuyut ilittuqhitit ingilratjuhianut takunnaittut anurikkut kiuhimaliqtut. Dr. Archer havauhighaliuqhiayuq nalaumayumik aajjikkuhiqtulaaqtaat naallugit anurimiittut atuqhutik hakugiktunik-anuriqyuamik qauyihautinik qayangnaqtullu DNA-nik ungavaihimayut maliguarutiplugillu.^1,2

Hapkua havaaghakkut katitirumayut hivulliqnik tukliriiktunik anurimit qauyihaqtaghanik nunaqyuamit tamaat ilittuqhitiyaamik ilitturiyauyut aallatqiiktuniklu ilauyunik kayumiktukkut, ilitturiyauhimayuq amirnaqtutut hivulliqtut havauhiqtut ilihimattiariamik uumayut.³ Naunaitkutanikpalliagumik, ayuqnaiqpaalliutauniaqtuq atatapkaiyaamik nunallaarnit aallannguqpalliayut avatinit anuriqyuallu aulaviinik, qauyihailugit hivikittumi qauyihaivigharnit uumayut aallatqiingniit, aallatqiingniillu qauyihariamik anurimiutat nunallaarnit, qaffinit qauyihaivighaqnit.

Nunguvianit 2019, tamangnik qauyihaqtaghat katitiqhimayut, qauyihaqhimayut hailiyauhimalugit makpiraaliuqhimalugit nungutinnagu 2020. Naitkaluaqhuni pulaaqviat, tamangnik Kevin taamnalu Stephen utirumayut CHARS-kunnut ilihaqpaalliriamik takunnaittut anurimi nunalu avatiinit Iqaluktuuttiaq.

Qunngialiuqhimayut havaaghanut taapkualu

• Ukiuqtaqtumi avvaanit (Iqaluktuuttiaq ilaupluni)
• Hivuraani avvaanit (tamatkiumayuq naittuqlu qunngiaghaq)
• Qaritauyakkuurutit havaaghanut
• Nunguvianit qunngianit iliqahiutihimayuq titiraq inungnik ikayuqhimayut havaaghanut.

Pivighauyut

• Archer, S.D.J, Lee, K.C., Caruso, T., Maki, K., Lee, C.K., Cowan, D., Maestre, F., unalu Pointing, S., 2019. Microbial dispersal limitation to isolated soil habitats in the McMurdo Dry Valleys of Antarctica (Takunnaittut hanguviit inuilrumi nunainnaqmi nayugaqnit talvani McMurdo Dry Valleys Antarctica-mi), Nat Microbiol 4, 925–932 doi:10.1038/s41564-019-0370-4
• Archer, S.D.J., Lee, K.C., Harvey, M., and Pointing, S., 2019b. Air mass source determines airborne microbial diversity at the ocean–atmosphere interface of the Great Barrier Reef marine ecosystem. ISME J doi:10.1038/s41396-019-0555-0
• Archer, S.D.J., unalu Pointing, S., 2020. Anthropogenic impacts to the atmospheric microbiome, Nature Microbiology (Halumaiyaiyut mihingnautait hilamut takunnaittunut, Pitquhiuyut Takunnaittunik Qauyihaiyut)

Qaujimajaujut hangunia unalu nunallaanit tuhaaviudjuhiit uvani Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat Ilinniarvik, Iqaluktuuttiaq, Nunavut.

Titiraqtiik

1. A.M. Balasubramaniam, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq. Nunavut, Kanatami, ann.balasubramaniam@polar.gc.ca
2. L. Orman, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR), Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakviat, Iqaluktuuttiaq. Nunavut, Kanatami.

