T’anohets’edı Yası yatı holı̨ Dene hel nayaı̨tı ɂedırı ghą t’ąt’u bonıdhı ha horelyų t'ą nąne hoɂá k'oldé chu denededłı̨ne ɂeła dełtth'ı́ Tłes k’e ɂası ch’ele k’onı̨ yatı nedhe holı̨ t’alyé ha

Bonıdhı yatı ɂeją

Nı̨h k’e chu yeda ɂedų hawųne Canada hası k’oldé (ECCC) hulyé ɂeyer honaré łǫ́tǫ t’ą K’oldé chu Denededłı̨ne ɂeła dełtth’ı́ (CIWG) hulyé hel nadayaı̨łtı nı̨. Ku ɂedırı CIWG honezı ɂeyer honare nadaneta sı t’ąt’u ɂeyer t’a tu ch’ele hųlı̨ sı tłes k’e dahola hots’ı̨ ɂeją Athahasca des k’e nąne hoɂa Alberta yutthı̨ ts’ęn. ku ɂedırı t’a hołé hadé yatı bet’a ɂası hoghedı́ hel ha t’a tu soreldhęn hutł’ır tué Athabasca Des nedhé ye tatł’ır ha t’ąt’u halyé ha.

Ku ɂedırı CIWG hots’ı̨ dene k’ı ɂedırı dałtsı sı ɂedırı tadıł hadé t’ąt’u halyé, ku kolyé hadé, ɂałų yatı bet’a ɂası hoghedı́ ha hołe dezą ghonı̨. Ku ɂeyı k’e hadé t’a yatı bet’a ɂası hoghedı́ holı̨ de bet’a ɂası hoghedı ha nı̨t’a ha horelyų ɂası kozelɂı̨h hots’ı̨ yatı t’a chu Denedédłı̨nę̨ne t’a nı̨h ghą ɂası k’odorelyą yatı hel.

Ku June 2023 k’e, ECCC hots’ı̨ dene ɂerıhtł’ıs thełtsı̨ T’ą k’oldé-Denedédłı̨̨ne Ɂeła dełtth’ı ɂedırı ghą dayałtı ha ɂeją Tłes k’e ɂası ch’ele k’onı̨ yatı nedhe hołé hohası (t’atthe ɂerıhtł’ıs holı̨). Ku ɂedırı t’atthé ɂerıhtł’ıs holı̨ k’ı nats’ęn hots’ı̨ dene ɂełts’edarı̨nı̨ ɂa holı̨ nı̨ CIWG beł. Ku ɂeyı t’ą holı̨ horelyų t’a ɂeyer ts’ęn ɂası holı̨ chu t’a ɂeła ɂası ghą yaghı̨tı hel halyá nı̨ CIWG bel, ɂeyı chu dene ha nųt’ą nı̨ hotthé dene yeghą ɂesoradı hodorelɂı̨h de. ECCC dene ha nųnı̨ɂą ɂedırı ghą yatı nı̨ɂá horelɂı̨h de June 20 hots’ı̨, 2023, chu October 6, 2023 hots’ęn.

Ku dene ha nųt’a hodorelɂı̨h hel, ECCC tsątsąne benı̨ hųlı̨ k’e dene xa nųnı̨ɂą nı̨ ɂedırı dene hel:

• Denededłı̨ne ha k’oldé
• ɂerıhtł’ıs nedhe hots’ı̨ dene
• nı̨h hası t’ą K’oldé-hıle ɂedırı sı (ENGO hulye)
• lak’e t’ą betł’esı hoɂą t’ą ɂedırı ha dełtth’ı

ECCC hots’ı̨ dene ɂedırı Denededłı̨ne ha k’oldé Northwest Territories hots’ı̨ (NWT) ha nųt’ą nı̨h yeghą ɂesoradı ha t’atthé dene xa nųt’ą nadıł ha horena nı̨ benaré hodorek’ą nı̨ ɂa. ECCC hots’ı̨ Alberta naré t’ą also K’oldé tth’ı hel nadayaı̨łtı nı̨ chu Northwest Territories t’ą K’oldé (GNWT) tth’ı́ hel.

Ku t’oho nayatı hudher huk’é, ECCC chu dene ɂedırı CIWG hel dełtth’ı́ ɂedırı ɂerıhtł’ıs ghą dene he hadayaı̨łtı nı̨. Ku dene yeghą ɂesoradı hodorelɂı̨h de ha hoɂą nı̨ t’a hozelker sı hası chu ha nųt’ą nı̨ ɂedı̨nı̨ tth’ı́ hodorelker dorelɂı̨h de. Nąnı dene ɂerıhtł’ıs danı̨la nı̨ t’oho dene hel nayaı̨tı huk’é.

Ku ɂedırı ɂerıhtł’ıs holı̨ k’ı ɂeyı t’anodher sı ghą holı̨ sı t’anots’edı t’oho dene hel nayaı̨tı. Ku dene t’aradı sı beghą yatı hılchu sı ɂedırı k’I kulı nuhnı̨ Canada ha K’oldé t’anı̨dhęn sı hılé sı huto CIWG tth’ı t’anı̨dhęn yatı hel hılé sı. Ku ɂedırı ɂerıhtł’ıs holı̨ sı ɂeła halya sı, t’a ɂełk’ech’a t’a danı̨dhęn sı yatı hel. Ku ɂedırı ɂerıhtł’ıs holı̨ dene bezı tth’ı́ hel holı̨le sı t’aradı́ sı hası t’ą hat’ı̨ sı bek’oją hıle hoɂą ɂa.

T’anohets’edı

Yası yatı holı̨

Ku t’oho dene hel nayaı̨tı huk’e, ɂedırı dene nuhehel hadayaı̨łtı nı̨ t’ą ɂedırı ha dełtth’ı Denededłı̨ne ha k’oldé hots’ı̨ hu, ENGO hots’ı̨ hu, t’ą ɂeją honaré lak’e betł’esı hoɂą, ɂerıhtł’ıs nedhe hots’ı̨ dene hu, chu dene ɂeyer honaré hots’ı̨ bel. Ku dene ɂası ɂełk’ech’a łą ghą hadayaı̨łtı nı̨, yatı ɂełk’esı łą tth’ı́ dene ɂesoradı nı̨ t’ą ɂedırı ha dełtth’ı dorádı nı̨:

• ku dųhų t’ahúɂą ɂeyer honaré t’a ɂasıe horełnı̨ honet’ı̨ ɂeyer honaré t’ok’e tłes k’e hotł’es tue t’a bek’onı̨ ghą. Nąnı hadanı́dhęn hu ɂeyı yatı bet’a ɂası hoghedı́ holı̨ sı tu ch’ele nıdı́ł hotıe bek’e ɂası k’enats’edé de nezų ha, ku nąnı tth’ı́ ɂası nı̨déł ha ts’edarenı̨le sı;
• Ku ECCC ɂedırı dałtsı hodorelɂı̨h sı t’a yatı bets’ı̨ sı horelyų dene yet’a ɂası henerénı̨ ha dene tł’alye hoɂą ɂedırı yatı bet’a ɂası hoghedı́ ghą; ɂeyı chu
• Ku hotıe dene hel ɂası hołe chu dene hel yatı hoɂą federal chu provincial hots’ı̨ t’ą K’oldé behel ɂası nezų hołé t’ok’e t’a hanełt’u ɂeyı ts’ęn k’oldé k’eyaghe.

