Kîkwây ka-kî-Pêhtamahk Kiskinwahikêwin Wîhtamâkêwin kiki Tipiyaw Mâmawohkamakêwin ohci Nakayâskamohtahitowin isi Kihci-Nêhiyaw Atoskêmâkanak Mâmawihitowin kiki Nîkânihk Askîwi-pimiya Wâtihkâna Sêkâwicôwanihcikêwin Kwayaskwascikêwina

Nakayâskamohtahitowin

Wâsakâskamihtawin êkwa Sisikoc-isiwêpan Mêskwacipayiwin Kânata (ECCC) atoskâtam asici kêka-mitâtaht Nêhiyaw mâmawâyâwinihk ohci Kihci-Nêhiyaw Atoskêmâkanak Mâmawihitowin (CIWG). Ôki CIWG kanawâpahtam mêskotascikâkêwina ta-pamîna wâtihkân nipiy ohci askîwi-pimiya wâtihkâna ita Capasîs Kapâwinihk Itêhkêskamikohk pîhci Kîwêtinohk Alberta. Êwako asici atoskêwin ta-osihtahk nîkânihk kwayaskwascikêwina ka-pakitinkâtêkihk sîkiwêpinikêwina ka-nanâtawihtâhk sêkâwicôwanihcikêwin isi Athabasca Sîpiy.

Ôki CIWG atoskâtam wâh-wâpahta kîspin mahti sîkiwêpinikêwina natawêyihtakwanwa, êkwa kîspin tâpwê, osîhcikâtêwin ohci nîkânihk kwayaskwascikêwina. Nîkânihk kwayaskwascikêwina ta-astâw nâtâmostakêwin tahtahkwâw kiskinwahikêwin osihcikâtêwin ohci ka-miyo-ihtakohkihk scientific kiskêyihtamohiwêwin êkwa Nêhiyaw kiskêyihtamowin.

Ispîhk Opâskâwêhowi-pîsim 2023, ECCC nôkohtâwak ôma Nakayâskamohtahitowin isi Kihci-Nêhiyaw Atoskêmâkanak Mâmawihitowin kiki Nîkânihk Askîwi-pimiya Wâtihkâna Sêkâwicôwanihcikêwin Kwayaskwascikêwina (Nakiskatohtawin Masinahikan ). Ôma Nakiskatohtawin Masinahikan kî-wîci-itasinahikâtêw asici CIWG. Pakitinam kanawâpahcikêwin ohci atoskêwin mîna nîsôhkamâtowin paminikêwin ohci CIWG, êkwa nahipayiwin kiki wîpat naskomowin. ECCC micimînamwak tipiyaw âcimostâkêwin itâpisiniwin tastâw Opâskâwêhowi-pîsim 20, 2023, êkwa Pimihâwi-pîsim 6, 2023.

Ta-sîtoskahk ôma âcimostâkêwin itâpisiniwin, ECCC micimînamwak cikâstêpayicikanisihk mâmawohkamakêwin mâmawôpîtotamowina asici:

• Nêhiyaw okimâwinahk
• kiskinwahamâkêwina
• wâsakâskamihtawinal namôy-okimâwinahk mâmawohkamâtowina (ENGOs)
• tasihkêwin pimohtêstamâkêwak

ECCC micimînamwak tako mâmawôpîtotamowin kiki Nêhiyaw okimâwinahk ohci Kîwêtinohk (NWT) ayis namot kî-kahkihowak ta-itohtêcik nistam mâmawôpîtotamowin ayis ohci pasitêwina isi itêhkêskamikohk. ECCC mîna kêhciwâk nakiskawêw Kihci-Okimânâhk ohci Alberta mîna Kihci-Okimânâhk ohci Kîwêtinohk (GNWT).

Mêkwâc ôhi mâmawôpîtotamowina, ECCC êkwa otipêyihtâkosiwak ohci CIWG mêkiwak kanawâpahcikêwin ohci Nakiskatohtawin Masinahikan. Nîsôhkamâkêwak ayâwak nahipayiwin ta-pîkiskwâta to ka-mâmiskôcikâtêk kakwêcihkêmowina mîna kakwêcihkêmow mêkwâc mâmawôpîtotamowina. Atiht nîsôhkamâkêwak mîna mêkiwak ka-masinahahkik naskomowin mêkwâc ôma tipiyaw âcimostâkêwin itâpisiniwin.

Ôma masinahikan kiskinwahikâtêw ka-masinahikâtêkihk kitihkimiwêwina ka-otihtikohk mîna ôma mâmawohkamakêwin mâmawôpîtotamowina. Itâpisiniwowina ka-kiskinwahikâtêk pîhci ôma masinahikan namôy mwêhci nisitawinamowin atoskêwina isi Kihci-Okimânâhk ohci Kânata ahpô ôma CIWG. Ôma masinahikan êwako kwayâtascikêw ohci mâmawihitowin, mîna ohci iyinito pîkiskwâtamowina êkwanihi ka-kî-pîkiskwâcikâtêkihk. Ôma wîhtamâkêwin namôy mâtinamâkêw wîhowina ohci ayisiyiniw ahpô mâmawohkamâtowina êkwânima mêkicik itowahk kitihkimiwêwina ta-kanawêyihcikâtêk kîmôci-ayâwin.

Kîkwây ka-kî-Pêhtamahk

Kiskinwahikêwin

Sâpô ôma mâmawohkamakêwin, nikî-pêhtawânanik pimohtêstamâkêwak ohci Nêhiyaw okimâwinahk, ENGOs, tasihkêwin, kiskinwahamâkêwina, êkwa otipêyihtâkosiwak ohci tipiyaw. Ata ayakaskâwa iyikohk ohci wâh-wâpahtamowina kî-mâtinamâkân, atiht iyinito pîkiskwâtamowina akami mâmawihitowina êkwânihi êsa mitoni iyikohk pimohtêstamâkêwak:

• wawânêyihtamwak mêkwâc ohci astâhtâsowina ispîhtêyihtâkwan isi askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin. Atiht tâpwêyihtamwak êkwânima kwayaskwascikêwina ka-pakitinkâtêkihk sêkâwicôwanihcikêwin sîkiwêpinikêwin êkwânihi kihci âpâpiskahikana ohci maskawêyihtamowin ta-nâkatohkâta ohi wawânêyihtamowina, ata kotaka namôy sîtoskam sêkâwicôwanihcikêwin sîkiwêpinikêwin;
• natawêyihtamwak ECCC ta-mâtinamâkêt ayiwâk ta-kîsihtâhk kiskêyihtamohiwêwin ta-sîtoskahk tipiyaw nisitohtamowin ohci nîkânihk kwayaskwascikêwina; êkwa
• pakosêyimow sôhkêyihtâkwan nîsohkamâkêwin êkwa wîcihitowin taswâw okimânahk êkwa kâ-piskihtahastâhk okimâwinahk ta-osihtahk maskawêyihtamowina itê isi ka-mâtinamâkêhk nâkatêyihtamowin.

Nêhiyaw Pimohtêstamâkêwak

Ôma pahki itasinahikâtêw kihci kitihkimiwêwina ka-mâtinamâkêhk ohci Nêhiyaw pimohtêstamâkêwak. ECCC âkwâpitisow 49 Nêhiyaw okimâwinahk pîhci Alberta, Kisiskâciwani-sîpiy, êkwa Pahkisi-Kîwêtinohk Tipahaskanihk. Nistosâp Nistam-Iyiniwak êkwa Âpihtawikosisân okimâwinahk pîkiskwâtam ahpô kiyikawêpayiwak mâmawohkamakêwin mâmawôpîtotamowina.