Ilitaqhijutinik hivuniqhijutit

Balasubramaniam, A.M. unalu Orman, L. 2020. Qauyimayauyunik Atuliqtauniginik nunagiyauyuqlu upigiaqniganik Kanatamiut Qutiktumi Ukiuqtaqtumi Ilituqhainikut Havakviuyuq, Iqaluktuutiami, Nunavumi. Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut: Aqhaliat Atautimiituni 3, Ukiuktaqtumi Qauyimayauyut Kanatami, makpiqnigini 72-mit 76-mut. DOI: 10.35298/pkc.2020.18.iku

Titiraqvigiyauyuq

Amigaiqpallialiqtut pijumajut nalunaiqhaijit havagumajut Kanatamiut Ukiuqtaqtumi uqarijaangita qaujimaliqtatik ukualu nalunaiqtatik Ukiuqtaqtumiunut nunalingnit havaktugiakhijaamingnik, ihumaliuqtuqariangat, nakuuharlugillu nunalgit kangiqhihimalirlutik avatimitigut aallannguqtirniagut nunamingni. Nunallaani ihimagilluaqhugit naunaiqhaijut unipkaarijauniaqtut imaalu qaffinik ikajuutiujut naunaiqhaijunut, ilaujut, nakuuhailutik naunaiqhinikkut atajunik Nunaqaaqqaqtut qaujimajuqarlutik, nakuuharlugit naunaiqhijaujut ilihimaliqtaujut nunalingnit ilaugaangata qaujimatuqangit atuqhutik nunalingnit tamarmik naunaiqhaijut nunalgillu uqaqatigiikhutik, taimaa pijakhatik laisikkut ihuaqtumik pajaangita nunalingnik uqaqatiqaqhutik. Ilaali, kangiqhipkaniagutit ilitturijamingnik pinniariaqaqtukkut titiraqhimajut uqarijauvaliriangita nunaqaqtunit taimaa ikpingnaqtuq pijaami uqariliraangita qanuriliuqtukhaujut qaajunirmi naunaiqhiavingni (Cultural Services Branch, 2013-mi naunaiqhijuq; Ikaarvik Ocean Wise, 2018-mi naunaiqhijuq; Nickels et al., 2006-mi naunaiqhijuq; Aurora Research Institute, 2011-mi naunaiqhijuq).

Ilitariblugit amigaittut ikajuutautigijait naunaiqhaiji nunalingni qaujimaliqtainik uqaqatigiikhutik, Ukiuqtaqtumi Qauhimayatuqat Kanatami (POLAR) anittiijut Nunalingit Uqarijakhat talvani Kanatami Ukiuqtaqtuanik Qauyihaiyut Havakvianni (CHARS) ilinniarvianni ilitturivikhaat naunaiqhaijit, Nunaqaaqqaqtut qaujimattiaqtut, inuulrammiit, nunaqatigiillu, uqarivagiangita qaujimajatik qanurliqaak. Unalluaq pijumajaqtik ukunuuna kangiqhidjutikhatigut atuqtauvaliariangat qaujimaliqtaujut naunaiqhiadjuhiatigut CHARS-tkut ilinniarvianni nunaqatigiinut Iqaluktuuttuami imaa kahaktaaqtamikkut tuhaattaaqtamikut kangiqhinnaqtunik uingairnaqtunit hailihimajunit, kangiqhijuummiutit, taimaa uqarivallialiriangita. Naunaiqhiaji havaqujaujut uqariliriangita tuhaajamingnik takujamingnik ukunannga, ihuaqhailutik takujakhanik kangiqhittaalirlugit titiraqhimajut tautukhakhalu, imaalu kahaktaaqtanik tautukhakhaliurlutik idjuhiinnik atuqpaktamingnik atuqtakhianik nunalgit ilaigaangamik. Tamaita uqarijakhat tuhaajakhat hulidjutit ublumimut ihumagijaujut malruungnik uqaqatigiiktuk aallatqiinik ilihimajamingnik naunaiqhijaunikkut uqarilluarlugit qanuriniroijakhait ajuqhautaudjuhiillu qauimarijaujukhat havaktaujut CHARS-kunni.

Ungulirniani 2019-mi, angmaqtiqtaungmat taamna CHARS-tkut ilinniarviat, Nunalingnit Uqarijakhat aulapkaqtaujuq, ukuninnga uqariblutik:

1. Ukiuqtaqtumi-Napaaqtiqarnia Qajaginikhautaa Nalunaihaijut (ABoVE): Ukuak POLAR-lu NASA-lu ikajuqtigiikhutik (Piksa 1);
2. Naunaiqhiniq Imarmiutatigut ukuninnga atuqhutik IMARMI NALUUTIT (SCUBA) Kitikmeot Avikturviani Nunavunmi: Ukuak POLAR unalu Tariuni Ihumatujut Tammaqtailijit Katimajiit/Vancouver Tariumiutarqarvik ikajuqtigiikhutik (Piksa 2); unalu
3. Nalunaihaijaat atudjuhiak hilap aallannguqpalliania ukukalu uumajut qaajurniani avatini: Una POLAR, Kanatami Tutquumavik Avatimiutanik, British-miut Qun’ngiagakhaliuqtit (BBC), Inuulrammiit Piksasuukhaaliuqtut Reel Youth ikajuqtigiikhutik qun’ngiagakhaliuqtut (Piksa 3).