Denededłı̨ne ha nadarełya

Ku ɂeją yatı thela dene t’aradı nı̨sı t’ok’e ɂeyer denededłı̨ne t’ą ɂedırı ha dełtth’ı beghą. ECCC yoreké hu k’asjęne 49 Denededłı̨ne ha k’oldé Alberta k’eyaghe, Saskatchewan hu, NWT tth’ı́ bets’ęn. Taghe ch’adhel dene haralɂa chu Begharek’ą ha K’oldé bel nayaı̨tı nı̨ ɂedırı hası.

Nıdıł hıle honezı net’ı̨

Ku ɂeyı hel t’ą ɂedırı ha dełtth’ı hots’ı̨ chu ɂeładųne dene tth’ı́ ɂałų honezı t’ąt’u tu soreldhęn chu tu tadıł nadłı̨ net’ı̨ hoɂą dadı nı̨. Ku ɂeyı t’a ɂasıe net’ı̨ dorelɂı̨h ɂedırı sı:

• Ku t’a ɂası ghetł’el hotıe boghedı chu nezų nı̨dé danı̨dhęn,
• tu hutł’ır tł’ąghe ɂałų bet’oredhı nadłı̨ hoɂą,
• hotıe tu ɂahot’ı̨,
• ku ɂası naretł’el k’e hok’enats’ede hoɂą (e.g. tłes k’e tłes hılchu bet’a tsamba hołe ha), chu
• ɂedırı godhé t’oredhı́:
  • Canadian Natural Resources Limited’s nǫka ɂbeghalada k’e ɂası hołé hu,
  • Tu tsęne t’oreɂa,
  • ɂası nıharıdhı́ hots’ı̨ bet’oredhı́, chu
  • ɂası hetęn halé ha tsątsąne.

Denededłı̨ne t’ąt’u daghena chu sughua hobeha hoɂą

Ku ɂeyer honaré hots’ı̨ Denededłı̨ne ɂedeha nakoreldé hoɂą hots’ı̨ haradı́ hu t’ąt’u daghıda sı hotıe boghedı hoɂą nuheghą hulé ch’a. Ku ɂeyı hel t’ąt’u ɂeyı ɂası ɂełetł’ır k’ı honet’ı̨ hoɂą bet’a ɂesohúne ch’a, t’a tu ch’ele haı̨lı̨ sı hası chu yet ’a dene ɂesorané ch’a nı̨h chu ɂeyı hel ɂeyer honare denededłı̨ne ɂedeha nakoreldé besuhudı́ hoɂą.

Ku ɂeyı hel, t’ą ɂedırı ha dełtth’ı haradı hu t’a ɂası hok’enats’edé hadé dene ha nųt’a sı des helı̨ hoghełnı̨ hoɂą besdołe ch’a. ɂı̨łąghe dene hadı́ hu t’ąt’u dųhų ɂası k’enats’ede k’ı́ “ɂesohúné ch’a ha hoghedı” t’ąt’u hulta sı borenı̨le hası̨, bek’oją, chu benanóta ha. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı hots’ı̨ dene haradı hu ɂeyer honare denededłı̨ne-tthé boghedı ɂası hoɂą k’ı tu t’ąt’e sı hoghedı bet’oreɂa sı.

ɂı̨łąghe dene hadı hu ɂedırı t’ą dene CIWG hel dełtth’ı́ sı Denededłı̨ne ɂąłnedhe ɂeła nı̨lya nı̨dé henı̨. Ku ɂedırı ɂeła dełtth’ı́ k’I ɂeją CIWG hots’ı̨ dene t’a dałtsı hoɂąsı Denededłı̨ne chu honezı ɂası k’enats’ede ɂeła halyé ha.

Bek’e bąnı tu helı̨

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı yatı tth’ı́ nı̨ɂą nı̨ ɂeyer ɂası hołe de horelyų t’a Bek’e bąnı tu helı̨ tu ghą̨ lımarshı hųlı̨ sı besuhudı hoɂą ɂedırı Alberta-NWT Bek’e bąnı tu helı̨ Tu Hoghedı ha lımarshı́ k’ı. ku ɂeyı hel ɂedırı yatı tth’ı́ dathełtsı̨ nı̨ t’a ɂası hołe k’ı ɂeją ɂası nodhı́ sı horelyų Athahasca tu helı̨ benare tth’ı hel hoɂą. ku ɂeyı t’a honet’ı̨ hadé, łue hu, t’a ɂası nadé hası chu tu ts’edą yudá Mackenzie des nedhé helı̨ ye honet’ı̨ dezą.

T’arı̨łtı̨

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı CIWG hots’ı̨ dene ɂedłąt’u ɂedırı danełɂı̨h ha ɂa chu ɂełk’ech’a ɂası bet’a hok’enats’edé t’arı̨łtı̨ ha ɂá. Ku ɂı̨łąghe dene ɂedırı yatı nı̨ɂą nı̨ dene ɂeyı ts’erénı̨ hadé tax nanı̨łnı̨ de nezų ghonı̨ henı̨ t’ą tłes k’e bets’ı̨ hųlı̨ sı ɂası ɂełk’ech’a honet’ı̨ ha ɂedırı t’a. Ku honezı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı k’ı́ ɂedırı ɂasıe k’ı́ ɂedłąghe nayełnı̨ ha ɂá t’oho tłes k’e beląghe nųnı̨dher dé.

Province hu, Nąne hoɂa k’oldé chu honezı ɂeyer honaré t’ąt’u ɂeła dayałtı

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı k’ı́ ɂałų ɂedırı dene ɂeła ɂası hok’enadé hoɂą ɂedırı federal chu provincial k’oldé hots’ı̨. ku ɂedırı horelyų t’a yatı hetł’el sı ɂeła ɂełneredı́ t’ąt’u sehenųt’a danlı̨ t’ok’e ɂełts’eradı hoɂą naré. Ku t’ą federal hots’ı̨ dene ɂedırı hası hoghadalana k’ı bel ɂası hołe ha t’ąt’u ɂası hoghedı hohası.

T’a horełnı̨ honet’ı̨

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı hots’ı̨ dųhų t’a horełnı̨ honet’ı̨ sı ghą ɂesódanı̨dhęn nezųle lahot’ı̨ ɂa tu ch’ele hılbąnı chu nıtł’ır hanat’ı̨ ɂa ɂeją Imperial Kearl tłes k’enats’edé nodher nı̨ k’esı. Ku ɂałų ɂedırı ɂası hası tth’ı́ ɂesoradı ku t’a ɂeł chogh hųlı̨ benąté de ɂedłahoné ha ɂa yuwé Mount Polley hotł’es tue t’a bek’onı̨ beghą té hu nı̨tł’ır nı̨.