Mêskotascikâkêwin isi Sîkiwêpinikêwina

Atiht pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak nitawêyihtâmowin ta-ispîhtêyihtâkwahk mêskotascikâkêwin isi nanâtawihtâwin êkwa sîkiwêpinikêwin. Mêskotascikâkêwin ka-wîhcikâtêkihk ôta asici:

• tahki ayiwâk miyonâkohtâwin osîhcikêwin pamihtâwina êkwa miyopayihcikêwin,
• ayiwâkês nipiy pêhkihtâwin,
• iyinîsiyiwa nipiy pimipayihcikêwin,
• mâmawi-manâcihcikêwin nakiskamakêwina ( tâpiskôc âhtascikêwin âpatisiwin askiy âpacihcikana kiki tasihkêwina oyâpahcikâtêwin), êkwa
• pimipayihcikêwina tâpiskôc:
  • Kânata otasihkêwin Kihci Ȃpacihcikana Tasihkêwin wâtihkânihk âhtascikêwin kocihtawin mâtahkamikisiwin,
  • pîkisêwin kisiskâpayihcikêwin,
  • mêstâpahtêpayiwin, êkwa
  • âhkwatihtâwin.

Nêhiyawak Omiyikosiwiniwâw mîna Miyw-âyâwin

Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima Nêhiyaw miyikosiwin êkwa miyw-âyâwin piko ta-ispîhtêyihtâkwahk mîna ta-kanawêyihcikâtêk. Kî-têpwâtamwak kanawâpahcikâtêwin ohci mâwasakonikêwin âyimihowina, asici âyimipayiwina ohci ohcikawanowin ta-miyâska âyimipayiwina isi ayisiyniw êkwa wâsakâskamihtawin miyw-âyâwin êkwa Nêhiyaw miyikosiwin.

Asici ayiwâk, pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima piko tânima nakiskamâkêwin ta-pakitinikâtêk sîkiwêpinikêwina êka âyiwak ta-makohtât sîpiy. Pêyak pimohtêstamâkêw pîkiskwâtam êkwânima nakiskamâkêwin êkwânima ka-nâkatohkâtahk isi “âciwinamowin âyimihowina” ta-kî-âyiman ta-tipapiskotahk, nâkatawâpahcikatêk, mîna ta-pisiskêyihcikâtêk. Pimohtêstamâkêwak mîna pîkiskwâtamwak êkwânima Nêhiyaw-nîkânêwin pisiskêyihcikâtwin pimipayihtâwin ta-pisiskâpahta nipiy ayiwâkan kiskinwahikêwin êwako mitoni kistêyihtâkwan.

Pêyak pimohtêstamâkêw itêyimow êkwânima ôma CIWG ta-kî-astahk Nêhiyaw kêhtê-aya wâsakâmî kakêskimiwêwin. Ôma wâsakâmî kakêskimiwêwin kiskinwahikêw ôma CIWG sa nakiskamâkêwin isi apihkâcikêwin Nêhiyaw êkwa Pahkisimotahk kakêhtawêyihtamowin mîna kiskêyihtamowin.

Akâmi-tipahaskânihk Nipiya

Pimohtêstamâkêwak mîna itwêwak êkwânima atoskêwin piko ta-kihcêyimohk akâmi-tipahaskânihk nipiy nahêyihtowina tâpiskôc ôma Alberta-Pahkisi-Kîwêtinohk Tipahaskanihk Akâmi-tipahaskânihk Nipiy Nahêyihtowin. Pîkiskwâtamwak mîna êkwânima atoskêwin ta-kî-ispîhtêyihtâkwahk âyimipayiwina pâsci Athabasca kistêyihcikâtêwin. Ôma asici nîkânihk âyimipayiwina isi kinosêw, kihcikamiy wâsakâskamihtawina, mîna ka-minihkwêhk nipiy pîhci Mackenzie Basin kistêyihcikâtêwin.

Itakihtêwin

Pimohtêstamâkêwak kakwêcihkêmowak tânisi isi CIWG wâh-wâpahtamowin itakihtêwin ohci pâh-pîtos nanâtawihtâwin pimipayihcikêwina. Pêyak pimohtêstamâkêw itêyihtâm êkwânima mâtinamâkêwin tako-tipahikêwin îyiyihêwêwin ta-kî-sîhkimikâtêw wâtihkâna ta-pimohtatât mêskotascikâkêwin pimipayihcikêwina. Kotak pimohtêstamâkêw kakwêcihkêmow awina ta-tipaha itakihtêwin ohci kanacihtâwin askîwi-pimiya pamihtâwina.

Kâ-piskihtahastâhk, Okimânahk, êkwa Kihci-Okimânâhk isi Kihci-Okimânâhk Nîsôhkamâkêwin

Pimohtêstamâkêwak têpwâtamwak kiki âyiwak nîsohkamâkêwin taswâw okimânahk êkwa kâ-piskihtahastâhk okimâwinahk. Êwako ôma ta-sîtoskam nawaciko kiskêyihtamohiwêwin mâtinamâkêwin êkwa osîhcikâtêwin ohci maskawêyihtamowina itê isi ka-mâtinamâkêhk nâkatêyihtamowin. Pakosêyimowak mîna kotak okimânahk kihci-kamikwa ta-iyikohk mâmawohkamâkêw pîhci ka-isi nahiskâmômakahk osîhcikâtêwin paminikêwin.

Astâhtâsowina

Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima wawânêyihtamihikowak êwako ohci mêkwâc astâhtâsowina ka-pimâstahk ohci sêkâwicôwanihcikêwin sâkahikanisa. Atiht ayisiyiniwak pîkiskwâtamwak wawânêyihtamowina ohci âhkami ohcikawanowin mîna sîkipayiwin, tâpiskôc kîkway ka-ispayik ita Imperial Kearl Wâtihkân. Pîkiskwâtamwak mîna âstasowina ohci misi-kipahikana pîkonikâtêwina tâpiskôc ôma Mount Polley sêkâwicôwanihcikêwin pîkonikâtêwin.

Pimohtêstamâkêwak kî-wawânêyihtamwak iyikohk ohci piscipowina wawânêyihtamowina ohci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy. Pîkiskwâtamwak mîna nîkânihk piscipowina pîhci sêkâwicôwanihcikêwin sâkahikanisa âsay ka-ohcikawin isi wâsakâskamihtawin. Pêyak pimohtêstamâkêw pîkiskwâtam wawânêyihtamowina ohci papâmâstanowina. Nêhiyaw mâmawihitowina mîna pîkiskwâtamwak wawânêyihtamowina êkwânima âyimihowina ohci sisikoc-isiwêpan mêskwacipayiwin ta-kî-ayiwâk mâkohtâw âyimipayiwina ohci sîkiwêpinikêwina ohci askîwi-pimiya wâtihkâna sêkâwicôwanihcikêwin.

Nîkânihk Mâmawohkamakêwin êkwa Itasiwêwin

Atiht pimohtêstamâkêwak nôkosîstamwak ê-ayâcik itowahk kiskinwahikêwin tipêyimowin êkwânima natawêyihtakwan ta-pimitisahikâtêk. Pakosêyimowak kiki ayiwâk kîsihtâwin kiskinwahikêwin paminikêwin, asici sôniyâwi-wîcihiwêwin, pâmwayês kwayaskwascikêwina osihcikâtêwa. Pimohtêstamâkêwak kakwêcihkêmowak êkwânima ECCC papâmâcihôwin isi Pahkisi-Kîwêtinohk Tipahaskanihk ta-nakiskawât tipiyaw Nêhiyaw okimâwinahk. Pêyak pimohtêstamâkêw kakwêcihkêmow êkwânima ECCC ta-osihcikâtêk iyinito pîkiskwêwin kiskinwahikêwina ohci nîkânihk mâmawohkamakêwin âpacihcikana.