Kangiqhijuummiutit ukunuuna Nunalingit Uqarijakhat naunaijakhimajuq Ikapt 1-mi.

Pipkaliqhugit nunallaat ilaujut naunaqhainikkut pijumapkarniaqhugit kingunikhavut qaajurnarnirmi naunaiqhaijiunikkut hivulliujuq pijumajainni POLAR-tkut imaalu hivumuuqtaaqtuq hakugikkumik ihumaliuqtaaqtuni iligiiglutik. POLAR-tkut aulapkarumajaat taamna Nunalingit Uqarijakhat CHARS-tkunni 2020-mi, imaalu pivallialiriangit aallat qaujimanikkut uqaqatigiigiangita Nunaqaqqaatut qaujimajangit, nalunaijarnikkut naunaiqhainiq, imaalu ilihimajaqatigiingniaqhutik, nunallaalingni, taimaanni Kanatap Ukiuqtaqtuani.

Ilittuqhitit

Nunalingit Uqarijakhat pilimaittugaluaq ikajuqtauhimaitkumi nunalingni katimajiinit. Qujagijavut ikajuqpaktut Nunalingni Kavamaliqiji Iqaluktuuttiami, Kullik Ilihakvik Nukaqhiit Iliharviat, Kiilinik Angajukhiit Iliharviat, Iqaluktuuttiami Nutaqqiqivik Katimajiit, ukualu Nunavunmi Inirnirit Iliharviat – tamaita pivalliajiujunik ikajuqtiujunik havaktiit, ilihaqtullu ilihariaqattauhiagut.

Naunaitkutaq 1 Takulugu UKIUKTAQTUMI-kut hivuliq nunaliknit uqauhikhat

* Itqaijut: Qafiunigit ilaqaqtut nukaqhiit ilihaqviani ilihaqtut ilauyut uqaqatiriigutini ilagiyaini huliviuyumi, ukualu uumayut immaqaqviuyuni.

Pivighauyut

• PItquhilirijit Havagviat, Havagviat Pulaaqtulirijit Pitquhilirijillu, 2013. Guidebook on Scientific Research in the Yukon (Maliktakhaq Nalunaijainikkut Naunaijainiq Yukon-mi). Kavamangat Yukon-mi Titiraqhimajunik.
• Ikaarvik Tariukkut Qaujimattiarniq, 2018. Research and Meaningful engagement of northern indigenous communities: Recommendations from the Ikaarvik Youth ScIQ Summit (Naunaiqhainiq Kangiqhittiarutiujut uqaqatigiikhutik tununirmi nunaqaqqaaqtut nunallaani: Atuqujaujut Ikaarvik Inuulrammiit Naularnikkut Katimarjuaviat), Hikuliqivik 19-23, 2018-mi, Iqaluktuuttiaq, Nunavut.
• Nickels, S., Shirley, J., unalu Laidler, G., 2006. Negotiating research relationships with Inuit communities: A guide for researchers (Uqarvigijaujut naunaiqhainikkut ilagiiqarniagut Inuit nunallaangit: Maliktakhaq naunaiqhaijit), titiraffaaruhia, ihuaqharuhia Ottawa-mi Iqalungnilu: Inuit Tapariit Kanatami unalu Nunavunmi Naunaiqhailirivik.
• Aurora Naunaiqhailirivik, 2011. Doing Research in the North West Territories: A guide for researchers applying for Scientific Research License (Naunaiqhainiaqqat Nunattiami: Maliktakhaat naunaiqhaijit uukturumajut Nalunaqtunik Naunaiqhailiridjut Laisikhaq), 10.