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂası ghą nenedé horelyų ɂeyer t’a beye ɂası hųlı̨ tłes k’e t’a tu nıdıł sı hası ɂeyı hel ɂedırı yatı dathełtsı̨ nı t’a beye ɂası hųlı̨ sı t’a hotł’es tue t’a bek’onı̨ hotthé bets’ı̨ hılbąnı daghı̨lé nı̨ ɂa. Ku ɂı̨łąghe dene hadı́ hu yedá nı̨łts’ı t’a ɂası hųlı̨ sı tth’ı̨ ghą nanı́dé hoɂą. Denedédłı̨ne hots’ı̨ dene tth’ı ɂedırı hohası yatı dathełtsı̨ nı̨ t’ok’e k’e ɂedų hawune yunadhé due hané ghonı̨ ɂedırı ɂeghadalada t’á.

Yunadhe ɂeła yatı chu dene hel yatı nı̨t’a

Ɂełk’ech’a dene t’ą ɂedırı ha dełtth’ı haradı hú deghare ɂası nodhı ts’ęn tth’ú nuhehel nayatı hoɂą chu t’ąt’u halyé sı sehenųt’a hoɂą. Ku ɂedı̨nı̨ hadanı̨dhęn hu t’ąt’u halyé hası hotıe senųt’ą dezą t’ąt’u halyé ha, tsamha hel ɂası senųt’a ts’ęn tth’ú. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ECCC hodoreké nı̨ yuda NWT Denededłı̨ne ha k’oldé hel ɂedırı ghą nadayałtı ha. Ɂałų ɂı̨łąghe dene ECCC horeké nı̨ dene yatıé ɂa ɂedırı hołé ha yunadhe ɂası k’enats’edé dé.

Province chu Territories

ku ɂeją yatı holı̨ k’ı́ ɂedırı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı yudá t’ą K’oldé Northwest Territories (GNWT) hots’ı̨. ECCC hots’ı̨ dene hotthé Alberta, Saskatchewan, chu NWT hots’ı̨ K’oldé chu NWT ɂeła nı̨h k’e ɂası ghą dayałtı hel deltth’ı́ nı̨ k’adąne ɂeyer hu ECCC ɂerıhtł’ıs ghı̨ghą hu dene xa nųnı̨ɂą nı̨ bets’ęn yatı nı̨t’a ha. Ɂeyer hu GNWT ɂedırı ɂerıhtł’ıs heredı́ ts’ęn tth’ú yatı nı̨ɂą nı̨.

Northwest Territories t’ą K’oldé (GNWT)

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı yatı dathełtsı̨ nı̨, horelyų honet’ı̨ hadé, ɂedırı ts’edarenı̨le t’a t’u ɂeją tłes k’e tu soreldhęn hutł’ır tł’ąghe dé. Ku t’oho yets’edarenı̨ hadé hotıe ɂeyı net’ı̨ hu t’a beghą yatı holı̨ sı gharé ɂesǫt’ıle honı̨dhęn hı̨łdų. ku honezı t’ą yudá NWT Denededłı̨ne ha k’oldé chu ɂeyer honaré dene t’ą ɂası k’enadé Alberta tł’ulé het’ı̨ naré CIWG hel dełtth’ı hoɂą. T’ąt’e ɂa bel hodorelɂı̨h hadé ɂedırı ɂełk’ech’a tu soreldhęn chu nıdıł net’ı̨ dąlı̨ ɂa chu CIWG t’a yatı k’odorelɂı̨h tth’ı́ hel ɂa.

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı haradı hu ɂałų yatı begesı́ łą hųlı̨ sı. Ku horelyų nąne hoɂá ha K’oldé Canada hots’ı̨ ɂedırı ghą yatı nı̨ɂa hoɂą ɂałų yunadhé yatı bet’a ɂası hoghedı́ ha hołé ts’ęn tth’ú. Ku t’a k’enelt’ele k’ı́ ɂedırı sı:

• dųhų t’a des helı̨ sı honet’ı̨ chu t’ąt’u boghedı ha yatı begharé hotthé holé hoɂą.
• ku t’a tu ch’ele nı̨dıl sı t’anełt’e sı dųhų t’ąt’u boghedı sı gharé dé ɂesǫt’ele hası̨.
• tu soreldhęn hutł’ır cu ɂeyı tué beyé ɂası ch’ele t’anarı̨tser chu toxicity t’a beye ɂası hųlı̨ sı net’ı̨ hoɂą.
• ku dųhų t’a yatı hųlı̨ sı net’ı̨ tth’ı́ hoɂą begharé ɂeyer honaré t’a hųlı̨ sı bek’oją tu t’at’e chu nı̨h hoghedı ha yatı bet’a hołé há.

ENGO chu ɂerıhtł’ıs kuę t’ą ɂedırı ha dełtth’ı

ku ɂeją yatı nı̨lya k’ı́ t’a ɂası necha hołé hoɂą t’ą ɂedırı ha dełtth’ı dayełtsı̨ chu ENGOs ɂerıhtł’ıs kuę hots’ı̨ dene hel. ECCC hots’ı̨ dene 20 ENGO chu ɂerıhtłł’ıs kuę hots’ı̨ dene t’ą ɂedırı ha dełtth’ı sı t’ąt’u tu nıdeł dąlı̨ ghą dene yets’ęn yatı nı̨ɂa horelɂı̨h de ha hoɂąsı. Sǫ́laghe ch’adhel ɂedırı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı ts’ęn yatı nı̨dathela nı̨.

Nıdıł hıle honezı net’ı̨

Ku ɂełk’ech’a dene haradı́ hu ɂedırı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı hodoreké nı̨ ɂałų yatı beghą nı̨lyé ha t’a ɂełk’ech’a hųlı̨ sı hası ɂedırı yenełɂı̨h sı.

Ku ɂedırı yatı hodorelɂı̨h t’ąt’u honet’ı̨ dalı̨ ɂedırı hel hoɂą dadı́ sı̨:

• nı̨h hası hu dene ha t’ahųt’e chu ɂası ɂełetł’ır hası hu,
• dene t’adanı̨dhęn hu,
• t’arı̨łtı ha honı̨dhęn hu,
• bet’a ɂası honet’ı̨ ha ɂedırı ɂası ɂełetł’ır ch’a t’ok’e tu ch’ele k’onı̨ nare chu k’aɂų tu delk’ale ɂahot’ı̨ Athahasca nedhen hots’ı̨, ɂeyı chu
• deddhaı tue selye tth’ı́ honet’ı̨ hoɂą tu bet’anot’ı̨ nadłı̨ ha ɂeją tłes k’eyaghé

Ku ɂı̨łąghe dene hadı́ deddhaı hıłchu dé t’a tu hųlı̨ ye hots’ı̨ la necha ha henı̨. Ku t’a beghodher sı nıdeł hoɂą.

T’at’e ɂa nı̨h ghą yatı hoghedı ha holı̨

Ku ɂełk’ech’a dene haradı hú t’ą ɂedırı ha dełtth’ı hel tthenę nanota hots’ı̨ hodorılɂı̨h sı ɂeyer dé t’a ɂeją tłes k’e tu ch’ele nıdıł sı nezų net’ı̨ ha t’a horełnı̨ honet’ı̨ ssı ghonı̨ hası. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı hodoreké nı̨ ɂałų yatı ɂeją lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ chu t’ą K’oldé bets’ı̨ t’at’é ɂa hotł’es tue t’a bek’onı̨ yuné nıdıł bek’oją hılé sı dųhų hoɂą hası.