Kâ-piskihtahastâhk êkwa Tipahaskanihk

Ka-pimitisahikâtêkihk pahki ôhi itasinahikatêwa atiht kihci atoskêwina ka-pîkiskwâtahkik pimohtêstamâkêwak Kihci-Okimânâhk ohci Kîwêtinohk (GNWT). ECCC kiskêyihtamohiwêw Alberta, Kisiskâciwani-sîpiy, êkwa Pahkisi-Kîwêtinohk Tipahaskanihk okimâwinahk êkwa Pahkisi-Kîwêtinohk Tipahaskanihk wîci-pimipayihcikêwin mâmawohkamâkêwin êkwânima ECCC kî-nôkohtâwak ôma Nakiskatohtawin Masinahikan mîna kî-wîhkohtam kitihkimiwêwina. Ôki GNWT mêkiwak kiskinawâpahtahiwêwin pâmwayês ka-pakitinahkik ôma masinahikan.

Kihci-Okimânâhk ohci Kîwêtinohk (GNWT)

Pimohtêstamâkêwak itwêwak êkwânima, misakâmê, namôy sîtoskam sîkiwêpinikêwin ka-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya wâtihkân nipiy. Êwako piko ta-sîtoskam sîkiwêpinikêwin kîspin kakêhtawêyihtamowin êkwa kiskinawâpahtahiwêwin ta-kî-kêhcinahow êkwânima pêyâhtakêyimowin ta-itocikâtêk. Pîkiskwâtamwak êkwânima mîna Pahkisi-Kîwêtinohk Tipahaskanihk Nêhiyaw okimâwinahk êkwa mâmawohkamâtowina ka-itastêkihk cîki Alberta tipahaskânihk ta-kî-nîsôhkamâkêcik isi CIWG. Ayâwak nâkatohkâtêwin kiki mêskotascikâkêwin isi nanâtawihtâwin êkwa sîkiwêpinikêwin mîna wâh-wâpahtamowin ôma kiskêyihtamohiwêwin ka-mâmawinikâtêk ohci CIWG.

Pimohtêstamâkêwak itwêwak êkwânima kêyâpic kihci kiskêyihtamowin tawâwina. Pakosêyimowak ôki Kihci-Okimânâhk ohci Kânata ta-nakatohkâta pâmwayês ta-osihcikâtêk nîkânihk kwayaskwascikêwina. Tawâwina ka-pîkiskwâtahkik asici:

• kiskinowâpamâkanowin mêkwâc isiwêpanowin ohci sîpiy êkwa ka-pakosêyimohk itêyihtamowina ohci ka-itêyihtâkwahk kwayaskwascikêwin.
• kanawâpahcikâtêwin ohci kîkway sêkâwicôwanihcikêwin âyiwakanowin nakinamâkêwina ta-nîkânêyihtâk ka-âpacihtahk ka-ihtakohkihk pimipayihcikêwina.
• kanawâpahcikâtêwin ka-nanâtawihtâhk sêkâwicôwanihcikêwin pîhcipowiniwana êkwa kîkway itowahk piscipowina ka-itastêkihk.
• wah-wâpahtamowin ka-ihtakohkihk kiskinawâpahtahiwêwin ta-nisitohcikâtêk iyinito pitosêyimowina isi nipiy âyiwakanowin mîna ta-osihcikâtêk wâsakâskamihtawin pisiskêyihcikâtêwin pimipayihtâwin.

ENGOs êkwa Kiskinwahamâkosiwin Pimohtêstamâkêwak

Ka-pimitisahikâtêkihk pahki ohi itasinahikatêwa kihci atoskêwina pîkiskwâtamwak pimohtêstamâkêwak ohci ENGOs êkwa kiskinwahamâkêwina. ECCC kiskêyihtamohiwêw 20 ENGOs êkwa kiskinwahamâkosiwin pimohtêstamâkêwak ohci sîkiwêpinikêwin ohci nakiskatohtawin masinahikan êkwa wîhkohtam kitihkimiwêwina. Niyânanosâp pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak ahpô nîsôhkamâkêwak pîhci mâmawohkamakêwin mâmawôpîtotamowina.

Mêskotascikâkêwin isi Sîkiwêpinikêwina

Nanâtohk pimohtêstamâkêwak kakwêcihkêmowak kiki ayiwâk kiskêyihtamohiwêwin êwako itowahk ohci mêskotascikâkêwin CIWG êwako ka-ispîhtêyihtâkwahk.

Kî-pîkiskwâtamwak êkwânima ôma kanawâpahcikâtêwin ohci mêskotascikâkêwin ta-kî-asici:

• wâsakâskamihtawin, ayisiyiniw omiywâyâwin, mîna mâwasakonikêwin âyimipayiwina,
• tipiyaw wawânêyihtamowina,
• itakihtêwin,
• pimipayihcikêwina êkwânima kipihtinam mâwasakonikêwin ohci sêkâwicôwanihcikêwin êkwa âciwinam nitawêyihtamowin ta-ohtahipêhk oskî-nipiy ohci Athabasca, êkwa
• pimipayihcikêwina ta-maninikâtêk sîwîhtâkan ta-yahkipita nipiy âpacihcikâtêwin pîhci wâtihkân paminikêwina.

Pêyak opîkiskwêw pîkiskwâtam êkwânima maninikâtêwin sîwîhtâkana mâwaci iyikohk nipiy ohci mitoni ta-kî-nanihkâcipayin. Êwako ta-itotâmakan sîwîhtâkana-nipiya ta-natawêyihtakwahk wêpinikêwin.

Kwayaskwascikêwina

Atiht pimohtêstamâkêwak kakwêcihkêmowak kiki kêhcinâhiwêwin ka-wâpahcikâtêk êkwânima askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin sîkiwêpinikêwin êwako natawêyihtakwan mîna nawaciko miyo-nawasonikêwin ta-âciwinam astâhtâsowina. Pimohtêstamâkêwak natotamwak kiskêyihtamohiwêwin ohci tasihkêwin êkwa okimâwinahk êwako tânêhki sêkâwicôwanihcikêwin kî-pakitinikâtêw ta-ahkikihk mêkwâc ôma ayimipayiwin.

Atiht pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak ôma mâskôt kiki sôhkan kwayaskwascikêwina ta-kî-sîhkihkêmikow wâtihkâna ta-môsâhkina ê-sôhkanowik sêkâwicôwanihcikêwin nanâtawihtâwin nakiskamâkêwin. Ka-osihtahk nanâtawihtâwin paminikêwina isi pamihtâwina nawaciko êkwa sîtoskam pisiskêyihcikâtêwin mîna onahîkâsowin pâmwayês kipahamowin.

Namôy-misiwanâtisiwin Tahtahkwâw

Atiht pimohtêstamâkêwak ta-kî-sîtoskamwak sîkiwêpinikêwin kwayaskwascikêwina kîspin kêhcinahiwêwak êwako iyikohk tahtahkwâw ohci namôy-misiwanâtisiwin ahpô “êka awasimê nakiskikâtêmakanowin” isi piscipowina ohci wawânêyihtamowin. Kî-kiskinohwahikêwak namôy-misiwanâtisiwin isi kanawêyihtamowin nipiy âyiwakanowin êka mêskotastawin ohci pâmwayês osîhcikâtêwin ahpô ayapihtakâw nipiy nisitawêyihtâkwanowin. Pimohtêstamâkêwak itêyihtâmwak êkwânima ôma CIWG kitâpahtamwak tahtahkwâw pîhci Yukon sa Kiskinwahikêwin kiki Osihcikâtêwin Nipiy Âyiwakanowin Mawinêhikêwina êkwa Sêkâwicôwanihcikêwin Âyiwakanowin Tahtahkwâws kiki Quartz Nitawaskêwin mâtahkamikisiwina. Pimohtêstamâkêwak mîna itêyimowak ôma Tahtoskânêsiwak Wâsakâskamihtawin Pimipayihtâwin sa Misiwêskamik Tasihkêwin Tahtahkwâw ohci Sêkâwicôwanihcikêwin Pimipayihcikêwin (Ohpahowi-pîsim 2020).