Nąnı̨ dene hadanı̨dhęn hu ɂedırı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı danełɂı̨h hoɂą yunadhe t’axą yatı nedhé oted bet’a ɂası hoghedı́ natser hołé ghonı̨ ɂeyer dé t’ą tł’es k’e dahołɂą sı ɂeyı yatı t’orełthı ghonı̨ hotł’es tue hoghedı ha t’a bek’onı̨ sı hots’ı̨. Ku tu soreldhęn tth’ı́ hołé hadé nezų halyé hoɂą t’oho ɂası godhe hołe de bedaretı̨ ts’ęn tth’ú.

Ku ɂası nodhı ch’a begharé hoghedı ha yatı

Ku nąnı̨ dene hadanı̨dhęn ɂedırı yatı bet’a ɂası hoghedı́ hotthe beredı́ hadé ɂesǫt’ele danı̨dhęn sı hotthé t’ąt’u boghedı ha due hané haılé de huto "kut’a beɂąsı ɂası hadı haılé de" ɂeją t’a beye ɂası hųlı̨ ghą. oKu ɂedı̨nı̨ hadanı̨dhęn hu ɂeyı ɂası nadhı hılé sı bet’a ɂeyer honaré tu ɂedų hané ch’a t’a ɂası bonı̨dher hots’ı̨ dųhų ts’ęn t’a tu hoghedı yatı t’a. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı yatı dathełtsı̨ sı CIWG hots’ı̨ dene ɂedırı danełɂı̨h hoɂą yuda Yukon k’eyaghe Tu Hoghedı yatı nedhé holı̨ sı k’e ɂeyer ts’ęn ttheluse tsamba k’e hoɂą naré. T’ą ɂedırı a dełtth’ı ɂedırı yatı tth’ı dathełtsı̨ sı nı̨h bąnı̨ United Nations bets’ı̨ yatı Nı̨h hoghedı hohası t’ok’e ɂełk’ech’a Lak’e betł’esı hoɂą beghare Tu Ch’ele Hoghedı Yatı holı̨ k’e. (August 2020).

Nąnı̨ dene t’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı ts’erenı̨ ha dadı t’a tu nıdıł sı ts’edą k’e dé. Ku ɂedı̨nı̨ yatı hu dųhų CCME yatı tł’esı hųlı̨ sı tu nıdıł ha ts’edą ląt’e hası huto t’a beye ɂası hųlı̨ ɂedırı tłes k’e hotł’es tue t’a bek’onı̨ nı̨sı hųlı̨ chu boghedı ha. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedır hodoreké t’a beye ɂası hųlı̨ ɂa ɂası ha horełnı̨ ghonı̨ de ɂełka halya de. Ku ɂeyı nı̨łts’ı chu nǫ́neshe dahola chu dene yudaghe naradé tth’ı́ bet’a ghonı̨.

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı t’ą losı yatı bet’a ɂası hoghedı́ bets’ı̨ de t’ąt’u natser ɂası hoghedı ha nı̨yıle hozelɂı̨h sı. Ku ɂeyı t’a yatı hozeké k’ı yunadhe tha hots’ęn t’ąt’u boghedı hats’edı sı t’ok’e losı ɂeyer beląghe huto yuyaghe des k’e. Ku ɂałų ɂı̨łaghe yatı nı̨t’ą dohodı sı t’ąt’u ɂası hoghedı ha hotıe bek’e hoɂą dezą. Ku ɂeyı t’ats’edı sı tu ch’lele nıdıł hıle chu t’oho tu ch’ele nı̨tł’ır de t’ąt’u selyé ha.

T’ą k’oldé ha nųt’ą

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı recommended that K’oldé work together to ensure that both federal and provincial regulatory approaches are effective and well informed. Dene ɂedırı hel dayaı̨łtı tu ch’ele k’onı̨ ghare yatı hųlı̨ ghą ɂełk’ech’a danı̨dhęn nı̨.

Ɂı̨łąghe dene hadı hu t’ą federal ha K’oldé hotıe nı̨dha honare ɂası danełɂı̨h hoɂą t’ok’e tłes holı̨ sı hası t’ąt’u hotł’es tue t’a bek’onı̨ boghedı chu nı̨h sehenųt’a ha t’oho nųnı̨dher de. Ku t’ąt’e ɂa yunadhe nı̨h k’e ɂesohúne ch’a ɂeyı k’ı federal betł’esé hoɂą sı t’a tu ye łue hųlı̨, ɂı̨yese nahedıł chu Ɂeyer Nęnę k’’eyaghe Wood Buffalo National Park tth’ı hası. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı ghą nanéde1́ nı̨ ɂeją Alberta t’a yatı dałtsı sı natserhıle ghonı̨ ɂa federal beyatıe k’esı hıle de.

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ECCC harałnı̨ hu ɂeyı t’a ɂası k’enade sı hotıe dayełtsı hoɂą t’a bek’ebąnı tu helı̨ benı̨sı ɂası nı̨tł’ır ch’a. Ku ɂedırı yatı holı̨ Alberta-NWT Mackenzie Des ɂeła Tu Hoghedı t’a lımarshı sı besuhúdı hoɂą.

Yatı ɂełts’ęn det’al

Ɂełk’ech’a dene ɂedırı hadanı̨dhęn sı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı hodoreke nı̨ yatı hbetł’alye ha t’a hotł’es tue t’a bek’onı̨ ghą yatı dene nalé nı̨lye hoɂą.Ku ɂeyı ɂedırı hel hoɂąq:

• nįh k’e ɂası noredhı chu t’a boghedı yatı hųlı̨,
• t’ą ɂeyer honaré K’oldé chu lak’e betł’esı hoɂą dene ɂeła dayałtı,
• yatı t’a hųlı̨ horelyų t’ok’e tu ch’ele k’onı̨ beye t’a naıdısłı̨ne hųlı̨ sı ghą, ɂeyı chu:
  • ɂeją t’a beye ɂası hųlı̨ beghą detł’ıs des ye tatł’ır ts’ęn tth’u,
  • ku t’a beye ɂası hųlı̨ beghą yatı holı̨ ɂeyı hel honet’ı̨ hoɂą,
• ku ɂeją honare t’aɂası ɂełetł’ır k’ı ɂełka hake ghonı̨ t’a beye ɂası hųlı̨ chu t’a horełnı̨ honet’ı̨,
• ku t’a ɂası hųlı̨ sı hadhı t’ąt’u net’ı̨ sı degharé bek’oją hıle dųhų,
• ku t’axą dene ɂedırı t’a ɂesorané net’ı̨ hoɂą, ɂeyı chu
• t’a ɂełetł’ır sı ɂedırı hası:
  • tłes k’e tu ɂeyer honaré hųlı̨,
  • naıdısłı̨ne t’ok’e bek’onı̨,
  • nı̨łts’ı t’a hadhı́,
  • t’ok’e t’a ɂası sehenųt’a horelyų dohola ɂeyer honaré (i.e., nı̨łts’ı, tu, nı̨h).