Atiht pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak sîtoskamowin kiki sîkiwêpinikêwina ka-nakiska ka-minihkwêhk nipiy âyiwakanowin. Kî-pîkiskwâtamwak êka kîkway CCME ka-minihkwêhk nipiy tahtahkwâw ahpô kiskinwahikêwina kiki atiht piscipowina mâmaskâci êkwanihi isi askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin wêpinikêwin. Pimohtêstamâkêwak têpwâtamwak kiki ispîhtêyihtâkwanowin ohci âyimihowina piscipowina ahpô itikwê kikinikâtêwa. Pîkiskwâtamwak mîna âyimihowina ohci sâpoyowêhtawin misiwanâtamowina, kistikêwi-pimâcihowin pimiciwanowin, êkwa ôtênâw sa wêpinikêwin sîkiwêpinikêwina.

Pimohtêstamâkêwak têpwâtamwak kiki piko tânihi kwayaskwascikêwina ta-kikinikâtêk ê-sôhka nakiskamâkêwin isi pisiskêyihcikâtêwin. Êwako asici natotamawina kiki kinwês-iyikohk pisiskêyihcikâtêwin ita iskwêyanihk êyâpiyahk mîna isi nanâtohk itwahamâkana mâhihk. Kotak itêyihtâm êkwânima ka-waskawîmakahk ka-isi nahiskâmômakahk nakiskamâkêwin piko ta-âpacihtahk. Ôma asici nakinamowin sîkiwêpinikêwina mîna ta-wîhtamâhcik ciyêstapâyîwin tipêyihcikêwak kîspin ka-âpacihtahk ka-âpacihtâhk nipiya âyimipayiwin.

Tipêyihcikêwin

Pimohtêstamâkêwak itêyimowak êkwânima kihci-okimânâhk ta-mâmawî atoskêcik ta-kêhcinahow êkwânima nânapo okimânahk êkwa kâ-piskihtahastâhk ka-isi nahiskâmômakahk nakiskamâkêwina sôhkêyihtâkwanwa mîna katawa kiskêyihtamohiwêw. Pimohtêstamâkêwak mîna kî-wanêyihtamwak êwako ohci onâtamâkêw osôhkâtisiwin ispîhtêyihtâkwan isi sêkâwicôwanihcikêwin pimipayihcikêwin.

Pêyak opîkiskwêw nôkosîstam êkwânima okimânahk ta-kî-nanâtohk isi nâkatêyihtahk isi askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin pimipayihcikêwin êkwa kawotinikêwin. Ayis êwako ohci nîkânihk wâsakâskamihtawin astâhtâsowina isi okimânahk ka-nakatwêyihtamowin asici kinosêwân nipiya, nîpin-piyêsîsak, êkwa Mostosonâhk Kihci nakîwin. Pimohtêstamâkêwak kî-wawânêyihtamwak êkwânima Alberta ta-kî-astâw ka-isi nahiskâmômakahk nitawêyihcikêwina êkwânihi âstamêyikohk sôhkan ispisci okimânahk tahtahkwâw.

Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima ECCC ta-kî-wâh-wâpahta mîna ta-miyâska nîkânihk akâmi-tipahaskânihk âyimipayiwina. Kî-pîkiskwâtam ôma Alberta-Pahkisi-Kîwêtinohk Tipahaskanihk Mackenzie Sîpiy Basin Nîswâya Nipiy Pimipayihcikêwin Nahêyihtowin piko ta-kihcêyimow.

Kiskêyihtamohiwêwin Mâtinamâkêwin

Nanâtohk pimohtêstamâkêwak kakwêcihkêmowak êkwânima kiskêyihtamohiwêwin ohci sêkâwicôwanihcikêwin pimipayihcikêwin ta-ihtakohk tipiyaw. Ôma asici:

• wâsakâskamihtawin âyimihowina pisiskêyihcikâtêwin kiskinawâpahtahiwêwin,
• ka-mâmiskôcikâtêks taswâw okimâwinahk êkwa tasihkêwin,
•  kiskêyihtamohiwêwin ohci maskihkiya pîhci itahto sâkahikanisa, asici mîna:
  • masinahikêwin ohci maskihkiya êkwânima ta-kî-pîhtikwêpayin sîpiy mwêstas nanâtawihtâwin
  • tânisi isi piscipowina ohci wawânêyihtamowin kî-nawasonikâtêw,
• mâskôt âyimihowina taswâw piscipowina êkwa astâhtâsowina ohci mâwasakonikêwin,
• kanawâpahcikâtêwin ohci tânimêyikohk wâh-wâpahtamowin mâkohtâwin ta-kî-pah-pîtos ahpô namôy kiskêyihtakwan,
• nîkânihk mâyi mâkohtâwina isi miywâyawin âyimihowina, wâpahtamowin kikinikêwina, êkwa
• mâwaci iyikohk ohci:
  • askîwi-pimiya nipiya isi ihtêskamikohk,
  • maskihkiya ispîhtâskwan,
  • askîwi-pimiy wayawîpinikêwin,
  • yahkohtêwin ka-mînosihtahk itahto ihtêskamik akami kahkiyaw wîhtamâkêwin (tâpiskôc., sâpoyowêhtawin, nipiy, asiskiy).

Kawotinikêwin

Atiht pimohtêstamâkêwak têpwâtamwak kiki kahkiyaw, kakêhtawêyihtamowin-ohciyawin iskwêyahihk-wâtihkân-pimatisiwin sêkâwicôwanihcikêwin kawotinikêwin ka-wiyêyihcikêhk. Itowahk oyêyihcikêwina piko ta-kêhcinahow askiy ta-kî-âpacihtân mîna kahcitinikâtêw ohci Nêhiyawak. Pêyak pimohtêstamâkêw têpwâtamwak kiki êka oskayi pakitêyihtamowina kiki nitawaskêwin mâtahkamikisiwina isko tasihkêwin osihcikâtêk kahkiyaw kawotinikêwin oyêyihcikêwina.

Pêyak opîkiskwêw itwêw êkwânima nipiy sîkiwêpinikêwin êwako natawêyihtakwan kiki kawotinikêwin. Kîspin piko, ohi itêhkêskamikohk piko ta-kanawêyihcikâtêk isi ahkami wâtihkân itêhkêskamikohk mwêstas kipahamowin. Kî-pîkiskwâtamwak êkwânima âciwinamowin mâwaci iyikohk êkwa sîwîhtâkan tahtahkwâw nawaciko ta-wêhci kipahamowin mîna kawotinikêwin wêhcasin.

Pêyak pimohtêstamâkêw pîkiskwâtam wawânêyihtamowina asici ka-âpacihtahk nipiya ahkwanahikana sêkâwicôwanihcikêwin capasîs wâtihkwâna sâkahikana iskwêyanihk kawotinikêwin wâsakâskamihtawin. Wawânêyihtamowina pîkiskwâtamwak asici

• kwêtamawin kinwês-iyikohk wâh-wâpahcikêwin ,
• astâhtâsowina ohci sêkâwicôwanihcikêwin kikawinamowin asici oskî-nipiy,
• astâhtâsowina ohci ohcikawanowin,
• astâhtâsowina ohci sâkahikana ayiwâk pîhcipowiniwan êkwa sîwîhtâkan pâsci kinwêsîs, êkwa
• wawânêyihtamowina ispîhtêyihtâkwan isi nâkatêyihtamowina êkwa kinwês-iyikohk pisiskêyihcikâtêwin.