Nı̨h sehenųt’a

Ku ɂełk’ech’a dene t’ą ɂedırı da dełtth’ı ɂedırı bek’etł’a hodoreké nı̨, dene t’a nadaneta sı t’oho ɂeją tłes k’e-beląghe nųnı̨dher de t’ąt’u senahulyé ha. K ɂeyı t’a yatı hołe ha k’ı nı̨h k’e ɂası k’enats’edé nadłı̨ k’esı nųt’a hoɂą Denedédłı̨̨ne naradé hobeha. Ɂı̨łąghe dene ɂedırı horeké nı̨ yunadhe tłes k’e daharelyé hodorelɂı̨le horelyų ɂedırı lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ dene degharé nı̨h sehenųt’a yatı dathełtsı̨ hı̨łdu.

Ku ɂedırı dene hadı hu tu nıdıł k’ı́ hotıe nı̨h sehenųt’a hudher de ɂesǫt’ıle ghonı̨. Konodher hıle de, ɂeyer lak’e naré tłes k’e ɂeghalada k’esı hoɂą bedaręta tł’ąghe kulı. Ku ɂeyı hel haradı hu t’a ɂası k’aɂų halya chu deddhaı beye hųlı̨ k’aɂų halya de nı̨h sehenųt’a borenı̨ ha.

Ɂałų ɂı̨łąghe dene ɂedırı hası ɂası hołe hoɂą henı̨ t’a tu t’ok’e hotł’es tue t’a bek’onı̨ tadıł sı t’oho nı̨h sehenųt’a yatı ye. Ku ɂeyı t’a hozelɂı̨h hade:

• tha hots’ę hananota hoɂą,
• t’a ɂası horełnı̨ honet’ı̨ t’ok’e hotł’es tue t’a bek’onı̨ ye ɂedırı ɂełka t’a tu delk’al hel,
• risks of seepage,
• t’a horełnı̨ honet’ı̨ ɂedırı tu ya hoɂąsı due hane chu deddhaı beye natser ch’a ha hoghedı hoɂą yundhe nodhı hųk’e, ɂeyı chu
• dene tth’ı ɂedırı t’ą naıyełnı̨ chu yunadhe boghedı ghą dayaı̨łtı nı̨.

T’arı̨łtı̨ chu hołe hadé t’anodhı ha

ku nąnı̨ t’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı hası ɂesoradı nı̨ t’ok’e lak’e betł’esı hoɂą sı ɂedırı narałnı̨ hoɂą t’arı̨łtı̨ of hotł’es tue t’a bek’onı̨ senahulye1 chu sehenųt’a ghą nųnı̨dher de. Ku ɂedırı dene hadı hu t’a yatı bet’a ɂası hoghedı́ yatı ɂedırı k’e t’ą lak’e betł’esı hoɂą t’a dałtsı hoɂąsı chu t’arı̨łtı sı horelyu yenełɂı̨h hoɂą re. Hotıe tu hoghedı hoɂą hu, tı̨ch’adıe, chu yenare dene narade ha.

T’a horełnı̨ honet’ı̨ chu ɂası nodhı ch’a ha hoghedı

T’ą ɂedırı ha dene dełtth’ı ɂedırı t’a horełnı̨ honet’ı̨ ghą ɂesoradı nı̨ t’ok’e ɂeł t’axą beghąlbą ghonı̨ ghą. T’a horełnı̨ honet’ı̨ hoɂą hoɂąsı due hane ts’ęn tth’u ɂeyı ɂeł t’anarı̨łtha chu t’aghelyą ghą, hanełt’u bet’a ɂası łą k’onı̨ ghonı̨ ɂa. Ku ɂedıre dene hadı hu ɂeyı borenı̨le henı̨ t’a lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ ɂeyı dałtsı ha łą hıle ɂa.

ku nąnı̨ t’ą ɂedırı ha dełtth’ı yatı dathełtsı̨ nı̨ tu ch’ele hılbąnı chu honezı boghedıle tu ch’ele nı̨dıl ghą. ku ɂedırı dene hadı hu t’a yatı bet’a ɂası hoghedı́ natser holı̨ de bet’a t’a horełnı̨ honet’ı̨ borenı̨ bet’a sughua tu nıdıł ha. Ku nąnı̨ dene haradı hu ɂeyer honare federal k’oldé beyatıe natser chu dene ghą nayałtı borenı̨ k’enadé hoɂą t’a Łue hoghedı ha yatı nedhé yatı nezų Denededłı̨ne bel ɂası hoghedı ha.

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı ghą yatı nı̨dathela nı̨ ɂeyer honare t’axą hots’ı̨ yųtsęnę natser tth’ı boghedı hoɂą nı̨h k’e ɂedų hawųne ch’a. Chą łą t’a ɂeyı tu ch’ele k’onı̨ tedhe helbą ghonı̨. Ku honedhel ɂa nahıye naıdısłı̨ne nı̨łts’ı yedhı borenı̨ ghonı̨. Ku ɂeyı t’a hodhel natser de nı̨łts’ı t’a des tu ye k’aɂų hane ghonı̨. Ku ɂedırı bet’a ɂası ch’ele hoghedı dı tth’ı ghonı̨. Nı̨h k’e ɂedų hawųne ha ɂedırı yunadhe nı̨h due hane ha ɂedırı t’ąt’u ɂası honet’ı̨ hade t’anełt’e ɂası nıdıł t’anełt’e ha.

Ku nąnı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı haradı hu ɂası nodhı ts’ęn tth’u honet’ı̨ hoɂą t’ą dene tłes k’e hotł’es tue t’a bek’onı̨ ghą yatı holı̨ nı̨ 2016 Ɂerıhtł’ıs Nı̨h Hanı̨ Ɂeła holı̨/Nı̨h bąnı̨ ɂası ɂeła dełtth’ı Boghedı t’a hok’enarade ha ɂeja Ɂejere k’onı̨ nęnę Wood Buffalo National Park k’eyaghe. Ku ɂeyı ɂesonodhı ch’a danełɂı̨h k’e t’a horełnı̨ honet’ı̨ sı tthere haıyıle hoɂą t’ok’e nı̨h k’e ɂedų hawųne ch’a, ku begese hoɂą boghedı tth’ı dezą, chu nı̨h sehenųt’a t’a hųlı̨ sı hel.

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı hołe ha dadı t’oho ɂası ch’ele tue nıdıł hade ɂeła dųne betł’ese hołe hoɂą. Ɂedırır kolya de t’a yatı nezų ghare hołe ɂa horelyų dene beha nezų hası̨. Nąnı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı yatı dathełtsı̨ nı̨ tthenę ɂeyer honare t’ahuɂąsı ghą yatı hołe hoɂą beghare beneredı ɂeyı ghą ɂası nodhı ts’ęn tth’u.

T’a beye ɂası hųlı̨

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı yatı nı̨ɂą nı̨ t’a beye ɂası hųlı̨ ghą hoɂąsı naıdısłı̨ne ghonı̨ ɂeyer t’a horełnı̨ honet’ı̨ tu ye ɂası daghena chu dene ha ɂeła halyá de. Ɂałų ɂı̨łą dene hadı hu K’esłes tue Naphthenic Acids (NAs) hulye beredı ghonı̨ bet’a natser ghonı̨ OSPW, ECCC, chu Dene sughua ɂehena Canada hots’ı̨ ɂeyı yoghełnı̨ hoɂą tłes k’e nare NA k’eyaghe.