Itakihtêwin êkwa manâcihcikêwin pihkohtâwin

Atiht pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima tasihkêwin ta-kî-tipaha kahkiyaw itakihtêwin ohci sêkâwicôwanihcikêwin kawotinikêwin êkwa nanâtawihtâwin. Pêyak pimohtêstamâkêw pîkiskwâtam êkwânima kwayaskwascikêwina namôy ta-kî-ohcipâyiwin isi tasihkêwin nawasônamowin ispîhtêyihtâkwan isi nahîwin êkwa manâcihcikêwin pihkohtâwin. Ta-kî-manâcihtacik nipiy âyiwakanowin, pisiskiwa, êkwa mâmawâyâwinihk.

Astâhtâsowina êkwa Astâsowin Kanawâpahcikâtêwina

Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak wawânêyihtamowina ohci astâhtâsowina ohci sîkipayiwin nanayêhtâwipayiwin mêkwâc âyimihiwêwin. Astâhtâsowina ohpikin asici sîkipayiwin iskwâwin mîna iyikohk ohci tasîhkikâtêk askiy, kiko nanapo yahkipitam mâwaci iyikohk ka-nahascikêhk. Pêyak opîkiskwêw pîkiskwâtam ihtakon âyimihowina kiki tasihkêwin ta-atoskahihk ayisiyiniw ka-natawêyihtakwahk ta-pisiskêyihta wâpahcikêwin ohci sîkipayiwina.

Atiht pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak wawânêyihtamowina ohci ohcikawanowin êkwa kotak êka ka-pisiskêyihcikâtêk nipiy sîkiwêpinikêwina. Pêyak opîkiskwêw itêyihtâm êkwânima sôhkan kwayaskwascikêwina ta-kî-âciwinamam astâhtâsowina isi pakitinikâtêwin kiki pêyâhtak, pisiskêyihcikâtêw sîkiwêpinikêwina. Kotakak itêyihtâmwak êkwânima ôma okimâwinahk ta-kî-sôhkêpita maskawêyihtamowin ohci Nôcikinosêwêwin Wiyasiwêwin mîna tahki ayiwâk Nêhiyaw mâmawohkamâtowin isi maskawêyihtamowin.

Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak wawânêyihtamowina ohci maci-kîsikâwina ispayiwina ayis ohci sisikoc-isiwêpan mêskwacipayiwin. Ayiwâk kimiwanowin ispayiwina ta-kî-yahkipitaa mâwaci iyikohk sêkâwicôwanihcikêwin sâkahikanisa êkwa yahkipitam astâhtâsowina ohci sîkipayiwin nanayêhtâwipayiwin. Ayiwâk isi-kîsikâwina yahkipitam pîhcipowiniwan ohci atiht maskihkiya ayis ohci ayiwak sôhkêkotêw maskihkiya tôcikêmakanowin. Ayiwâk isi-kîsikâwina mîna ta-kî-nîkânîstam âstamêyikohk yêhêwina pîhci sîpiyihk nipiy. Êwako ayiwêk ta-kî-âyiman kiki sîpiy ta-pisiskêyihta pîhcipowiniwan. Sisikoc-isiwêpan mêskwacipayiwin êwako mîna itêyihtakwan ta-yahkipita pâstêwaskiya kiko ta-natawêyihtakwan ta ispîhtêyihtâkwahk ispîhk osihcikâtêwin sîkiwêpinikêwin iyikohk.

Atiht pimohtêstamâkêwak têpwâtamwak kiki astâsowin kanawâpahcikâtêwina ohci askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin sâkahikanisa isi itêyimowin pîhci ôma 2016 Wîhtamâkêwin ohci mâh-mâmawi Askiy Iyinihkêwin Ôkimâhkâniwin/Misiwêskamik Mâmawinitowin kiki Mâwacihcikêwin ohci Pakwac-âyihk Wahkêwisiwin Pisiskêyihcikâtêwin pakosêyimowin isi Mostosonâhk Kihci nakîwin. Ôma astâsowin kanawâpahcikâtêwina ta-kî-wâh-wâpahta astâhtâsowina ohci sisikoc-isiwêpan mêskwacipayiwin, tawâwina pîhci pisiskêyihcikâtêwin, êkwa kawotinikêwin nawasonikêwina.

Pimohtêstamâkêwak itêyimowak êkwânima itêyihtamowina ohci sêkâwicôwanihcikêwin sîkiwêpinikêwin ta-kiskêyihtamohikâtêw ohci âsawi-kisiskâpayihcikêw. Êwako ta-kêhcinahow osihcikâtêwin ohci ka-miyo-ihtakohkihk kiskêyihtamohiwêwin êkwa isi askininahk nitawâc cîhkêyihtâmowin. Atiht pimohtêstamâkêwak mîna itêyimow ta-itocikâtêk âsawi miywâyawin kanawâpahcikâtêwin ta-nisitohcikâtêk mêkwâc miywâyawin itamahcihowina êkwa nîkânihk âyimipayiwina ohci sîkiwêpinikêwin.

Piscipowina

Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima piscipowina ta-kî-yahkipitam pîhcipowiniwan êkwa astâhtâsowina isi kihcikamiy êkwa ayisiyiniw opimatisiwin ispîhk ka-kikawinamowina. Pêyak opîkiskwêw pîkiskwâtamwak êkwânima, ayis Naphthenic Sîwîhtâkamina (NAs) êkwânihi kihci ka-âpacihtâhk ohci mâyi-pîhcipowiniwan pîhci OSPW, ECCC, êkwa Miywâyawin Kânata ta-kî-nîkânêyihtâkwahk astâsowin kanawâpahcikâtêwina ohci askîwi-pimiya NAs.

Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak ispîhtêyihtâkwan isi ispâhkêpayiw mîna ayiwâk sîwîhtâkan tahtahkwâw pîhci askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin. Pêyak natotamaw wâh-wâpahtamowin ohci âstamêyikohk-tahtahkwâw, nawaciko-miywâsin ka-ihtakohk sîwîhtâkan mâmaninamowin pimipayihcikêwina. Kihci wawânêyihtamowina pîkiskwâtamwak asici:

• maninikâtêwin sîwîhtâkan ohci sêkâwicôwanihcikêwin nipiy êwako âyiman mîna âhkwakihtêw,
• sîwîhtâkan ta-kî-mâyi-tôtam kihcikamiy wâsakâskamihtawin, kistikêwina, êkwa sakâwi-pisiskîsak,
• âyiwak sîwîhtâkan tahtahkwâw nawaciko âyiman pikiw âhtascikêwin nawac âyiman mîna akwâkohtin wâtihkân wiyastêwin. Ôma nîkânihk ati-itakihtêwin mîna mistahi tahtahkwâw ohci pîwâpisk êkwa ocipicikanâpiskwa, êkwa
• yahki sîwîhtâkan tahtahkwâw itocikêmakan maskihkiya mîna ocipicikanâpiskwa sisîwêpayinwa êkwa âyiwak âyiman ta-nanâtawihtâhk mîna ta-miciminikâtêkihk. Mistahi-sîwîhtâkan sêkâwicôwanihcikêwin êkwânihi mîna astamêyikohk mêcimwâci, ayiwâk astâhtâsowin ohci sîkipayiwin nanayêhtâwipayiwin.