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂałų ɂedırı yatı thełtsı̨ nı̨ ɂedırı hoɂąsı deddhaı tu ye natser hası t’ok’e tłes k’e hotł’es tue t’a bek’onı̨ ye. Ku ɂedırı dene hadı hu t’ąt’u ɂeyı deddhaı hılchu hade t’a nezų k’e halye hoɂą. Ku ɂeyı yatı k’ı ɂedırı sı:

• deddhaı t’ok’e tu ch’ele k’onı̨ tu is hılchu hade borenı̨le chu detı hası̨,
• deddhaı tue borełnı̨ sı nı̨h hohası, teh hası chu t’ąchaı chu tı̨ch’a ɂası daghena ha,
• hoɂąsı deddhaı natser de tłes hılchu borenı̨le he detı chu ɂası nazas tth’ı haɂa t’ok’e ɂeyer tł’es k’e honare hoɂą. Ku ɂeyı t’arı̨łtı̨ hoɂ̨ası chu iron chu ɂası ch’ele łą hane ha, ɂeyı hel
• hoɂąsı deddhaı natser de bet’a naıdısłı̨ne chu ɂası zase hųlı̨ dzıredhı ha ɂeyer honare selye chu bek’onı̨ borenı̨le ha. Deddhaı natser bek’onı̨ nı̨ dzıredhı borenı̨ ha, bet’a ɂeł ha horełnı̨ ghonı̨ Denedédłı̨̨ne Ɂedehanakoreldé hoɂą horenı̨le ghonı̨

?eyer honare Denededłı̨ne t’ąt’u boghedı́

Ku t’ą ɂedırı ha dełtth’ı t’ok’e tłes k’e ɂeghadalaı̨da hotł’es tue t’a bek’onı̨ sı Denededłı̨ne ha k’oldé tth’ı bel hoghedı hoɂą t’a yatı sehenųt’a yatı ghare. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı yatı dathełtsı̨ nı̨ ɂeyer ɂası k’enats’ede ɂedırıı Nı̨h bąnı̨ Denededłı̨ne k’anota yatı nedhe United Nations Declaration Denedédłı̨̨ne Hoghedı ha yatı nedhé (UNDA) hulye k’e, ɂedırı t’ąt’u hotıe hotthe yatı bel hole yenerenı̨ hoɂą.

Lak’e betł’esı hoɂą

ku ɂedırı ją yatı holı̨ k’ı t’a dene ɂeyer honare lak’e betł’esı hoɂą t’ą ɂedırı ha dełtth’ı hel t’ąt’u ɂeła dayaı̨łtı. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı Suncor Energy, Canadian Natural Resources chu Imperial Oil Limited hots’ı̨ dene nayaı̨tı nathedeł nı̨. Mining Association of Canada (MAC) hots’ı̨ chu, Suncor Energy, Imperial Oil Limited, chu Pathways Alliance horelyų yatı detł’ıs nı̨la nı̨.

T’a hoghedı t’anı̨łtha nelɂą bek’oją

T’ą ɂeyer honare t’ok’e lak’e betł’esı hoɂą sı hotıe t’a ɂası dałtsı hoɂąsı t’ąt’u halye chu t’oho nodhı hası hotthe selye hodorelɂı̨h, t’a beghare hudzaı, chu dene hel ɂası ghą ɂedırı t’ą lak’e betł’esı hoɂą hel. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı ɂı̨ghą nodher hıle de due ha danı̨dhı̨ ɂa. Ku ɂeyı yatı hołe hade 2025 ts’ęn tth’u holı̨ nı̨de danı̨dhęn hotthe t’ok’e tł’es k’e bedaręlye ha. Ku ɂeyı hel nozelɂı̨h de bet’a t’a ɂası hoghedı yatı dųhų t’a yatı t’oredhı hel ha t’ąt’u hotł’es tue t’a bek’onı̨ t’ats’ęn tł’es k’e hekoth hots’ęn. Ku ɂeyı t’a ɂedırı nozelɂı̨h tha ha nı̨h sehenųt’a k’enats’ede ts’ęn tth’u.

Ku dene t’adanı̨dhęn honet’ı̨ hoɂą

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂałų tu lak’e bek’onı̨ de nezųle ha dadı sı. Ku ɂedırı CIWG hots’ı̨ dene ɂeyı danełɂı̨h t’ąt’u yundhe t’a horełnı̨ honet’ı̨ chu dene yeghą t’adanı̨dhęn sı yundhe tu ch’ele bek’onı̨ ha. T’ą lak’e betł’esı hoɂą sı haradı hu ɂeyı ch’ası hoɂąsı hotł’es tue t’a bek’onı̨ hołe bet’a nı̨h sehenųt’a horena ghonı̨, tłes k’e nare bet’a tu k’aɂų bek’onı̨ ha. Chą chu tsıł betue ɂełetł’ı ha la daręlya tł’ąghe dekulı bet’a ɂeł tedhel bąnı̨ ghonı̨. Lak’e betł’esı hoɂą haradı hu tha hots’ęn bek’onı̨ chu tu beɂanahot’ı̨ bet’a deddhaı łą ghonı̨ tu k’onı̨ ye.

Nıdıł hıle honezı net’ı̨

Ku nąnı dene ɂedırı t’a ɂełk’ech’a hųlı̨ sı bet’a tu k’onı̨ nıdıł hade łą haı̨le t’oho nı̨h sehenųt’a chu bedaretı̨ ha nunı̨dher de. Ɂeyı hel ɂedırı dene haradı hu t’ąt’u ɂeyı hołe hade dųhų tu soreldhęn tł’ąghe beredı ha. Lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ dene haradı hu ɂeyı tu nıdeł nadłı̨ hade t’ąt’u tu boghedı ghare dezą. Ku t’ą lak’e betł’esı hoɂą yech’ası danı̨dhęn tu ɂełetł’ır t’a tu nezųle hane ha holą bet’ahot’ı̨̨ de nı̨h sehenųt’a ts’ęn tth’u. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂeyı yatı hı̨łchu t’ąt’u tu boghedıı hoɂą hel. Ku ɂedırı hel sı ɂeyer honare dene ɂełts’eradı chu t’a ɂası t’oreɂa bet’a nǫ́yaghe ɂası k’onı̨ hel. T’ą lak’e betł’esı hoɂą ɂedı̨nı̨ horleyų danełɂı̨h hoɂą.

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı t’a K’oldé ɂedırı tłes k’e dahola ha nųt’ą t’ąt’u bedaręlye ghą yatı holı̨ t’ąt’u tu hoghedı chu nıdıł ha t’oho nı̨h sehenųt’a chu bedaręlye ɂeją lak’e naré. Ku t’a yatı nı̨lya sı ɂedırı hası sı (honezı hel):

• Suncor bets’ı̨ 1998 Millennium t’a ɂerıhtł’ıs dąlya. Annex V k’e t’a ɂası hųlı̨ t’oho nı̨h sehenųt’a tu t’ąt’u ɂası helı̨ hası ghą nı̨.
• Syncrude bets’ı̨ 1982 Ɂası hołe chu Nı̨h sehenųt’a Yatı ye yunadhe hots’ęn ɂası dodı nıtł’ır halye hade borenı̨le ha.
• Imperial bets’ı̨ yatı Kearl hası chu t’ąt’u Honet’ı̨ dene hel ɂedırı Kearl Lak’e ɂedırı t’ąt’u tu nıdıł hel nı̨.