Nêhiyaw Miyikosiwin

Atiht pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin pimipayihcikêwin ta-kî-kiskinwahikêhk ohci Nêhiyaw okimâwinahk mîna kistêyihtcikatêwina ohci nahêyihtowin. Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima itêyihtamowina ta-kî-kwayaskastam asici Tahtoskânêsiwak Ostêsimâwasinahikan isi Miyikosiwin ohci Nêhiyawak ô-miyikosiwiniwaw Wiyaswêwin (UNDA), asici oyasiwêwina ispîhtêyihtâkwan isi mosci, mîna kiskêyihtamohiwêwin.

Tasihkêwin

Ka-pimitisahikâtêkihk pahki itasinahikatêwa atiht ohci kihci atoskêwina ka-pîkiskwâtamwak tasihkêwin pimohtêstamâkêwak ohci. Pimohtêstamâkêwak ohci Suncor Energy, Kânata otasihkêwin Kihci Âpacihcikana êkwa Imperial Askîwi-pimiy Tasihkêwin itohtêwak ôma mâmawohkamakêwin mâmawôpîtotamowin. Nitawaskêwin Wîtaskîwin ohci Kânata (MAC), Suncor Energy, Imperial Askîwi-pimiy Tasihkêwin, êkwa Pimohcêskanas Wîtaskîwin mêkiwak ê-masinahikâtêyikihk pakitêyihtamowina.

Ka-isi nahiskâmômakahk Kwayaskwascikêwin

Tasihkêwin kî-têpwâtamwak kiki kîhkânâkwanwa oyêyihcikêwina ohci ka-isi nahiskâmômakahk osîhcikâtêwin paminikêwin, asici mîna kihci ka-itahkamikahk, êkwa yahkipitam mâmawohkamakêwin asici tasihkêwin. Pimohtêstamâkêwak kî-wawânêyihtamwak otamihowina ohci. Kî-têpwâtamwak kiki kwayaskwascikêwin pâmwayês 2025 ta-wîcihtât ta-nîkânipitamohk oyêyihcikêw kiki wâtihkân kipahamowina. Kî-itwêwak êkwânima otamihowina isi kwayaskwascikêwin ta-natawêyihtakwan kanawêyihtamowin ka-ihtakohkihk sêkâwicôwanihcikêwin pimipayihtâwina isko iskwêyanihk wâtihkân sa ihtawin. Êwako ôma ta-kî-nîkânîstam isi kinwês iyikohk otamihowina ta-kawotinikêhk mîna astâhtâsowin isi kihci itêyihtamowina.

Astâsowin ohci Mêkwâc Âyimanohk

Pimohtêstamâkêwak itwêwak êkwânima âhkami âstahcikôwin ohci nipiy mwêhci êkota namôy nâspic. Itêyimowak ôma CIWG ta-wâh-wâpahta âyimipayiwina êkwa astâhtâsowina ohci mêkwâc âyimihiwêwin ka-nahascikêhk mâwaci iyikohk nipiy mêcimwâci. Tasihkêwin nôkosîstam êkwânima ta-nakinikâtêk nitawêyihtamowin kiki oskayi sêkâwicôwanihcikêwin pimipayihtâwina mîna ta-pakitêyihcikâtêk kawotinikêwin, askîwi-pimiya wâtihkâna piko mitoni âciwinam iyikohk ohci nipiy ka-nahascikêhk mwêhci êkota. Kimowaowin mîna kôna ta-âhkami mawasakon mwêstas nitawaskêwin pamihtâwina pônipayiwin mîna ka-ihtakohkihk âstahcikôwin ta-osâmihtakwan. Tasihkêwin nôkosîstam êkwânima kinwês-iyikohk âstahcikôwin êkwa pêhkihtâwin nipiy astêwa âyimihowina ohci ayiwâk sîwîhtâkan âstacikowin ohci nipiy nahascikêhk.

Mêskotascikâkêwin isi Sîkiwêpinikêwina

Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima ta-ihtakohk mêskotascikâkêwin isi nipiy sîkiwêpinikêwin namôy ta-kî-âciwinam mâwaci iyikohk kiki yahkohtêwin kawotinikêwin êkwa kipahamowin. Kî-itwêwak êkwânima pêyak piko isi ta-kaskihow ka-natawêyihtakwahk âciwinamowin êwako ta-nanâtawihtâhk mîna sîkiwêpinikêwin nipiy. Tasihkêwin pîkiskwâtam êkwânima ka-kwêskakotêk nipiy isi kistêyihcikâtêwin êwako nipiy manâcihtawin nitawâc nâkatohkêwina. Tasihkêwin kihkahtow êkwânima ka-âciwinikâtêk nipiy ispakastêwin âciwinam âyimipayiwina isi nipiy âyiwakanowin nanâtohk ohci âpacihcikâtêwina mîna pakitinam kiki wîpac kawotinikêwin. Pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtam âsay kî-itotamwak mitoni nâspic nakiskamâkêwina ta-nânapâcihtahk nipiy pimipayihcikêwin. Ôma asici misiwêskamik mâmawohkamâtowin mîna pimipayihtâwina tâpiskôc atâmi-mônahipân wêpinikêwin mîna pîhci situ asiwacikana. Kî-nôkosîstamwak êkwânima tasihkêwin âcimostâkêwin ta-kî-ispîhtêyihtâkwahk pîhci ôma wâh-wâpahtamowin ohci mêskotascikâkêwin.

Pimohtêstamâkêwak itwêwak êkwânima okimâwinahk kî-nahêyihtamwak askîwi-pimiya wâtihkâna mâtahkamikisiwina asici kipahamowin oyêyihcikêwin êkwânima itwêwin nipiy sîkiwêpinikêwin êwako kihci isi kawotinikêwin êkwa kipahamowin ohci itêhkêskamikohk. Pakitêyihtamowina ka-pîkiskwâcikâtêkihk (tastaw kotaka):

• Suncor sa 1998 Millennium masinahikan. Akwascikêwin V pîkiskwâtam êkwânima mâtinamâkêwin kiskinowâpahtihiwêwin ispîhtêyihtâkwahk kawotinikêwin nipiy sîkiwêpinikêwina.
• Syncrude sa 1982 Osîhcikâtêwin êkwa Kawotinikêwin Oyêyihcikêwin pîkiskwâtam êkwânima kinwês-iyikohk êka kîkway pakitinamowin wiyasiwêwin ta-natawêyihtam kinwês-iyikohk maskawêyihtamowin.
• Imperial sa nistam Kearl masinahikana mîna Mâh-mâmawi Wâh-wâpahtamowin Mâmawohkamâkêwak mâmiskôtamowina kiki ôma Kearl Mâtahkamikisiwin kî-natawêyihtakwan kiki nipiy sîkiwêpinikêwin.