T’a ɂası hoghedı begharé honet’ı̨

Lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ dene ha ɂełtth’ıle t’ąt’u ɂedırı yatı bet’a ɂası hoghedı́ t’a Łue hoghedı ha yatı nedhé hoɂą tedhe t’ąt’u benare t’a tł’es k’es hots’ı̨ tu hoghedı ha yatı k’e. Ɂeyı ɂa ha k’aɂų ghonı̨ ɂeyer tł’es k’e t’a yatı t’orełɂa chu ɂası godhe hołe ch’a ghonı̨. Ku t’ąt’uTsątsąne chu Ttheluze ghalada ghą tu ch’ele Yatı bet’a ɂası hoghedı́ ɂeyı yatı bet’a ɂası hoghedı́ t’a ɂa holı̨ k’ı t’ąt’u Tsąha hogedı yatı k’ı ha. Lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ dene ECCC hodoreke sıı ɂedırı CIWG hots’ı̨ t’ąt’u nezų ɂası hołe k’e hoɂą t’a tu ch’ele hoghedı yatı bet’a ɂası hoghedı́ k’e. Ɂıłaghe ɂedırı yatı holı̨ nı̨ t’a yatı dųhų hųlı̨ sı hel hoɂą t’arı̨łtı tth’ı hel. Ku ɂeyer de nezų ha ɂa. Ku kolya de t’a yatı beghare hoghedı k’e ha t’ąt’u nezų hołe ha t’a tu soreldhęn hoɂą k’e. Ku ɂedırı yatı nı̨ɂą hade horelyų t’a tu ch’ele k’onı̨ net’ı̨ hoɂą t’anarı̨łtser ha bet’a t’ąt’u nezų nıdı̨l ha bek’oją ɂedırı NA hots’ı̨ beha.

Provincial chu Federal ɂeła dayałtı

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı yatı nı̨ɂą yune t’a federal chu provincial xa K’oldé ɂeła deltth’ı hots’ı̨ t’a tłes k’e tu beredı hotıe net’ı̨ hoɂą ɂeyer hots’ı̨. Ku ɂeyı yatı bonı̨dher 1990 honare nı̨h. Ku ɂałų yatı bek’e hołe hadé chu ɂeła yatı hołe ch’a ha hoghedı hoɂą t’ą ɂełk’ech’a k’oldé ha provincial hots’ı̨ huto, provincial berıhtł’ıs ghare ɂası hoghedı horelyų ɂedırı k’anełta chu net’ı̨ ho’ą t’oho federal hots’ı̨ k’olde t’ąt’u tu ch’ele soreldhęn ha ɂerıhtł’ıs nedho hołe de. Nąnı̨ dene haradı hu CIWG hots’ı̨ dene ɂeją Alberta Science hobası t’a dałtsı sı bet’oredhı hoɂą ɂedırı COSIA nanota huk’e.

Ɂełts’ęn yatı det’al

Lak’e betł’esı hoɂą haradı hı t’a yatı nı̨datheɂą sı ɂedırı CIWG hots’ı̨ dene yenełɂı̨h ha ɂedırı ghą:

• Yatı k’onı̨ t’ok’e thela,
• yatı t’a hųlı̨ ɂeyer lak’e betł’esı hoɂą t’a dałtsı ha,
• nanota chu boghedı,
• yatı t’ąt’u sughua ɂełts’en nı̨t’a ha, chu
• dene nalé ɂası hołe chu ɂełts’ęn yatı het’al.

Tu ɂełk’ech’a chu t’anełt’e hųlı̨

Lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ dene haradı hu t’a ɂası horelyų honet’ı̨ hade tu beredı ha ɂeyı k’e hoɂą. Ku ɂeyer Lak’e betł’esı hoɂą ts’ı̨ dene haradı hu t’a beye ɂası hųlı̨ ɂeją tłes k’e tu soreldhęn k’ı t’ok’e tłes k’e ghalada nare hut’a hųlı̨ sı, (e.g. naphthenic K’esłes tue), ɂeyer hı hųlı̨ t’ok’e ɂełk’ech’a most are not unique and occur in other types of tu ch’ele k’onı̨. Ɂedırı t’ą Lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ dene ECCC hots’ı̨ dene ɂeyı ghą nanede hoɂą ɂedırı hel t’a ɂası nıdıł sı hobası pH t’anarı̨łtser ha.

Ku ɂedırı dene hadı hu t’a yatı beghare ɂası ghą yatı natserhıle t’anełt’e tu beredı ghą. Dųhųn t’a hoɂą hade, nǫka tu helı̨ net’ı̨ hut’a t’a hotł’es tue t’a bek’onı̨ nare chu horelyų t’a tu thaıye chu ɂeł ye hıle sı. Ku t’ą lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ dene haradı hu ɂeyı łą sı. Ku dųhų ɂeyı boghedı ha hoɂą hıle t’ąt’u is tłes k’e nare ɂeyı ghą yatı nı̨ɂa t’ąnełt’u tu hųlı̨ ghą. Ku ɂeyı ɂa, kǫt’ı yatı hųlı̨ sı k’enelt’ele horelyų lak’e nare. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı hots’ı̨ dene haradı hu t’a tu benearedı hade chą chu tsıł naghelghı̨ hots’ı dezą. Lak’e betł’esı hoɂą hots’ı̨ dene yatı nı̨ɂą ɂedırı tu t’ok’e daı̨lı̨ sı beghare t’ąt’u boghedı yatı hołe ha provıncıal bets’ı̨ hel.

Tu ch’ele nıdıł t’ąt’e ha nezų

Lak’e betł’esı hoɂą nahıye t’a bet’orı̨dher ghą yatı thełtsı̨ t’a tłes k’enare ɂası ɂałdel ha. Ɂı̨łaghe ɂeyı hade t’a tu ch’ele soreldhęn hots’ı̨ hutł’ır tł’ąghe t’a tłes k’e ha k’olde ba nųt’a ɂedırı yatı k’e ɂası hełtsı chu ɂı̨ghą ɂeyı ts’ęn hołe t’oho nı̨h sehenųt’a ghą nųnı̨dher de t’oho beghąt’a ha horeké de. Yatı bet’a ɂası hoghedı́ ghare ɂedırı tłes k’e ha nųt’a ha tu delk’al ha chu tu ɂeła bet’oredhı ha. Yatı bet’a ɂası hoghedı́ hots’ı̨ ɂeją lak ha nųɂa hoɂąsı tu k’onı̨ k’e ɂeyer honare.

Horelyų dene

Ku ɂeją yatı t’a beghą holı̨ k’ı t’a yatı net’ı̨ hoɂą ghą sı t’a honezı dene bets’ı̨ t’oho ɂedırı nodher huk’e.