Ka-isi nahiskâmômakahk kwayaskwascikêwin

Tasihkêwin pîkiskwâtamwak wawânêyihtamowina êkwânima ôma nîkânihk kwayaskwascikêwina ta-kî-pâsci Nôcikinosêwêwin Wiyasiwêwin pâhkaci-iyikohk mîna ta-otinam astamêyikohk nakiskamâkêwin tânisi isi wâtihkâna ta-paminikâtêk mîna nanâtawihtâwin nipiy. Ôma ta-kî-âciwinam wâtihkâna ta-âpacihtahk piko tâh-têpi pimipayihcikêwina mîna âciwinam ahtisihcikêwin. Mâmiskôtamwak ôma Pîwapis êkwa Asiniy Nitawaskêwin Sêkâwicôwanihcikêwin Kwayaskwascikêwina isi nitawâc nâkatohkêwina kiki kwayaskwascikêwina osihcikâtêwin ohci kîsihcikâtêwin êkwânima âhkamêyihtamowin asici Opaminikêwak Tipakêymowin wiyasiwêwin. Tasihkêwin têpwâtamwak kiki ECCC êkwa ôma CIWG ta-astâcik nakiskamâkêwina ka-âpacihtahk isi kotak sêkâwicôwanihcikêwin kwayaskwascikêwina. Pêyak ispîhtêyihtâkosiwin êwako êsa wâh-wâpahta ka-miyo-ihtakohkihk pimipayihcikêwina ka-miyo-kaskihcikêhk. Ôma ta-kêhcinahow kwayaskwascikêwin astâw sîhkimiwêwina êkwânima wêhci kaskihowin ta-âpacihtahk ka-ihtakohkihk mîna kêhcinahowin nanâtawihtâwin pimipayihcikêwina. Pêyak pimohtêstamâkêw itêyimow ka-âpacihtahk kahkiyaw sêkâwicôwanihcikêwin pîhcipowiniwan wâh-wâpahcikâtêw ta-osihtahk pêyâhtakêyimowin sîkiwêpinikêwin kiskinwahikêwina kîspin êka kîkway mêkwâci tahtahkwâw âciwinamowina kiki NAs.

Kâ-piskihtahastâhk êkwa Okimânahk Nîsôhkamâkêwin

Pimohtêstamâkêwak itêyihtâmwak ôma paminikêwin ta-kî-nistawina kayahtê ka-mâmiskôcikâtêk asici okimânahk êkwa kâ-piskihtahastâhk okimâwinahk êkwânima nôkosîstamwak nanâtawihtâmowin wâtihkân nipiy sîkiwêpinikêwin. Atiht ohi ka-mâmiskôcikâtêkihk kayasîs aspin ohci 1990s. Ta-osihtahk isi ka-ihtakohk kiskêyihtamowin mîna ta-miyâska naspisîhcikêwin ahpô kwâpatêtam asici kâ-piskihtahastâhk tipêyihcikêwin, kâ-piskihtahastâhk wiyasiwêwina êkwa âpacihcikana piko ta-nisitawinikâtêkihk mîna ispîhtêyihtâkwahk mêkwâc ka-osihtahk okimânahk sêkâwicôwanihcikêwin kwayaskwascikêwin. Pimohtêstamâkêwak itêyihtâmwak CIWG ta-kî-âpacihtât ôma Alberta Kakêhtawêyihtamowin Nîsôhkamâkêwak sa wîhtamâkêwina êkwa ka-ihtakohkihk COSIA wâh-wâpahcikêwin.

Kiskêyihtamohiwêwin Mâtinamâkêwin

Tasihkêwin pîkiskwâtam êkwânima kî-mêkiwak itêyihtamowina klki CIWG sa ispîhtêyihtâkwanowina isi:

• Kiskinawâpahtahiwêwina,
• kiskêyihtamohiwêwin êwako ohci âhkami tasihkêwin waskawêwina,
• wâh-wâpahcikêwin êkwa pisiskêyihcikâtêwin,
• tahki ayiwâk pîkiskwêwin êkwa kiskinawâpahtahiwêwin mâtinamâkêwin paminikêwina, êkwa
• kîhkâninâkosiwin êkwa mâtinamâkêwin kiskêyihtamohiwêwin.

Nipiy Itowahk êkwa Mâwaci iyikohk

Tasihkêwin nôkosîstam êkwânima mihcêt kotaka itêhkêskamikwa pakitinikasowak kiki sîkiwêpinikêwin nipiy isi wâsakâskamihtawin. Tasihkêwin mîna nôkosîstam êkwânima ata apsîs piscipowina pîhci askîwi-pimiya wâtihkân nipiy êkwanihi itowahk isi askîwi-pimiya wâtihkâna, (tâpiskôc. naphthenic sîwîhtâkamina), mihcêt namôy mâmaskâci mîna ispayin isi kotak itowahk ohci wêpinikêwin nipiy. Tasihkêwin pîkiskwâtamwak êkwânima ECCC ta-kî-ispîhtêyihtâkwahk ta-kikina âciwinamowin kiki iyikohk papâmakotêwin ocipicikanâpiskwa êkwa pH.

Pêyak pimohtêstamâkêw itwêw êkwânima ôma Nakayâskamohtahitowin Masinahikan pacî-wîhtam ôma mâwaci iyikohk ohci nipiy êkwânima ka-natawêyihtakwahk ta-sîkiwêpinikêhk. Mêkwâc, mosci kitâpahtam mostaskamik nipiy pîhci sêkâwicôwanihcikêwin pimipayihtâwina mîna namôy kikinam nipiy ka-micimopayik yêkahk mîna sîkipayiwina. Tasihkêwin pîkiskwâtam êkwânima ôma mitoni mâwaci iyikohk. Namôy ihtakohkihk natawêyihtamowina kiki wâtihkâna ta-wîhtamâkêhk isi ohi mâwaci iyikohk nipiy. Êwako ohci, itowahk kiskinawâpahtahiwêwin nawac astamêyikohk âhkami akamî pamihtâwina. Pimohtêstamâkêwak nôkosîstamwak êkwânima mistahi nipiy piko ta-sîkiwêpinikêhk ayis ohci kimowanowin êkwa kôna snow. Tasihkêwin mîna itêyimow ka-kiskinohtahikâtêk nipiy pimiciwanowina ta-kistêyihtahwak ôma kwayaskwascikêwin osîhcikâtêwin paminikêwin mîna ta-pakitina kwayaskastamowin asici kâ-piskihtahastâhk wiyastêwina.

Ohtisiwin ohci skiwêpinikêwin

Tasihkêwin masinahamwak atiht kihci ohtisiwina ka-pakitinikâtêk sîkiwêpinikêwin ta-nanâtawihtâhk askîwi-pimiya. Pêyak êkwânima kwayaskwascikêwina ta-kî-pakitinam wâtihkâna ta-nanâtawihtâw pimipayihcikêwina ka-nakiska êkwa/ahpô kisiskâpayowin kawotinikêwin itahkamikisôwina mîna pimohtataw asotamâkêwain ka-isi nahiskâmômakahk pakitêyihcikatêwina. Kwayaskwascikêwina ta-kî-mîna pakitinam wâtihkâna ta-kanawêyihta kanâci nipiy ta-kanâcoyahk isi âciwinikêwin kikawinamowin ohci nipiya mwêhci êkota. Kwayaskwascikêwina ta-kî-mîna pakitinam wâtihkâna ta-miyâska ka-osihtahk âyiwak nipiy âstahcikôwin pimipayihtâwina mîna tahki ayiwâk pimipayihcikêwin mîna kanawêyihtamowin ohci ka-ihtakohkihk nipiy wiyastêwin.

Tipiyaw

Ka-pimitisahikâtêkihk pahki itasinahikatêwa atiht ohci kihci kitihkimiwêwina pîkiskwâtamwak ohci tipêyihtâkosiwak sâpô ôma mâmawohkamakêwin iskoyikohk.

Êka Sîkiwêpinikêwin

Atiht pimohtêstamâkêwak mawinêskamwak sîkiwêpinikêwina ohci sêkâwicôwanihcikêwin kiyâm kîspin ê-nanâtawihtâhk. Wawânêyihtamowina kî-pîkiskwâcikâtêwa êwako ohci nîkânihk âyimipayiwina isi askiy, nipiy, êkwa Nêhiyaw miyikosiwin. Atiht pimohtêstamâkêwak pîkiskwâtamwak êkwânima êka ta-kî-ihtakohk askîwi-pimiya pamihtâwina misahtâwin ta-miyâska awasimê mâwasakonikêwin ohci sêkâwicôwanihcikêwin, isko kahkiyaw kawotinikêwin oyêyihcikêwin kîsihtân.