Nıdıł hılé

Several t’ą ɂedırı ha dełtth’ı yets’edarı̨nı̨le t’a tu ch’ele soreldhęn beredı. T’ąt’e ɂa yeghą nanede nı̨h k’e bet’a ɂesóhune ch’a danı̨dhęn, tu bası hu, Denedédłı̨̨ne ɂedeha nakoreldé hoɂą tth’ı ha. Nąnı t’ą ɂedırı ha dełtth’ı haradı hu tłes k’e horegoth nųt’a hoɂąıle bet’a tu ch’ele łą haıle ɂa, nı̨h sehenųt’a yatı holı̨ hı̨łdų..

Yatı t’a ɂeją bet’oredhı ɂedırı ɂerıhtł’ıs ye

Honezı dene ɂedırı ECCC horałnı̨ t’a ɂası sı dene nale hok’enats’ede hoɂą chu t’a yatı hųlı̨ hotıe dene yenerenı̨ ha bet’oredhı hoɂą. Ku ɂedırı hats’edı sı:

• tu bet’a nahot’ı̨,
• tu ɂełk’enótł’ır,
• tu bek’onı̨,
• tu delk’al (tł’es k’e hutł’ır hots’ı̨ hel),
• tu delk’al t’ok’e hųlı̨,
• tu soreldhęn hutł’ır tué,
• OSPW (ɂedırı t’ok’e tł’es k’e hųlı̨ sı hots’ı̨), chu
• ɂası hetł’ır.

Ɂı̨łąghe dene beba due henı̨ nı̨ t’ąt’u yatı dzıret’aı t’ą K’oldé chu lak’e betł’esı hoɂą yet’arat’ı̨. Ku ɂedırı ląt’e, “hotł’es tue”, “tha hots’ı̨ hotł’es tue t’a bek’onı̨” huto “detur ląt’e hotł’es tue t’a bek’onı̨”.

Tı̨ch’adıe ha t’ahųt’e

Ku honezı dene ɂeyer honare ɂedırı yatı nı̨dathela nı̨ t’ąt’u tı̨ch’adıe hoghedı bası. T’at’u bekozelɂı̨h chu t’ąt’u tu honet’ı̨ dalı̨ bası. Ku ɂedı̨nı̨ haradı hu hotıe ɂası kozelɂı̨h hoɂą, hoghedı hoɂą, t’ąt’u ɂeyı boghedı t’ok’e tłes k’e tu ch’ele soreldhęn ha bet’ahot’ı̨ de ghą. Ku honezı dene ɂedırı Canadian Nı̨h hoghedı Yatı Nedhe, 1999 boghedı de ɂası k’aɂų chu t’ąt’u ɂası ch’ele tı̨ch’adıye hel boghedı ha.

Hılbąnı

T’ą ɂedırı ha dełtth’ı dųhų tu heredı, hılbąnı chu t’oho ɂeyı nodher t’ąt’u yatı det’al ghą. Honezı dene ɂeyer honare ɂałų ɂeyı honet’ı̨ hoɂą t’a tu dųhų hılbąnı ɂeyer honare tu ye. Ɂı̨łąghe dene hadı hu t’a tu ch’ele k’onı̨ chu tłes k’e degothe hołe dųhų ha hıltı̨ ɂesǫt’ıle danı̨dhęn sı. Horelyų t’ąt’u nı̨h sehenųt’a ha yatı holı̨ hı̨łdų t’ok’e tłes k’e nare hotł’es tue t’a bek’onı̨ łą hane ch’a.

T’arı̨łtı̨

Honezı dene ECCC hots’ı̨ dene harałnı̨ hu t’ą ɂası ɂąłdel sı naıyełnı̨ hoɂą ɂeyer de t’ą lak’e betł’esı hoɂą sı horelyų t’arı̨łtı̨ hotł’es tue t’a bek’onı̨ senehųt’a hadé. T’ą ɂedırı ha dełtth’ı ɂedırı yatı thełtsı̨ sı, tłes k’e lak’e betł’esı hoɂą tsamba łą dałtsı ɂa, ba horelnaıle ɂedırı ɂası hotıe k’enade ha.

T’a beye ɂası hųlı̨

Ɂı̨łąghe dene hadı hu t’ok’e losı tłes k’e tu ch’ele soreldhęn ha yatı bet’a ɂası hoghedı́ holı̨ k’ı horelyų t’a beye ɂası hųlı̨ sı hel hoɂą hotł’es thıs dąlı̨ hel. T’a ɂası ɂeyı ląt’e tłes k’e nare t’a hotł’es tue t’a bek’onı̨ beye hotł’es tth’ı hel hoɂą, beredı de, bet’a łue ha nezųle ghonı̨ honezı ɂeyer honare ɂası tth’ı xa.

Ɂełts’ęn yatı det’al

Ku honezı dene ECCC harałnı̨ hu t’a yatı hųlı̨ sı dene hel nı̨lye hoɂą bet’a ɂası heneredı t’a yatı bet’a ɂası hoghedı́ ghą, ɂedırı hel:

• t’anełt’e tu Athahasca Des ye hots’ı̨ hılchu, t’anełt’e tu bet’orı̨dher lak’e hekoth ha, ɂeyı chu t’ąt’u tu bet’onoredhı nadłı̨ ha OSPW kaɂų ha tu del k’ale bet’orı̨dher walı sı ha,
• ku t’ą lak’e betł’esı hoɂą yatı thełtsı̨ tu bet’onorı̨dher nadłı̨ ghą beneredı hoɂą,
• yune chu dųhų t’a ɂeyer Athahasca Des ye t’a tu ɂeyer bet’orı̨dher sı ghą yatı hųlı̨,
• horegoth chu dųhų t’ąt’u hotł’es tue t’a bek’onı̨ tu soreldhęn k’enats’ede sı ghą,
• t’anełt’e tu del k’ale t’oredhı ɂı̨łaghe tłel hołe ha,
• ku ɂedırı hade t’ąt’u bet’onoredhı nadłı̨ ha OSPW t’ąt’u k’aɂų tu del k’ale, Athahasca Des ye t’a ɂat’ı̨ ha tłes hılchu ha, ɂeyı chu
• t’ok’e OSPW hotł’es tue k’onı̨ t’a bek’onı̨ ha nųdhı ha.

Yunadhe t’a hołe ha

ECCC hots’ı̨ marsı danı̨dher sı t’ą nuhel dayaı̨łtı ha ɂedırı ɂerıhtł’ıs holı̨ ha. ECCC hots’ı̨ dene horelyų t’a yatı beghąlya sı danełɂı̨h ha ɂeyı t’a yunadhe t’a hołe hası yatı bet’a ɂası hoghedı bası begharęlye ha t’ą CIWG t’a dałtsı ha. ECCC dene hel ɂałų nadayałtı ha ɂeyer honare Denededłı̨ne ha k’oldé chu honezı dene hel. .

ECCC ɂałų bet’a yatı hołe ha ɂerıhtł’ıs nı̨le ha t’ąt’u ɂedırı ɂası k’enats’ede hobası 2024 nenę k’e. Ku nel horı̨lɂı̨h de ɂeją ts’ęn dųtł’ıs Ɂası ghalada chu hołe ts’ęn ɂeją sb-os@ec.gc.ca.