Itwêwin

Tipêyihtâkosiwak ohci tipiyaw kakwêcihkêmowak êkwânima ECCC mâtinamâkêt sâponâkwan mîna kîhkânâkwan kiskinohwahikêwina ohci kihci mâmiskôcikatêwina ka-âpacihtahk sâpô mâmawohkamakêwin paminikêwina. Êkwânihi asici:

• nipiy kîhtwâm âpacihtâwin,
• nipiy pêhkihtâwin,
• sâkahikanisi nipiy,
• kanâci nipiy (asici askiy âpacihcikana âstacikowin),
• kanâci nipiy itêhkêskamik,
• nanâtawihtâwin sêkâwicôwanihcikêwin,
• OSPW (asici nanatohk isi askiy âpacihcikana pah-pahkî), êkwa
• wâpoy mâwasakonikêwin.

Pêyak opîkiskwêw pîkiskwâtam wawânêyihtamowina ispîhtêyihtâkwan isi pahpîtosipayiwin itwêwina ka-âpacihtahk ohci okimâwinahk êkwa tasihkêwin. Tâpiskôc, itwêwina “asisky”, “kayâsiwan pîwêyâwahkwâwa sêkâwicôwanihcikêwin” ahpô “wâpoy sêkâwicôwanihcikêwin ”.

Pisiskiw pisiskêyihcikêwin

Atiht tipêyihtâkosiwak ohci tipiyaw pîkiskwâtamwak wawânêyihtamowina ispîhtêyihtâkwan isi nanâtawihtâwin ohci pisiskiwak. Ôma asici wawânêyihtamowina ka-âpacihtahk nahâpiwin mîna namôy nipahiwêmakan wâh-wâpahcikêwin ta-wâh-wâpahta nipiy âyiwakanowin. Kî-nôkosîstamwak êkwânima kisêwâtisiwin, namôy-mikoskâtisiwin, nakiskamâkêwin ohci pisiskêyihcikâtêwin askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin ta-kî-âpacihtân. Atiht tipêyihtâkosiwak mîna wîhtamwak Kânata otasihkêwin Wâsakâskamihtawin Kanawêyihcikâtêwin Wiyasiwêwin, 1999 mêskotastawina êkwânima sîhkimiwêwina mîskotastêwin, âciwinamowin, ahpô miyo-osîhcikêwin pîhcipowiniwan wâh-wâpahcikêwin isi pisiskiwak.

Ohcikawanowin

Pimohtêstamâkêwak mîna pîkiskwâtamwak wawânêyihtamowina ispîhtêyihtâkwan isi mêkwâc sîkiwêpinikêwina, ohcikawanowin, êkwa kiskêyihtamohiwêwina ispîhtêyihtâkwan isi sîkipayiwin êkwa sîkiwêpinikêwina. Tipêyihtâkosiwak ohci tipiyaw têpwâtamwak kiki wâh-wâpahcikêwin isi âyimipayiwina ka-ihtakohkihkihk ohcikawanowin êkwa sîkipayiwin ohci nipiy âyiwakanowin. Pêyak opîkiskwêw pîkiskwâtamwak êkwânima osihcikâtêwina ohci âyiwak sêkâwicôwanihcikêwin êkwa oskayi ahpô tahki ayiwâk askîwi-pimiya mâtahkamikisiwina ta-kî-kipihtinikâtêkihk. Kahkiyaw kawotinikêwin oyêyihcikêwin kiki askîwi-pimiya itêhkêskamikohk êwako osihcikâtêw pâmwayês âyiwak sêkâwicôwanihcikêwin osihcikâtêwa.

Itakihtêwin

Tipêyihtâkosiwak ohci tipiyaw itêyihtâmwak ECCC astâwin ôma opîhcipowiniwan tipahikêw kistêyihtcikatêwina êkosi isi êkwânima tasihkêwin tipaham kiki kahkiyaw itakihtêwin ofhci sêkâwicôwanihcikêwin nanâtawihtâwin. Pimohtêstamâkêwak mîna itêyihtâmwak êkwânima, êyikohk ka-kaskihcikêhk ohci askîwi-pimiya tasihkêwin, êka ta-kî-ihtakohk nahîwin ahpô manâcihcikêwin mawinêskâkêwina nanâtawihtâwin sêkâwicôwanihcikêwin.

Piscipowina

Pêyak opîkiskwêw itêyihtâm êkwânima piko tânima askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin kwayaskwascikêwina piko ta-ispîhtêyihtâkwahk iyikohk pîwêyâwahkwâwa tâpiskôc asisky. Kî-nôkosîstamwak êkwânima askîwi-pimiya sêkâwicôwanihcikêwin asici mitoni iyikohk asisky kiko, kîspin sîkiwêpinikêwin, ta-kî-itocikêmakan âyimipayiwina isi kinosêw, manicosak, êkwa kotak pisiskiwak.

Kiskêyihtamohiwêwin Mâtinamâkêwin

Atiht tipêyihtâkosiwak ohci tipiyaw têpwâtamwak ohci ECCC ta-mâtinamâkêt ka-kîsihtâhk kiskêyihtamohiwêwin ta-sîtoska ôma tipiyaw nisitohtamowin ohci nîkânihk kwayaskwascikêwina, asici:

• iykohk ohci nipiy ka-otinikâtêk Athabasca Sîpiy ohci, iyikohk ohci nipiy âpacihtawin pamihtâwina, êkwa tânisi isi pêhkihtâwin ahpô kîhtwâm âpacihtâwin ka-nanâtawihtâhk OSPW ta-kî-âciwinam oskî-nipiy nitawêyihtamowina,
• kêhcinahiwêwin ohci tasihkêwin owîhtamâkêwina wâsakamî nipiy pêhkihtâwin,
• kayahtê mîna mêkwâc âpacihtawin mîna wêpinikêwin pimohcêskanasa ohci Athabasca Sîpiy nipiy ta-âpacihtahk ohci nitawaskêwin,
• oskayi mîna nîkânihk sêkâwicôwanihcikêwin nipiy nanâtawihtâwin pimipayihcikêwina,
• iyikohk oskî-nipiy natawêyihtakwan ta-osihtahk pahki pikiw,
• kîspin êkwa tânisi isi âpacihcikâtêwin ohci OSPW âciwinam mâwaci iyikohk ohci oskî-nipiy, Athabasca Sîpiy nipiy ta-natawêyihtakwan ta-osihtahk pikiw, êkwa
• ita OSPW ka-astahk sêkâwicôwanihcikêwin sâkahikanisa ka-takohtâniwan.

Kîhtwâm yahkohtêwina

ECCC nanâskomowak kahkiyaw ka-tâkocik ôma mâmawohkamakêwin paminikêwin ohci Nakiskatohtawin Masinahikan. ECCC ta-itêyihtam kahkiyaw naskomowina pîhci ôma kîhtwâm yahkohtêwina ohci ka-isi nahiskâmômakahk wiyastêwin êkwa ôma CIWG atoskêwin oyêyihcikêw. ECCC ta-âhkamêyihtam ta-micimîna nîsôhkawêwin mâmawapowina asici Nêhiyaw okimâwinahk êkwa kotakak mawinêhikêwak êkwâniki akâwâtamwak ta-mâmawohkamâtocik.

ECCC oyêyihcikêw ta-nôkohtât ka-mâmiskôcikâtêk masinahikan asici kiskêyihtamohiwêwin pâh-pahkîs ohci ka-isi nahiskâmômakahk wiyastêwin ispîhk 2024. Kîspin kî-nôhtê mâmawohkamâton, mahti kahcitinik Nitawaskêwin êkwa Paminikêwin Pamihcikêwin ita sb-os@ec.gc.ca.